مصطفی میرقادری

جغرافیای سیاسی شاخه ای از علم جغرافیاست که به مطالعه و کالبدشکافی پدیده های سیاسی فضایی و نواحی متشکل و سازمان یافته سیاسی، از سطح خرد تا کلان (میکرو تا ماکرو) می پردازد. از دیدگاه علی، موضوع دانش جغرافیای سیاسی را کنش متقابل متغیرهای سیاسی با متغیرهای فضایی تشکیل می دهد. پس با توجه به آنچه که اشاره شد، دو مولفه سیاست و فضا از مفاهیم اساسی این رشته اند که شناخت شاخص های آنها از مهم ترین اقدامات زیربنایی در درک پدیده های سیاسی– فضایی به شمار می آید.فضا را می توان عرصه ای سه بعدی که دارای هویت، ساختار، سیستم ها و مرزهای مشخص است و مقیاس های مختلف و چشم انداز پویا (دینامیک) دارد و قلمرو زندگی، تحرک، احساس، آرمان و فعالیت انسان ها را تشکیل می دهد، به حساب آورد. اما سیاست متاثر از ایدئولوژی های گوناگون عبارت است از:مفاهیم و نهادهای سیاسی فرمانروا، فرایندها و سازوکارهای تصمیم ساز که بر پایه نظام ارزشی پدید آمده اند و با پشتیبانی عامل قدرت مستتر در حاکمیت، بر فضای جغرافیایی تاثیر می نهند و از آن تاثیر می پذیرند. این مقاله به صورت کتابخانه ای و میدانی و با شیوه توصیفی– تحلیلی، سعی برشناسایی و رتبه بندی، شاخص های سیاست و فضا در جغرافیای سیاسی دارد. یافته ها بیانگر این مطلب است که شاخصه های شناخته شده در مباحث نظری با توجه به یافته های میدانی تایید شدند، و بر این اساس از 51 شاخص مورد آزمون، تعداد شاخص های سیاسی مطلق 19 شاخص، شاخص های فضایی مطلق 22 و شاخص های دوگانه 10 شاخص شناسایی و رده بندی شدند.نکته شایان توجه وزن و اهمیت بیشتر شاخص های فضایی در قیاس با شاخصه های سیاسی بود، که نشان از اهمیت و جایگاه هر یک از این مولفه ها در مطالعات جغرافیای سیاسی و ژئوپلیتیک دارد.