سمیه السادات شاهزیدی

  از ویژگی های سرزمینی ایران، محققان جغرافیایی تعابیری هنجاری ارائه می دهند. در غالب نوشته ها میزان بارندگی در ایران کمتر از یک سوم متوسط جهانی ذکر می شود و وقتی صحبت از زمان بارش می شود، بارش ها را با زمان نیاز آبی در تقابل و هنگامی که از نحوه توزیع مکانی و الگوی بارش صحبتی به میان می آید نیز از توزیعی نامتوازن و الگویی اتفاقی و سیلابی یاد می شود. اکنون این سؤال مطرح است که اصولاً به عنوان یک شناخت گر علمی، مجاز به تفسیری هنجاری از این وضعیت هستیم؟وآیا راهبردهای مقتضی که بتوان این ویژگی ها را به فرصت تبدیل نمود وجود دارد؟ این پژوهش با تمسک به روش پدیدارشناسی وتحلیل متون50 اثر جغرافیدانان ایران بر اساس روش ژانت و بکارگیری شاخص های "هسته مرکزی"، "بیشترین تکرارها"، "شکوفایی"و"مرکزیت" هم استنادی سعی کرده به این پرسش ها پاسخ دهد. نتایج حاصل از این طرح نشان می دهد که: *در شناخت ویژگی های بارشی و منابع آبی ایران، مجاز به بارگذاری هنجاری در حوزه علم نیستیم. *ویژگی های اقلیمی یک منطقه هویت سرزمینی آن را شکل می دهد و سیاست های راهبردی آمایشی باید تابعی از آن باشد. * تحلیل هنجاری از ویژگی های اقلیمی بیشتر زاییده حاکمیت تفکر اثبات گرایی جغرافیدانان ایران است.

مفهوم فرسایش از دیدگاه ژئومورفولوژی از یک سو متوجه فرآیندهایی است که به چهره پردازی سطح زمین مشغول هستند و از سوی دیگر به عواملی که در برابر حفاظت خاک قرار می گیرند اشاره دارد. در این پژوهش سعی شده است، نوع فرسایش غالب، نواحی پر خطر نسبت به فرسایش، نرخ فرسایش و مهمترین شاخص های تأثیر گذار در بخشی از حوضه آبخیز دستکن که در شمال اصفهان و شمال شرق شهرستان میمه و بین طول های جغرافیایی""42 , '29 , ْ 51 - ""11 , '19 , ْ 51 و عرض های جغرافیایی ""04 , '28 , ْ 33 - ""02 , '38 , ْ 33 واقع شده است، بررسی گردد. برای نیل به این اهداف از اطلاعات کتابخانه ای، عکس های هوایی و ماهواره ای منطقه، آمار و اطلاعات اقلیمی، نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی و تکنیک های GIS و RS و همچنین نرم افزارهای surfre8 و ILWIS استفاده شده و نقشه های پایه عوامل مورد نیاز برای مدل SLEMSA ، از جمله نقشه هم دما، هم بارش، پوشش گیاهی، زمین شناسی و در نهایت ، نقشه نرخ فرسایش تهیه شده است. در منطقه مورد مطالعه 5 کانون فرسایش در نیمه شمالی منطقه مشاهده می شود. بررسی عوامل موثر در این مناطق نشان داده است که اصلی ترین عامل فرسایش در کانون های پر خطر در درجه اول انرژی جنبشی باران بوده و شیب زمین و پوشش گیاهی در درجات بعدی اهمیت قرار دارد. همچنین قابلیت فرسودگی خاک نیز با آن که در وسعت زیادی از منطقه مهمترین عامل موثر در فرسایش بوده ولی در کانون های پر خطر نقش چندانی نداشته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد، نوع فرسایش غالب در منطقه، فرسایش آبی و نرخ فرسایش با میانگین 412/1 تن در هکتار، نسبت به میانگین نرخ فرسایش در کشور پائین تر است.