مینو قره بیگلو

در بررسی ادبیات خلاقیت و نحوه بروز و پرورش آن، پرواضح است که تعداد اندکی از تحقیقات به مسئله محیط و تأثیر آن در شکل گیری خلاقیت اشاره داشته اند که این موضوع لزوم تحقیقات بیشتر در این زمینه را خاطر نشان می سازد. امروزه مسئله و موضوع قابل توجه در حوزه رشد شناختی کودکان این است که آنها به جای ماجراجویی در محیط پیرامون، به دنبال ماجراجویی در تخیل، افسانه ها و تقلید از تلویزیون و بازی های کامپیوتری هستند و حاصل سخن اینکه کودکان دوران کودکی تصنعی را سپری می کنند که دقیقاً و تحقیقاً توسط بزرگسالان ساخته و پرداخته شده است. مهم ترین پیامد منفی این نحوه از رشد کودکان این است که نمی توان از آنها انتظار انسانی خلاق و کنجکاو داشت. چرا که کودکان در محیط های با کیفیت پایین از نظر تحرک و انعطاف پذیری و فعالیت آزاد ، در نهایت و به صورت بالفعل تبدیل به یک مصرف کننده افکار خواهند شد نه ""تولید کننده"" آن. این نوشتار قصد دارد پس از آشنایی با مفهوم خلاقیت به نقش و اهمیت عوامل محیطی در پرورش خلاقیت کودکان و در نهایت به ارایه پیشنهادی در خصوص خلاقیت و برنامه ریزی شهری بپردازد.

اینکه بزرگسالان و کودکان محیط خود را چگونه درک و در درون آن رفتار می کنند، موضوعی است که طراحان و روان شناسان و برنامه ریزان محیطی توجه زیادی بدان دارند و پژوهش های در خور تأملی نیز در این خصوص انجام گرفته است. ولی زمانی که نوبت فهم دنیای کودکان می رسد، طرح تئوری ها و یا مشاهدات پاسخگوی فهم عمیق و علمی از موضوع نیستند و نیاز به یک رویکردی درخور اعتماد و معتبر که چه بسا بتوان آن را «رویکرد علمی» نام نهاد، احساس می شود. هدف این مقاله، آشنایی با نحوه انجام پژوهش علمی در مورد کودکان و معرفی برخی از روش های مناسب برای مطالعات محیطی گروه سنی کودک در محیط های مفروض است. در حالت ایده ال، این نوشتار می تواند به پرسش های مرتبط با انتخاب رویکردها و روش های مناسب برای جمع آوری و تحلیل اطلاعات، بعد از اینکه موضوع و هدف پژوهش در محیط مورد نظر و رده سنی جمعیت آزمودنی به طور دقیق مشخص شدند، پاسخ دهد. با توجه به نکات مذکور، این مقاله بر آن است که پس از آشنایی با نحوه اکتساب دانش فضایی به وسیله کودکان در مراحل مختلف رشد، به معرفی انواع رویکردهای علمی در مطالعات محیطی کودکان بپردازد. سپس با ذکر اهمیت به کارگیری رویکرد کیفی در درک دنیای کودکان به ارائه چند روش تحقیق کیفی متناسب با سنین مختلف رشد پرداخته می شود. دستاورد این مقاله، ارائه ای گونه شناختی از روش های تحقیق در مطالعات محیطی کودکان است.