هما کشاورزی شهربابکی

نقش انکارناپذیر مکتب ذن بودیسم در فرهنگ و زندگی ژاپنی، گستره تأثیرگذاری تفکر ذن در عرصه هنر و معماری معاصر، تحولات برآمده از اندیشه و هنر ذن، و گرایش فزاینده هنرمندان دیگر سرزمین ها به این رویکرد فکری، زمینه ساز این پژوهش است. ذن در هنر که ساختاری تجربی- شهودی دارد ملموس تر است. از این رو استمرار تفکر ذن را می توان در غالب مبادی زیبایی شناختی در هنرها بررسی کرد. آیین و هنر ذن هدفی مشترک را دنبال می کنند و آن دیدن سرشت وجودی خود است و راهی است به سوی آزادی و رستن از قیود، آرامش، بی ذهنی و نزدیک شدن به طبیعت. این پژوهش با رویکردی توصیفی- تحلیلی بر آن است تا از لایه های پنهانی اثرگذار این مکتب فکری بر آثار تادو آندو، معمار معاصر ژاپنی، پرده برداری کند.

یکی از مهم ترین گونه های هنری ژاپن که در دنیا وجهی یگانه دارد، اوکیوئه یا چاپ نقش چوبی است. اوکیوئه (اوکیو به معنای دنیای گذران و اِ به معنای تصویر) به صحنه های زندگی گذرا اختصاص یافته و برای ارج نهادن به لذات گذرا بوده است. پیش از دوره ادو(تقریباً 1866-1615)، باسمه سازی در ژاپن رواج داشت و در معابد بودایی این چاپ نقش ها به طور رایگان به زائران اهدا می گردید؛ اما در دوره ادو ساخت چاپ نقش های غیردینی با مضامینی از مجلس عشاق، روسپیان زیبا، بازیگران محبوب کابوکی و زندگی روزمره بسیار رونق می گیرد و تصاویر بسیاری توسط اساتید اوکیوئه از جمله هیشیکاوا مورونوبو، هیروشیگه و هوکوسای و... خلق می گردد. در قرن نوزدهم اوکیوئه در میان عموم مردم محبوبیت خاصی پیدا کرد و منبع الهامی غنی برای هنر غرب گردید.