نودینی در یهودیت

نودینى یا تغییر آیین (conversion) کمابیش در ادیان مختلف وجود داشته و دارد. متدینان به یک دین به دلایل متعددى از دین خود روى برتافته، به سایر ادیان روى مى‏آورند. این پدیده بیشتر معلول فشارهاى بیرونى، مطامع دنیوى و جاه‏طلبى است و در پاره‏اى موارد، در پى آگاهى از کاستى‏ها و نارسایى آموزه‏ها و تعالیم دین خودى و عدم ارائه راه برون‏رفت از مشکلات و نیز پاسخگو نبودن دین قبلى به دغدغه‏ها با طیب خاطر صورت مى‏گیرد. دانشمندانِ علوم رفتارى این موضوع را با کنجکاوى تحسین‏برانگیزى مطرح و زوایاى پنهان آن را آشکار ساخته‏اند. اما با توجه به این‏که در این نوشتار بررسى موضوع نودینى از منظر یهودیت مطمح نظر است، تنها به اشاره‏اى کوتاه بسنده مى‏شود. در این مقاله، مطالب ذیل مطرح شده است: معناى نودینى، نودینى از منظر روان‏شناسى و جامعه‏شناسى، جهان‏شمولى و همه‏نگرى یهودیت (چه آنکه تنها در صورتى مى‏توان از نودینى سخن گفت که یهودیت دین قومى تلقى نشود)، تبشیرى بودن یهودیت، کاربرد و معانى نودینى در کتاب مقدس عبرى، نودینى در دوره خاخامى، نودینى در عصر هلنى، دیدگاه فلاسفه یهودى درباره نودینى، ملاک‏هاى یهودى بودن، جایگاه تازه‏یهودیان، فرآیند تغییر آیین یا نودینى در یهودیت.
نودینى در یهودیت
شواهد تاریخى بیانگر این واقعیت است که در طول تاریخ، برخى از پیروان ادیان مختلف به دلایلى که در اینجا مجال ذکر آنها نیست، از کیش خود سربرتافته، به سایر ادیان گرویده‏اند. بدون تردید، چنین رویدادى به ندرت اتفاق افتاده است و تازه در همین موارد نادر، به ویژه در جاهایى که تغییر آیین به صورت گروهى صورت گرفته است، بیشتر عوامل بیرونى دخالت داشته‏اند؛ چه آن‏که غالب پیروان ادیان به رغم آگاهى از کاستى‏ها و ضعف‏هاى آیین و سنت خویش و نیز نقاط قوت سایر ادیان، مایل نیستند از سنتى که در آن نشو و نما یافته‏اند فاصله گرفته، سوداى ادیان دیگر را در سر بپرورانند. به عبارت دیگر، حتى اگر آنان در عمل پایبند آیین و سنت خود نباشند، در ظاهر مایلند خود را به آن وفادار نشان دهند.
جامعه‏شناسان، روان‏شناسان و نیز عالمان الهیات هر یک از منظرى خاص به این موضوع نگریسته، و مقالات و کتاب‏هاى زیادى ذیل همین عنوان نوشته‏اند و به خوبى علل و دلایل نودینى را به بحث گذاشته‏اند. اما آنچه در اینجا مطمح نظر ماست بررسى نودینى در یهودیت است نه به طور کلى؛ از این‏رو، در ابتداى بحث به اختصار معناى نودینى و نیز دیدگاه دانشمندان علوم رفتارى را در این خصوص بررسى مى‏کنیم.
معناى نودینى(1)
واژه "conversion" از ریشه لاتینى "convertere" به معناى تغییر جهت‏گیرى یا جهت‏یابى دوباره معنوى است. معادل این واژه در زبان‏هاى یونانى و عبرى نیز به معناى حرکت و تغییر است. به عبارت دیگر، این واژه و معادل‏هاى یونانى و عبرى آن هر سه به طور
______________________________
1 . در زبان انگلیسى براى شخصى که از دینى دیگر به یهودیت مى‏گرود، واژه "Proselyte" و در مورد یهودى‏اى که به دینى دیگر گرویده کلمه "Convert" را به کار مى‏برند. در زبان عبرى نیز واژه‏هاى مختلفى براى بیان مفهوم نودینى به کار رفته است: واژه گِر معادل واژه انگلیسى "Proselyte" و کلمه «مِشوماد» (meshumad)به معناى آسیب رساندن به چیزى که قابل جبران نباشد، معادل واژه "Convert" براى نوآیین به کار مى‏رود. واژه "Proselyte" بر اختیارى بودن نودینى و تغییر آیین دلالت دارد.
براى آگاهى بیشتر نگاه کنید به:
Louis Jacobs, Oxford Concise Companion to the jewish Religion, P.32.
______________________________
مستقیم به‏حرکت یا تغییرفیزیکى یا مادى اشاره‏دارند. با این‏وصف، به اعتقاد تامس فین(1) به طور مستقیم به تغییر روح یا ذهن خصوصا تغییر عقیده یا شیوه زندگى اشاره دارند.(2)
در کتاب‏مقدس عبرى، دو واژه براى نودین بکار رفته است. واژه گِرتُشاو (gertoshab)و واژه گِرصِدِق (gerzedek). واژه نخست به ساکن یا مقیمى اطلاق مى‏شود که تنها از بت‏پرستى روى گردانده ولى آیین یهود را نپذیرفته است. واژه دوم در مورد افرادى به کار مى‏رود که از سر اعتقاد به یهودیت گرویده‏اند و به سرزمین اسرائیل به قصد ماندن آمده‏اند، نه به قصد تفرج و سیاحت.(3)
در این‏جا، مناسب است گونه‏شناسى مختصرى از واژه‏هاى وابسته و مرتبط با نودینى ارائه شود. رویگردانى از یک سنتِ دینى بزرگ و روى آوردن به سنتِ دینى بزرگ دیگر را تغییر سنت(4) مى‏گویند. با ظهور مسیحیت و اسلام، این نوع نودینى رواج یافت. در این نوع نودینى، شمار زیادى از افراد تغییر آیین مى‏دهند. حرکت از یک جهان‏بینى، نظامِ مناسک، جهان نمادین و طرز زندگى به دیگرى فرآیند پیچیده‏اى است که غالبا در فضاى تعارض میانْ‏فرهنگى اتفاق مى‏افتد. در یک سنت دینى بزرگ، فرقه‏ها و گروه‏هاى بى‏شمارى وجود دارند. گرایش یک فرد از یک فرقه به فرقه دیگر را تحول و تغییر سازمانى و نهادى(5) مى‏نامند. تغییر از کلیساى باپتیست به کلیساى پرسبیترى در پروتستانتیزم امریکایى نمونه‏اى از این نوع تغییر است. تغییر و تحول فرد یا گروه از عدم التزام و تعهد به یک آیین و دین به مشارکت با یک نهاد یا جامعه دینى را وابستگى(6) مى‏نامند. بسیارى از کسانى که به نهضت‏هاى دینى جدید گرایش پیدا مى‏کنند، پیشینه دینى ندارند. التزام و تعهد مجدد شخص را به دینى که قبلاً به طور رسمى یا غیررسمى به آن وابستگى داشته است تشدید وابستگى(7) مى‏نامند. این نوع تغییر هنگامى رخ مى‏دهد که اعضاى رسمى یک نهاد دینى باورها و تعهد خود را در طرز زندگى خود دخالت مى‏دهند یا هنگامى که تعهد و التزام مردم از طریق تجربه دینى عمیق یا
______________________________
1 . Thomas Finn
2 . Jacob Neusner, ..., The Encyclopaedia of Judaism, P.113
3 . Reuben Alcalay, The Complete Hebrew - English Dictionary, Vol 1, P.379
4 . Tradition
5 . Institutional transition
6 . Affiliation
7 . Intensification
______________________________
بصیرت‏هاى جدیدِ ژرفا پیدا مى‏کند و تقویت مى‏گردد. واژه ارتداد(1) و رفض،(2) به ترک یک سنت دینى یا باورهاى آن از سوى اعضاى قبلى اطلاق مى‏شود. این تغییر لزوما به معناى پذیرش یک دیدگاه دینى جدید نیست، بلکه غالبا به قبول و اتخاذ یک نظام غیردینى از ارزش‏ها اشاره دارد. گونه‏شناسى فوق بر جنبه‏هاى جامعه‏شناسى فرآیند تغییر و تحول دینى متمرکز شده است.(3)
نودینى از منظر علوم رفتارى (روان‏شناسى و جامعه‏شناسى)
تعریف‏هاى زیادى از نودینى شده است. در یهودیت و مسیحیت، نودینى به معناى فراخوان و دعوت بنیادى براى ترک شر و بدى و برقرارى رابطه با خدا از طریق ایمان است. برخى از دانشمندان علوم انسانى نودینى را به تغییرات بنیادى و غیرمنتظره در باورها، رفتارها و وابستگى‏هاى مردم تعریف کرده‏اند. نودینى را از دو ساحت مى‏توان بررسى کرد: یک بار نودینى از منظر الهیات و دین مشخصى نظیر یهودیت بررسى مى‏شود و بار دیگر انواع، فرآیندها و ساختارهاى نودینى بدون در نظر گرفتن دیدگاه دینى خاص به بحث گذاشته مى‏شود. نودینى فرآیندى پویا و چندبعدى است. برخى آن را بنیادى، ناگهانى و غیرمنتظره مى‏دانند و دیگران معتقدند که روندى تدریجى را طى مى‏کند و کلى و فراگیر نیست.
به اعتقاد برخى از دانشمندانِ معاصر، باید بین نودینى و تعهد و التزام فرق گذاشت. از نظر آنان، نودینى و تعهد دو چیز مجزا و مستقل‏اند که در زمان‏هاى مختلف ممکن است اتفاق بیفتند؛ زیرا یک فرد ممکن است به دین جدیدى بگرود قبل از آنکه به آموزه‏ها و باورهاى آن کاملاً ملتزم شود. بنابراین، نودینى اساسا فرآیند و روند تحول درونى است و لازمه آن جایگزین کردن عالم مقال با عالم دیگر است. چنان‏که آلن سِگل مى‏گوید: «بُعد محورى نودینى تصمیم و عزم بازسازى و تغییر بنیادى است».(4)
نودینى معمولاً بدان سبب روى مى‏دهد که نظام باورهاى موجود، ناتوان از توجیه موقعیت و شرایط فعلى فرد است، لذا او درصدد تغییر دین خود برمى‏آید. به عبارت دیگر، نودینان چون در دین فعلى خود راه‏حلى براى برون‏رفت از مشکلات نمى‏بینند،
______________________________
1 . Apostasy
2 . Defection
3 . Mircea Eliade, The Encyclopedia of Religion, Vol 4, PP.74-5.
4 . Jacob Neusner, ..., The Encyclopaedia of Judaism, P.113.
______________________________
سراغ سایر ادیان مى‏روند تا شاید در آنجا پاسخ خود را بیابند.
براى درک بهتر مفهوم نودینى و نیز تنوع و پیچیدگى‏هاى آن، باید این موضوع را از سه جنبه در نظر گرفت: سنت،(1) تحول(2) و تعالى.(3) اما سنت عبارت است از قالب و بافت اجتماعى ـ فرهنگى‏اى که نمادها، مناسک، جهان‏بینى‏ها و نهادها را دربرمى‏گیرد. سنت وضعیت فعلى‏اى را که فرد در آن زندگى مى‏کند، سروسامان مى‏دهد و در ارتباط و تعاطى با گذشته از آن محافظت مى‏کند. جامعه‏شناسان جنبه‏هاى اجتماعى و نهادى سنت‏هایى را که در آنها نودینى اتفاق مى‏افتد بررسى مى‏کنند. آنان به شرایط اجتماعى زمان نودینى و طرز تأثیر متقابل میان فرد و محیط اجتماعى او، و نیز روابط میان فرد و گروهى که او در بین آنان زندگى مى‏کند، توجهى تام دارند. مردم‏شناسان قلمروهاى فرهنگى و ایدئولوژیکى سنت را بررسى مى‏کنند. آنان فرهنگ را همچون جلوه فعالیت انسانى و نیز نیروى قوى و قدرتمندى مى‏دانند که در شکل‏دهى و تجدید حیات افراد، گروه‏ها و جوامع نقش‏محورى ایفا مى‏کند. مردم‏شناسان، نمادها و روش‏هاى تغییر دین، تأثیر فرهنگى نودینى، موانع یا وسایل نودینى و مراحل بسط و تحول جهت‏یابى دینى جدید را مورد بررسى قرار مى‏دهند.
تحول: روش دوم براى فهم نودینى تأمل بر جنبه تحول است. تحول را مى‏توان نوعى تغییر دانست که در افکار، احساسات و اعمال مردم نمایان مى‏شود. روان‏شناسى رشته‏اى است که تحول را در هر دو جنبه عینى و ذهنى در نفس، خودآگاهى و تجربه مدنظر قرار مى‏دهد. ویلیام جیمز در کتاب تنوع تجربه دینى، نودینى را از دیدگاه یک روان‏شناس بررسى کرده است.
بعد از ویلیام جیمز، بیشتر مطالعات روان‏شناسى در باره نودینى بر شیوه و روشى تأکید دارند که در آن قبل از نودینى غالبا تشویش و اضطراب، ناآرامى، تعارض، گناه و مشکلاتى ازاین‏دست وجود دارد.نظریه‏پردازانِ‏روان‏شناسى ازچشم‏اندازها ودیدگاه‏هاى مختلفى به مسئله نودینى پرداخته‏اند: روان‏تحلیلى، رفتارگرایى، روان‏شناسى انسانى، اجتماعى و معرفتى. روان‏تحلیلى بر فعالیت‏ها و تحرک‏هاى عاطفى بیرونى به خصوص جایى که روابط میان والدین و فرزندان را منعکس مى‏کنند، متمرکز مى‏شوند؛ رفتارگرایان
______________________________
1 . Tradition
2 . Transformation
3 . Transcendence
______________________________
بر رفتار شخص تأکید دارند و درجه مطابقت و سازگارى آن را با محیط اجتماعى مستقیم، یعنى با پاداش‏ها و مجازات‏ها، ارزیابى مى‏کنند. روان‏شناسان انسانى بر طریقى تأکید دارند که در آن نودینى به فرد تشخص و شخصیت بیشترى مى‏دهد. آنان برنتایج مفیدى‏که از نودینى به دست مى‏آید، تأکید مى‏کنند. و در نهایت روان‏شناسان معرفتى و اجتماعى تأثیر عوامل عقلانى و فراشخصى را بر افراد و گروه‏ها بررسى مى‏کنند.
تعالى: تعالى به قلمرو مقدس و نیز آشنایى با امر مقدس اشاره دارد؛ امرى که هدف و منبع نودینى در ادیان است. عالمان الهیات این بعد را به طور مطلق در کل فرآیندِ تحول و تغییرِ انسانى، اساسى دانسته‏اند و ابعاد دیگر را فرع آن. رشته‏هایى از تحقیقات دینى که بر مسئله تعالى متمرکز شده‏اند، در انتظارات، تجارب دینى و جهان‏بینى‏هاى نودینانِ مستعد تحقیق مى‏کنند. دانشمندان به این نتیجه رسیده‏اند که نودینى، روند همکارى متقابل و تدریجى است و نتایج و پیامدهایى در جامعه دارد. نودینى تمام ابعاد زندگى نوآیین را متحول مى‏سازد.(1)
آنچه گذشت، به اختصار به پاره‏اى از مباحث نودینى به طور عام پرداخت. بدون تردید مطالب زیادى را مى‏توان ذیل نودینى مطرح کرد، ولى از آنجا که بحث پیرامون نودینى در آیین یهود است، به همین مقدار بسنده مى‏کنیم. نودینى در یهودیت تنها در صورتى مصداق پیدا مى‏کند که یهودیت را دینى همه‏نگر و جهان‏شمول بدانیم، و از دیدگاه برگزیدگى فاصله بگیریم؛ زیرا اگر خداى بنى‏اسرائیل، یهوه، را مختص به ایشان بدانیم و بر اندیشه خداى قومى و نظریه حلول خدا در این قوم مهر تأیید بزنیم، پرداختن به این موضوع نه تنها ضرورتى نخواهد داشت که یک‏سره بیهوده و عبث خواهد بود.
جهان‏شمول و همه‏نگر بودن یهودیت
از دیرباز این مسئله مطرح بوده است که آیا یهودیت دینى همه‏نگر و جهان‏شمول است یا این‏که اختصاص به بنى‏اسرائیل دارد. زعما و پیشوایان یهودیت هر یک با استناد به پاره‏اى از آیات کتاب‏مقدسِ عبرى، اعلام موضع نموده و یکى از این دو قول را اختیار کرده‏اند. از یک‏سو، به نظر مى‏رسد یهودیت واجد پیامى براى تمام بشریت است و با این‏که پیامبرانِ بنى‏اسرائیل در ابلاغ این پیام نقش محورى و خطیرى را ایفا کرده‏اند، روح
______________________________
1 . Mircea Eliade, The Encyclopedia of Religion, Vol 4, PP.73-4.
______________________________
پیام عام و از اعتبارى جهانى برخوردار است. از سوى دیگر عهد عتیق حاوى آیاتى است که بر اختصاص‏داشتن آیین یهود به قوم یهود و بنى‏اسرائیل تأکید مى‏ورزد. و از آنان به عنوان قوم مقدس،(1) قوم خاص(2) و قوم برگزیده(3) یاد مى‏کند. اگر در کتاب‏مقدسِ عبرى نیک بنگریم هر دو عنصر را در کنار هم خواهیم یافت.
ابتدا براى این‏که تصور روشنى از جهان‏شمولى یهودیت به دست دهیم، عهد خدا با نوح به عنوان نیاى تمام بشر را مرور مى‏کنیم. خداوند به نوح وعده داد تا بلایایى که قبلاً بر بشر نازل مى‏شد، فرود نخواهد فرستاد. در سفر پیدایش آمده است: «اینک من عهد خود را با شما و بعد از شما با ذریت شما... و حتى با حیوانات استوار مى‏گردانم...».(4) بدیهى است چنین عهدى که با تمام بشر بسته شده است یک‏جانبه نیست، بلکه فرزندان نوح نیز مى‏بایست دستورهاى خداوند را که در هفت قانون نوح تجلى یافته، پایبند باشند وخدا را اطاعت کرده، بت‏پرستى را به‏کنارى نهند. بنابراین، نجات تنها از آنِ قومِ برگزیده یا کسانى که از طریق نودینى به یهودیت پیوسته‏اند نیست، بلکه به روى تمام انسان‏ها گشوده خواهد بود، مشروط به آنکه قوانین الهى را به کار بندند و پارسایى پیشه کنند.
در تفسیر سفر پیدایش آمده است خداوند هفت فرمان به فرزندان نوح اعطا کرده است. این قوانین هفت‏گانه که عبارتند از: برپا داشتن دادگاه‏هاى شرعى، منع کفر، بت‏پرستى، فساد جنسى، آدم‏کشى، دزدى، و نخوردن عضو جداشده از حیوان زنده. در هیچ جاى کتاب مقدس بسان ده فرمان موسى به شماره درنیامده‏اند، بلکه تنها در سفر پیدایش به طور کلى به عهد خدا با نوح اشاره شده است.(5) خداوند آسمان و زمین را به عنوان شاهد مى‏خواند: روح پارسایى متوقف است بر این‏که هر شخص چه رفتار و کردارى انجام دهد، اعم از این‏که یهودى یا غیریهودى، مرد یا زن، نوکر یا آقا باشد. دروازه‏ها همیشه به روى انسان‏هاى عادل و پرهیزگار باز است و هر کس بخواهد مى‏تواند وارد شود(6) و همچنان‏که فرمان‏هاى هفت‏گانه نوح تمام امت‏ها را دربرمى‏گیرد، اعتقاد به آیین حنیف و توحید نیز که ابراهیم داعیه‏دار آن بود تمام انسان‏ها را دربرمى‏گیرد، به گونه‏اى که هر کس به یگانگى خدا شهادت دهد، از فرزندان ابراهیم به
______________________________
1 . تثنیه، 7:6.
2 . خروج، 19:5؛ تثنیه، 14:2.
3 . تثنیه، 14:2.
4 . پیدایش، 9:8ـ15.
5 . همان.
6 . Arthur Hertzberg, Judaism, P.34.
______________________________
شمار خواهد رفت. چنان‏که ملاحظه مى‏کنید، صرف ایمان به یگانگى خدا کافى است تا انسان در زمره فرزندان ابراهیم
درآید و جمیع امت‏هاى جهان از او برکت خواهند یافت؛ زیرا او را مى‏شناسم که فرزندان و اهل خانه خود را بعد از خود امر خواهد فرمود تا طریق خداوند را حفظ کنند و عدالت و انصاف را بجا آورند تا خداوند آنچه به ابراهیم گفته، به وى برساند.(1)
ابن‏میمون در روزگارى که جنبه قومى و قبیله‏اى یهودیت غالب بود، نوعى جهان‏شمولىِ تعدیل‏یافته را ترویج مى‏کرد. از نظر او، عهد خدا با نوح که در قالب هفت فرمان تجلى کرده است همگانى و فراگیر است. بنابراین اگر بیگانه‏اى هفت قانون نوح را رعایت کند عادل به شمار خواهد آمد و از جهانِ آینده بهره‏مند خواهد گشت. ابن‏میمون در ادامه مى‏گوید گردن‏نهادن به مفاد عهد خدا با موسى، که بن‏مایه تورات است، اختصاص به قوم بنى‏اسرائیل دارد و سایرین موظف به رعایت آنها نیستند. بنابراین چنان‏چه فردى با طیب خاطر یا از سر اجبار و اکراه به دستوراتى که در تورات آمده گردن نهد، باید از او استقبال کرد.(2)
ابن‏میمون در پاسخ به حسداى هلوى مى‏گوید:
اما سؤال شما درباره ملت‏ها، مى‏دانید که خدا به دنبال قلب آدمى است و نیت که امرى قلبى است معیار همه چیز است. به همین دلیل، فرزانگانِ ما مى‏گویند: انسان‏هاى باتقوا و پرهیزگار در میان غیریهودى‏ها [کفار و مسیحیان] سهمى در جهان آینده دارند؛ البته مشروط به این‏که آنچه ما درباره شناخت خدا فراگرفته‏ایم، فراگیرند و نفوس خود را با صفات ارزشمند و پسندیده شرف بخشند. در این صورت، بدون تردید هر که نفس خود را با اصول اخلاقى و حکمت مبتنى بر ایمان به خدا شرافت بخشد، مطمئنا به انسان‏هاى جهان آینده تعلق خواهد داشت. به همین دلیل فرزانگان ما مى‏گویند: «حتى یک غیریهودى‏اى را که توراتِ سرور ما موسى را مطالعه کند مى‏توان با کاهن اعظم برابر دانست».(3)
ربى‏ارمیا مى‏گوید: ما چگونه بفهمیم که حتى یهودیانى را که به تورات عمل کرده‏اند باید با کاهن اعظم برابر دانست؟ کتاب مقدس مى‏گوید: «باید فقط از دستورات و قوانین
______________________________
1 . پیدایش 18:18ـ19.
2 . Alan Unterman, Jews, P.10.
3 . Arthur Hertzberg, Rudaism, P.35.
______________________________
من اطاعت کنید و آنها را به‏جا آورید، چون من خداوند، خداى شما هستم. اگر قوانین مرا اطاعت کنید زنده خواهید ماند.(1) ارمیا خاطرنشان مى‏شود که خداوند قوانین را به خود منتسب مى‏کند و نه کاهنان یا اسرائیلى‏ها و جز آن. او مى‏گوید اگر از قوانین و دستورات من اطاعت کنید زنده خواهید ماند. در اشعیا و مزامیر نیز آیاتى وجود دارد که بر ادعاى جهان‏شمولى یهودیت صحه مى‏گذارد. در اشعیا آمده است: «دروازه‏ها را بگشایید تا قوم عادل و باایمان وارد شوند».(2) در این‏جا کتاب‏مقدس نمى‏گوید که یهودى‏ها یا کاهنان وارد شوند، بلکه مى‏گوید انسان‏هاى پرهیزگار. در مزامیر نیز شبیه همین مضمون آمده است، آن‏جا که مى‏گوید: «دروازه‏هاى خانه خدا را باز کنید تا وارد شوم و خداوند را پرستش کنم! این دروازه خداوند است؛ فقط نیکوکاران مى‏توانند از آن وارد شوند».(3)
موساى کوزایى، حاخام برجسته فرانسوى، یهودیان را به اصلاح رفتار و کردارشان فرامى‏خواند. او به یهودیان هشدار مى‏دهد رفتار خویش را اصلاح کنند تا بیگانگان با مشاهده رفتار ناشایست آنان از یهودیت بیزار نشوند. به واقع، رفتار خوب یهودیان مى‏تواند زمینه ورود افراد بیشترى را به کیش یهودى مهیا سازد، چه آنکه فلسفه تبعید و سرگردانى قوم یهود چیزى جز اشاعه فرهنگ توحیدى در میان جوامع الحادى و چندخدایى و نیز پیدا کردن پیروان جدید نبوده است. العازار بن پدات، یکى از حاخام‏هاى قرن سوم، نیز به این مطلب تصریح کرده است.(4) با تأمل در کلمات موساى کوزایى مى‏توان دریافت که هر چند یهودیت در آغاز توسط انبیاى بنى‏اسرائیل مخاطبان خود را در میان قوم یهود و اسباط دوازده‏گانه مى‏یافت، اما به زودى اقوام و مللِ پیرامونِ ایشان را مخاطب خود ساخت و وعده الهى را براى آنان نیز صلا در داد. بدین ترتیب، مى‏توان به وجه جمع و راه میانه‏اى براى ادعاى جهان‏شمولى یهودیت از یک‏سو و ادعاى اختصاص‏داشتن آن به قوم یهود از سوى دیگر دست یازید. برترى و مزیت بنى‏اسرائیل بر سایر اقوام تنها در این بود که آنان از طرف خداوند برگزیده شوند و رسالت خود را به عنوان منادى و مبشر وعده الهى به همه اقوام جهان به خوبى انجام دهند. در پاراگراف دوم دعاى عالینو (وظیفه ما) نیز آمده است یهودیان براى کمال انسان در پادشاهى خدا وساطت مى‏کنند. در این بخش از دعا، ادعاى جهان‏شمولى یهودیت تقویت، و امید وافر
______________________________
1 . لاویان، 18:4ـ5.
2 . اشعیا، 26:2.
3 . مزامیر، 118:2.
4 . Alan Unterman, Jews, P.9.
______________________________
به آمدن ملکوت خدا ابراز شده است و آرزوى جهانى که در آن نوع بشر یک‏دل و یک‏جهت تنها خداى حقیقى را پرستش کنند و جهان تحت قدرت مطلقه او به کمال برسد، مطرح شده است.
موسى مندلسون، از فیلسوفان یهودى قرن هجدهم، نیز همچون موساى کوزایى و اندیشمندان دیگر بر این باور است که یهودیت صرفا راهى است که خداوند براى یهودیان قرار داده تا در آن گام نهند. بنابراین یهودیت دین تبلیغى و تبشیرى نیست. ما به عنوان یهودى وظیفه نداریم دیگران را به یهودیت فراخوانیم، زیرا فعالیت تبشیرى با یهودیت بیگانه است. تمام حاخام‏ها در این نکته هم‏داستانند که شریعت موسوى تنها بر یهودیان الزامى است و بس. او مى‏گوید خداوند تمام اقوام را دستور داد که قوانین طبیعى و دین پدران نخستین را مراعات کنند. در صورتى که بر طبق دین عقل یا طبیعت زندگى کنند، بیگانگان پارسا خوانده خواهند شد. مندلسون از آمدن کنفوسیوس‏هاى دیگر استقبال مى‏کند و معتقد است اگر چنین رؤیایى به واقعیت بپیوندد، بر طبق آموزه‏هاى دینى خود، آنان را دوست خواهد داشت و به آنان احترام خواهد گذاشت، بى‏آن‏که تغییر آیین دهند و به یهودیت گرایش پیدا کنند. چنانکه ملاحظه شد، او نیز بین ادعاى جهان‏شمولى یهودیت و اختصاصى بودن آن براى یهودیان به راه‏حل میانه و یا به عبارت دقیق‏تر به نظریه جهان‏شمولى تعدیل یافته رسیده است.(1)
برخى از دانشمندان یهود میان برگزیدگى بنى‏اسرائیل و عمل آنان به تورات رابطه تنگاتنگى قائلند. به نظر آنان بنى‏اسرائیل برترى ذاتى بر سایر ملل ندارند تا به خاطر آن شایسته لطف و مرحمت ویژه الهى شوند، بلکه تا زمانى که فرمان‏هاى تورات را گردن مى‏نهند، مقام و منزلت خود را حفظ خواهند کرد و در غیر این صورت جایگاه خود را از دست خواهند داد. از طرفى آنان تورات را از بنى‏اسرائیل نمى‏دانند، بلکه معتقدند تورات براى تمام بشر آمده است، لذا گفته‏اند: «هر جمله‏اى که توسط خداى قادر مطلق گفته مى‏شد، به هفتاد زبان به گوش مى‏رسید».(2) همین مضمون در برشیت ربا نیز آمده است: «موسى تورات را به هفتاد زبان شرح مى‏داد». از این جملات و نظایر آن، جهان‏شمولى یهودیت استفاده مى‏شود. در باب هجدهمِ سفر لاویان نیز آیه‏اى وجود
______________________________
1 . Alan Unterman, Jews, P.11.
2 . گنجینه‏اى از تلمود، ص83.
______________________________
دارد که بر این مهم دلالت دارد، آنجا که مى‏گوید: «پس شما فرایض و احکام مرا نگاه دارید، که هر آدمى که آنها را به‏جا آورد، به واسطه آنها زیست خواهد کرد».(1) در این‏جا تعبیر «هر آدمى» بکار رفته است نه هر کاهن، لاوى یا اسرائیلى که این خود دلیل بر جهان‏شمولى یهودیت است. در تفسیر این آیه آمده است: «اگر یک غیریهودى فرامین تورات را به‏جا آورد، او با کاهن اعظم برابر خواهد بود» حتى قربانى‏هایى که در معبد بیت‏المقدس تقدیم مى‏شد براى سلامتى و سعادت نوع بشر بود.(2)
در این‏جا به چند نمونه از آیاتى اشاره مى‏کنم که خداوند عناوین عامى نظیر عادلان، نیکوکاران و جز آن را به کار برده است که تمام انسان‏ها را دربرمى‏گیرد. در مزامیر داود آمده است: «این دروازه خداوند است که عادلان و نیکوکاران از آن داخل خواهند شد».(3) و یا «اى عادلان و نیکوکاران با خداوند شادى نمایید».(4) در این آیات گفته نشده است کاهنان یا اسرائیلیان، بلکه تمام انسان‏ها مخاطب قرار گرفته‏اند.
در کتاب دوم سموئیل نیز تعبیر قانون آدمیان و نه قانون کاهنان و غیره به کار رفته است. در سفر لاویان بیگانگانى که به فرمان‏هاى تورات عمل مى‏کنند هم‏ردیف یهودیان مادرزاد دانسته و تورات را قانون همه انسان‏ها مى‏داند.(5) در سفر اعداد نیز بر این نکته تأکید شده است، «اگر بیگانه‏اى در میان شما ساکن است و مى‏خواهد مراسم عید پسح را براى خداوند به‏جا آورد، باید از تمامى این دستورات پیروى نماید. این قانون براى همه است».(6) در اشعیا نیز آمده است که کسانى که آیین یهودیت را از سر صدق و صفا و با خلوص نیت بپذیرند بنده خدا خوانده مى‏شوند. «غریبانى که با خداوند مقترن شده، او را خدمت نمایند و اسم خداوند را دوست داشته بنده او بشوند».(7) نیز در کتاب اشعیاى نبى کلمه عهد به طور مطلق بکار رفته است. یعنى هم یهودیان و هم تازه‏یهودیان را دربرمى‏گیرد، آن‏جا که مى‏گوید: «همه کسانى که سبت را نگاه داشته آن را بى‏حرمت نسازند و به عهد من متمسک شوند».(8) سنت یهودى تأکید بسیار دارد که از تازه‏یهودى استقبال کنید، با محبت زیاد با او برخورد کنید، و هرگز به گونه‏اى با آنان رفتار نکنید که پیش از یهودى شدن با ایشان رفتار مى‏کردید.
______________________________
1 . لاویان، 18:
2 . گنجینه‏اى از تلمود، ص83.
3 . مزامیر، 118:20.
4 . همان، 33:1.
5 . لاویان، 16:29؛ 19:10.
6 . اعداد، 9:14.
7 . اشعیا، 56:6.
8 . همان، 56:7.
______________________________
یهودیت به جز دوره کوتاهى که در دوران حکومت پادشاهان دین غالب و حاکم بود، با ملت‏ها و اقوام دیگر ارتباط داشت. سرزمین اسرائیل همیشه چندملیتى یا چندقومى بوده است. از این‏رو، کتاب‏مقدس عبرى غالبا با رابطه یهودیان و غیریهودیان در این سرزمین سروکار دارد. با این‏که با دشمنان بیگانه باید با نیروى نظامى و قوه قهریه برخورد کرد، از بیگانه صلح‏جو که خود را در غم و شادى اسرائیل شریک مى‏داند باید استقبال کرد، باید آنان را مورد محبت قرار داد و از ایشان دفاع کرد. در لاویان آمده است که همان‏گونه با غریبه‏ها رفتار کن که دوست داشتى در غریبى با تو رفتار کنند.(1) یهودیت نوکیشى را مى‏پذیرد و از نوکیشان به گرمى استقبال مى‏کند. آنان نزد خدا مقامى بس رفیع دارند که عقل را بدان راه نیست؛ چه آن‏که انسان‏هاى پرهیزکار و خوب به هر دین و مذهبى که معتقد باشند، با عمل به فرامین دین خود مى‏توانند رستگار شوند، ولى آنان به اختیار خود دست به انتخاب مى‏زنند و مسئولیت سنگین یهودى شدن را مى‏پذیرند و جزئى از قوم ابراهیم مى‏گردند. در موارد ذیل بر مشترک بودن پاره‏اى از احکام و قوانین براى یهودیانِ متوطن در اسرائیل و غریبه‏هاى تازه یهودى‏شده تاکید شده است: مراسم عید پسح،(2) تعطیلى روز دهم از ماه هفتم،(3) برخى از احکام طهارت و نجاست،(4) قربانى و هدایایى که باید تقدیم شود.(5)
چنانکه ملاحظه شد، از کتاب مقدس عبرى و نیز سیره علماى یهود، دیدگاه جهان‏شمولىِ یهودیت مستفاد مى‏شود. امّا کم نیستند حاخام‏ها و دانشمندانى که با استناد به همین کتاب و برجسته کردن پاره‏اى از آیات بر اختصاص داشتن تورات و نیز شریعت یهود به بنى‏اسرائیل اصرار مى‏ورزند. به عنوان مثال، برخى حاخام‏ها با استناد به این آیه از سفر تثنیه که مى‏گوید: «موسى براى ما شریعتى امر فرموده که میراث جماعت یعقوب است(6)»، بیگانگان خاصه بت‏پرستانى را که در پى فراگیرى تورات‏اند، مهدورالدم و واجب‏القتل دانسته‏اند: چه آنکه به اعتقاد ایشان تورات و شریعت موسوى ملک طلق بنى‏اسرائیل است و بس.
موسى به هنگام خروج از مصر خواستار همراهى خدا با وى شد و خداوند بدو
______________________________
1 . براى آگاهى بیشتر به گنجینه‏اى از تلمود، صص 6 - 83 مراجعه شود.
2 . خروج، 12: 9 - 48.
3 . لاویان، 16: 29.
4 . اعداد، 19: 10.
5 . اعداد، 15: 16.
6 . تثنیه، 33: 4.
______________________________
گفت: «خودم پیشاپیش تو مى‏روم و به تو آرامش مى‏بخشم»(1) به نظر برخى از حاخام‏ها، این همراهى گواهى بر امتیاز موسى و قوم او بر سایر اقوام روى زمین است.(2) چنان‏که ملاحظه مى‏کنید، موسى از خدا خواست با بنى‏اسرائیل همراه شود، نه اقوام بت‏پرست.(3) به احتمال قوى، این گونه اظهارات و برداشت‏ها از کتاب مقدس هم زمان با ظهور مسیحیت مطرح شد، زیرا مسیحیان نیز با مطالعه کتاب مقدس ادعا مى‏کردند لطف الهى از آن آنان است.
ظاهر برخى از آیات قرآن نیز دلالت بر منطقه‏اى و قومى بودن آیین یهود دارد. در سوره ابراهیم آمده است: «و لقد ارسلنا موسى بایاتنا ان اخرج قومک من الظلمات الى النور و ذکرهم بایام الله...».(4) دعوت حضرت عیسى نیز فقط شامل بنى‏اسرائیل مى‏شود، آن‏جا که خداوند مى‏فرماید: «و اذا قال عیسى‏بن‏مریم یا بنى‏اسرائیل انى رسول الله الیکم»(5) درباره حضرت ابراهیم چنین بحثى مطرح نیست، زیرا دین او حنیف و همگانى است. طبرسى در تفسیر مجمع البیان نیز آن‏جا که مى‏گوید خداوند هر پیامبرى را به زبان قوم خودش فرستاده است تا براى برقرارى ارتباط نیاز به مترجم نداشته باشند، به صراحت بر قومى و منطقه‏اى بودن سایر ادیان به جز دین اسلام تأکید کرده است.(6) علامه طباطبایى در تفسیر المیزان نظرى متفاوت با آنچه تاکنون گفته شد، ابراز داشته است. او معتقد است دعوت موسى و عیسى نیز عام و جهان‏شمول بوده است، زیرا در قرآن آمده است: اذهبا الى فرعون انه طغى.(7) حضرت موسى، قبطیان و فرعون را که ساکن مصر بودند، دعوت به شریعت خود کرد، در حالى که آنان از بنى‏اسرائیل و اسباط دوازده گانه نبودند.(8) سیره نبوى نیز ما را به همین نکته رهنمون مى‏شود، زیرا پیامبر با پیروان یهودیت که در شبه‏جزیره عربستان ساکن بودند و به لحاظ نژادى هیچ نسبتى با اسباط و بنى‏اسرائیل نداشتند، معامله اهل کتاب کرد؛ در حالى که اگر یهودیت اختصاص به بنى‏اسرائیل داشت، مسلمانان و شخص پیامبر اسلام نباید آنان را یهودى مى‏دانستند. بنابراین، باید آیاتى که ظهور در قومى و منطقه‏اى بودن یهودیت دارند، به این شکل تأویل برد که فرستاده شدن به سوى بنى‏اسرائیل غیر از اختصاص دعوت به آنان است.
______________________________
1 . خروج، 33: 14.
2 . همان، 33: 16.
3 . گنجینه‏اى از تلمود، ص 83.
4 . سوره ابراهیم آیه 5.
5 . سوره صف، آیه 6.
6 . طبرسى، مجمع البیان، ج 6، ص 302.
7 . سوره طه، آیه 43.
8 . طباطبایى، المیزان، ج 14، ص 147.
______________________________
نمونه‏هاى تاریخى بسیارى را مى‏توان یافت که نه تنها دعوت به یهودیت وجود داشته، که در پاره‏اى از اوقات این کار با اِعمال زور و به همراه تهدید صورت گرفته است. این خود بهترین دلیل و گواه است بر این که نژاد یهودى نژاد خالصى نیست، بلکه مختلط از نژادهاى مختلف است و چندان که خود مدعى‏اند از خلوص نژادى و عرقى برخوردار نیستند. یک قرن قبل از میلاد و نیز بعد از آن دوره تبشیرى و دعوت به یهودیت بوده است. فریسیان که خود را از بقیه جدا ساختند و التزام بیشترى به تورات داشتند، دیگران را به یهودیت فرا مى‏خواندند. کار تبلیغ در اوایل چنان بالا گرفت که درصد تازه‏یهودیان به مراتب بیشتر از یهودیان مادرزاد بود. بعضى از فرهیختگان رومى تقریباً در دوره‏اى که به ظهور عیسى انجامید یهودى شدند. تبشیر و دعوت به یهودیت تا زمان قسطنطین ادامه داشت. قبایل خزر و حتى جمعى از رجال بزرگ مسیحیت در فرانسه و انگلیس به یهودیت گرویدند. بعضى از مارونى‏ها بعد از خروج از اسپانیا یهودى شدند، چون حکومت در دست پروتستان‏ها بود و آنان نسبت به یهودیان بیشتر از کاتولیک‏ها تسامح روا مى‏داشتند. ناگفته نماند وقتى یهودیان، تحت سلطه حاکمان غیر یهودى قرار مى‏گرفتند از فعالیت تبلیغى دست مى‏کشیدند. از طرفى همواره این نگرانى براى زعماى یهود وجود داشته که با فراخوان دیگران به آیین یهود، ممکن است آنان با دین غالب درافتند و آموزه‏هاى یهودیت را دچار مشکل سازند. به همین دلیل، در قرون میانه این عقیده افراطى تلمودى که به ربى هلبو،(1) معلم یهودى قرن سوم و چهارم، منسوب است، رواج یافت که افرادى که از ادیان دیگر به یهودیت مى‏گروند و تغییر آیین مى‏دهند همان قدر براى اسرائیل مضر و خطرناک‏اند که گرى(2) و این جزو آرمان یهودیت قرار گرفت.(3) در تلمود نیز نظایر این گفتار یافت مى‏شود: «تازه یهودیان براى ملت اسرائیل به مانند بیمارى جرب زحمت افزا هستند». به هر حال، رویکرد غالب حکایت از تبلیغى بودن دین یهودیت دارد.(4)
پرسشى که در این‏جا مطرح مى‏شود، این است که چرا یهودیان خود را درگیر فعالیت تبلیغى نمى‏کنند و به عبارت دیگر، چه عامل یا عواملى آنان را از این رسالت خطیر
______________________________
1 . Helbo
2 . "scab" یک نوع بیمارى قارچى است.
3. The Babylonian talmud, Minor tractates, grim, 60 A(1).
4 . حبیب لوى، احکام و مقررات حضرت موسى (ع)، صص 2 - 11.
______________________________
بازداشته است؟ دلایل چندى بر این موضوع اقامه شده است که به برخى از آنها اشاره مى‏کنم. دلیل نخست آن‏که یهودیان خود طعم تلخ فعالیت‏هاى میسیونرى و تبلیغى مسیحیان را چشیده بودند و بر پایه این اصلِ اخلاقى، که هر چه را براى خود نمى‏پسندى براى دیگران نپسند، از انجام این کار سر بازمى‏زدند. دلیل دوم، چنان‏که در بحث جهان‏شمولى یهودیت گذشت، کسانى که مى‏خواهند از جهان آینده بهره‏مند گردند، لازم نیست به یهودیت بگروند، بلکه التزام آنان به قوانین هفت‏گانه نوح آنان را رستگار مى‏سازد. برخى از اصلاح‏طلبانِ یهودىِ معاصر بر پایه دو دلیل پیش‏گفته استدلال کرده‏اند که در عصر کنونى، که امکان بارورى متقابل پیروان ادیان مختلف از یک‏دیگر فراهم است، دست‏کم یهودیان را باید ترغیب کرد که فعالیت تبلیغى خود را متوجه ملحدان و کافران سازند. البته عقیده غالب جامعه یهودى این است که یهودیان نباید آگاهانه به دنبال تغییر آیین پیروان ادیان دیگر برآیند، امّا همچنان باید از تازه‏یهودیانِ صادق استقبال کنند.
بسیارى از پیشوایان دینى و حاخام‏ها به کوتاهى در انجام رسالت تبلیغى متهم‏اند. اگر یهودیت ریشه در فطرت آدمى دارد و خداى واحد و یگانه را صلا درمى‏دهد، چرا آنان از نمایاندن و معرفى دین خدا به کفار و ملحدان دریغ مى‏کنند؟ برخى از اندیشمندان یهودى پیشوایان دینى را از این اتهام مبرا دانسته، معتقدند شرایط این گونه ایجاب مى‏کرد که آنان براى استمرار آیین یهود، یهودیان را از سایر ملل که عموماً مشرک و بت‏پرست بودند، دور نگه دارند. اگر یهودیان با توسل به زور یا با انگیزه تحبیب قلوب، بیگانگان را به کیش خود فرا مى‏خواندند، اقلیت موسویان تحت‏الشعاع اکثریت بیگانگان قرار مى‏گرفتند و به تدریج از افکار انحرافى آنان تاثیر مى‏پذیرفتند و هشدارهاى موسى در تورات مبنى بر بازنگشتن به بت‏پرستى عملى نمى‏گشت. به رغم این هشدارها، اقوامِ مجاور در یهودیان نفوذ کردند و رسالت پیامبران بعدى بنى‏اسرائیل این بود که آنان را به طریق موسوى و مسیر توحید باز گردانند.
دلیل دوم آن‏که یهودیان در پاره‏اى از اوقات پذیراى رنج و بیدادگرى بسیارى از سوى نودینان شدند. از این‏رو زعماى یهود افرادى را که تمایل به یهودى‏شدن داشتند، با نهایت احتیاط مى‏پذیرفتند تا مبادا از این ناحیه ضررى متوجه یهودیان گردد. به عنوان نمونه، کمى قبل از ظهور عیسى مردى ادومى، موسوى گشت و فرزند او به نام هرودپادشاه قوم یهود شد. در حالى که در سفر تثنیه با این کار مخالفت شده است. با شروع نهضت مسیحیت در اسرائیل و تلاش رومیان براى سیطره‏یافتن بر یهودا، پادشاه مزبور با رومیان مدارا کرد و یحیى را که بشارت‏دهنده مسیحا بود، به طرز فجیعى سر برید. مردم در اثر جهل و بى‏خبرى، هرود را یهودى دانسته ظلم و ستم بسیار بر این ملت روا داشتند. از آن تاریخ، علماى یهود شرایط سختى براى نودینى قرار دادند.(1) به هر حال شواهد زیادى وجود دارد بر این که نه تنها یهودیان کسانى را که به طیب خاطر و آزادى کامل به یهودیت گرویدند، پذیرفته‏اند، که خود نیز درصدد تغییر آیین پیروان ادیان دیگر برآمده وآنان را به سوى کیش خود فرامى‏خواندند. به عنوان مثال، در تفسیر این آیه «و نفوسى را که درحاران به‏دست‏آورده بودند».(2) چنین گفته شده‏است: «ابراهیم مردهارا خداپرست مى‏کرد و ساره زن‏ها را. هر آن کس که یک بت‏پرست را به خدا نزدیک کند و او را خداپرست نماید، مثل این است که او را آفریده باشد». یا یکى از مشایخ و زعماى یهود چنین گفته است که: «ذات قدوسِ متبارک، فرزندان اسرائیل را در میان ملل جهان پراکنده نکرد، مگر براى‏آن‏که بت‏پرستان، خداپرست شوند وبرایشان افزوده‏گردند.(3)کوتاه‏سخن، از مجموع مطالب فوق همه‏نگربودن یهودیت و نیز وجود نودینى استفاده مى‏شود.
کاربرد و معانى نودینى در عهد عتیق
در متون اولیه یهودى از تغییر آیین و نودینى سخنى نرفته است و اعتقاد بر آن بوده است که غیر اسرائیلى‏ها بدون تغییر آیین مى‏توانند مناسک یهودى را اجرا کنند. در متون متأخر بحث‏هایى در این زمینه صورت گرفته است، امّا به طور دقیق نمى‏توان تاریخى براى رواج تغییر آیین در یهودیت ذکر کرد.
در کتاب‏مقدسِ عبرى، نودینى به دو معنا بکار رفته است. به یک معنا نودینى به تصمیم و عزم بنیادینى اشاره دارد که به وسیله آن انسان کامل به دعوت خدا لبیک مى‏گوید. این نگرش انسانى با عمل برگزیدگى الهى مطابق است. برگزیدگى مستلزم نودینى، و نودینى به معناى جهت‏یابى دوباره به عنوان برگزیدگى تجربه مى‏شود. تغییر بنیادى یا نودینى جهت یابى درونى و روحى شخص است که به عنوان روشن بینى
______________________________
1 . حبیب لوى، احکام و مقررات حضرت موسى(ع).
2 . گنجینه‏اى از تلمود، ص 82.
3 . همان.
______________________________
حقیقى، تولد دوباره و در کتاب مقدس عبرى به عنوان پاسخ و بازگشت(1) توصیف شده است. تغییر جهت یا نودینى در واقع پاسخ به درخواست درونى است. این نوع نودینى، نودینى از حاشیه و پیرامون به سمت مرکز است، و اساسى‏ترین انتخابى است که انسان در طول زندگى خود مى‏تواند داشته باشد. با این که در عهد عتیق بر این نودینى به عنوان عمیق‏ترین معناى رابطه‏اى اسرائیل با خدا تاکید شده است، در عین حال، قابلیت تعمیم بر تمام نوع بشر از هر ملت و قومى که باشند دارد؛ تمام انسان‏ها به بازگشت به سوى خدا فراخوانده شده‏اند. این گونه از نودینى و تغییر جهت را یونس به مردم نینوا توصیه کرد؛ زیرا او در ابتدا نودینى را موضوعى میان خدا و قوم یهود مى‏دانست در واقع داستان یونس تأیید دوباره‏اى بود بر عهد خدا با انسان. در داستان نوح نیز که در سفر پیدایش باب 6 تا 9 آمده، بر نودینى به همین معنا تأکید شده است. کوتاه سخن، چنان‏که عهد خدا با موسى را در راستاى میثاق کلى خدا با آدم و نوح بدانیم، آن‏گونه که کتاب‏مقدس ما را به این نکته رهنمون مى‏شود، یهودیت چیزى جز التزام به بازگشت به سوى خدا نیست.
معناى دوم نودینى به نودینى از حاشیه به متن اشاره ندارد، بلکه به حرکت از «خارج به داخل» دلالت دارد. عموماً از مفهوم نودینى و تغییر بنیادى همین معنا یعنى تغییر دین تداعى مى‏شود. این دو معنا از نودینى قابل جمع‏اند. به عبارت دیگر، گرویدن به یهودیت و بازگشت به خدا و تغییر جهت به سوى او قابل جمع‏اند.(2)
نودینى در کتاب‏هاى اولیه‏ى کتاب مقدس عبرى
اسرائیلى‏ها خود را فرزندان اسرائیل یعنى از یک نیا و جد مشترک مى‏دانند. بر طبق این دیدگاه، نویسندگان کتاب‏مقدسِ عبرى، عهد خدا با اسرائیل را توافق میان خداى خاص، یهوه، و قوم معین یعنى ابراهیم، اسحاق، یعقوب و فرزندان او مى‏دانند. واژه‏اى گر براى بیگانگانى به کار مى‏رفت که در بین اسرائیلى‏ها ساکن بودند، ولى از پذیرش و تصدیق خداى واحد از سوى آنان حکایت ندارد. بر پایه کتب اولیه، غیراسرائیلى‏ها مى‏توانند مناسک اسرائیلى را بدون تن دادن به نودینى انجام دهند. به عنوان مثال، مردى که در خارج از اسرائیل متولد شده و ختنه کرده باشد مى‏تواند از قربانى عید فصح برخوردار
______________________________
1 . Teshuvan
2 . Arthur A. Conen,..., contemporury Jewish Reiligious Thought, PP.. 101-5.
______________________________
شود. در سفر خروج داستان فرار موسى از دربار فرعون و کمک او به دختران کاهن مدیان و سرانجام ازدواج او با یکى از آنان گزارش شده است.(1) براساس آن گزارش صفوره، همسر موسى، زندگى همسرش را با ختنه کردن پسرانش نجات داد.(2) امّا این متون از نودینى و تغییر آیین صحبت نمى‏کنند. خلاصه آن‏که در دوره کتاب‏مقدس، به عنوان مثال، براى یک مصرى یا بابلى قابل تصور نبود که در زادگاه و سرزمین مادرى خود بماند و در عین حال به دین اسرائیل بگرود، ولى پس از دوره کتاب‏مقدس شمار زیادى از غیر یهودیان جذب یهودیت به عنوان یک دین شدند، و اصطلاح گر به این منظور وضع شد.(3)
نودینى در کتاب‏هاى متأخر کتاب‏مقدس عبرى
دقیقاً مشخص نیست از چه زمانى نودینى وارد یهودیت شده است. در عزرا و نحیما امکان نودینى زنان بیگانه به یهودیت مورد توجه قرار نگرفته است. در کتاب اشعیا به نودینى پرداخته شده، ولى خطوط کلى آن مشخص نشده است. «غریبانى که با خداوند مقترن شده او را خدمت نمایند و اسم خداوند را دوست داشته بنده او بشوند: یعنى همه کسانى که سبت را نگاه داشته آن را بى‏حرمت نسازند و به عهد من متمسک شوند. ایشان را به کوه قدس خواهم آورد. و ایشان را در خانه عبادت خود شادمان خواهم ساخت و قربانى‏هاى سوختنى و ذبایح ایشان بر مذبح من قبول خواهد شد؛ زیرا خانه من به خانه عبادت براى تمامى قوم‏ها مسمى خواهد شد».(4) نویسنده اشعیا تأکید مى‏کند که خداوند از میان غیر یهودیان کاهنان و لاویان خواهد گرفت. وقتى درباره آخرالزمان و مباحث مربوط به آخرت‏شناسى صحبت مى‏کند، در این دوره غیراسرائیلى ممکن است خدمت‏کار یهوه شود، سبت را مراعات کند و در هیکل عبادت کند، امّا هرگز بنى‏اسرائیل خوانده نخواهد شد.(5)
نودینى در دوره حاخامى
در نوشته‏هاى حاخامى فصل مستقلى به موضوع نودینى اختصاص داده نشده است، تنها
______________________________
1. خروج، 2: 16 - 22.
2. همان، 4: 24 - 26.
3. Louis tacobs, The tewisn Religion, pp.97-8.
4. اشعیا، 59: 6 - 8.
5. اشعیاء 66: 20 - 22.
______________________________
اشاره‏اى به آن شده است. از این‏رو ما هیچ شاهدى درباره تازه‏یهودیان یا دلایل و انگیزهاى آنان در تغییر آیین پیدا نمى‏کنیم. تنها رساله کوچکى با عنوان گریم grim به اختصار به این موضوع پرداخته است. این رساله از ملحقات تلمود بابلى است.(1) در ثانى بیشتر نوشته‏هاى تلمودى اتوپیایى و نظرى‏اند، لذا لازم نیست ما را در جریان چند و چون آنچه رخ داده قرار دهند. به عنوان نمونه، حاخام‏ها ادعا مى‏کنند دشمنان یهودیان سرانجام به یهودیت مى‏گروند که نرو(2) و آنتینوس(3) از جمله آنان‏اند. سوم آن‏که حاخام‏ها موضوع نودینى را به طور استطرادى مورد بحث قرار داده‏اند.
بر این اساس، حاخام‏ها صحبت‏هاى ضد و نقیضى راجع به نودینان (تازه یهودیان) و نودینى ابراز داشته‏اند. برخى از دانشمندان معتقدند قبول تورات، ختنه براى مردان، غسل و قربانى از دوره معبد دوم به بعد براى نودینان الزامى بود، امّا منابع حاخامى این ادعا را تایید نمى‏کند. حاخام‏ها درباره اهمیت انگیزه‏هاى نودینان (تازه یهودیان) اختلاف دارند. مطلوب آن است که غیر یهودیان به انگیزه‏هاى آسمانى و الهى وارد جامعه یهودیان شوند. برخى از فرزانگان اجازه نمى‏دهند بیگانگان براى رسیدن به اهداف مادى و دنیوى خود، از قبیل ازدواج با یهودیان، به یهودیت بگروند. راو(4) از تغییر آیین بیگانگان حتى اگر به منظور دست یافتن به اهداف دنیوى باشد، استقبال مى‏کند؛ زیرا معتقد است غیر یهودیانى که به این منظور یهودى مى‏گردند سرانجام به پیروان واقعى یهوه تبدیل خواهند شد. دیگران معتقدند چنان‏که کسى با انگیزه‏هاى پست و دنیوى یهودى گردد، لازم است بار دیگر با انجام مراسم و مناسک خاص با دلایل و انگیزه‏هاى صحیح یهودى گردد.(5) از نظر معدودى از حاخام‏ها، بچه‏هایى که به یهودیت مى‏گروند، پس از رسیدن به سن بلوغ باید دوباره مراسم و تشریفات تغییر آیین را به‏جاى آورند.
طبق تعالیم حاخامى، تازه‏یهودیانْ مکلف به تمام تکالیف یهودیان مادرزاداند. البته برخى معتقدند باید مهلت قابل توجهى به آنان داده شود تا از خلق و خو، آداب و آیین‏هاى سنت قبلى خود فاصله گیرند، زیرا آنان در فرهنگ و سنت یهودى پرورش و تربیت نیافته‏اند. تازه یهودیان با این که در انجام تکالیف و مناسک با یهودیان مادرزاد
______________________________
1 . the Babylonian talmudm Minor tractates, grim.
2 . Nero
3 . Antoninus
4 . Rav
5 . Jacob Neudner,.., the encyclopaedia of Judaism, pp.116-7.
______________________________
یکسان‏اند، در عین حال بین آن دو تفاوت‏هایى وجود دارد، چه آن‏که خداوند سرزمین موعود را فقط به یهودیان مادرزاد اعطا کرده است و تازه‏یهودیان هیچ سهمى در آن ندارند، زیرا اسلاف آنان جزو قبایل واسباط اصلى نیستند.
در تلمود فلسطینى آمده است خداوند کل زمین را در مى‏نوردد و هر جا انسان پرهیزکار و صالحى بیابد، او را به جامعه یهودیان ملحق مى‏کند، زیرا کسانى که خدا دوستشان دارد، بزرگ‏تر و والاتر از کسانى هستند که خدا، یهوه، را دوست دارند.(1) خداوندْ خودش را در بیابان متجلى ساخت و نه در کشور خاصى. بنابراین، بیگانگان در هر مرحله‏اى از زندگى هر گاه تصمیم به نودینى بگیرند مى‏توانند یهودى شوند، همچنان‏که ابراهیم تا 99 سالگى ختنه نکرد.
نودینى در عصر هلنى
شواهد زیادى وجود دارد بر این که در دوره هلنى افراد زیادى یهودى شدند.(2) در انجیل متى هم به این واقعیت اشاره شده است که خود علماى یهود به دنبال یهودى کردن بیگانگان بودند؛ آنجا که خطاب به فریسیان مى‏گوید: واى بر شما اى کاتبان و فریسیان ریاکار زیرا که برّ و بحر را مى‏گردید تا مریدى پیدا کنید و چون پیدا شد او را دو مرتبه پست‏تر از خود پسر جهنم مى‏سازید.
واقعیت این است که نودینى در دوره‏هایى که بى‏ثباتى اجتماعى حکمفرما بود روبه‏افزایش بوده است. به عنوان مثال در دوره هلنى افراد بیشترى به یهودیت گرایش پیدا کردند. دوره هلنى بیانگر چالش یهودیت با تفکر کلاسیک یونانى و فرهنگ‏هاى آسیایى است، زیرا اسکندر مقدونى اروپا و آسیا را به هم وصل کرد و صورت‏هاى جدیدى از دین، فلسفه، هنر، الهیات، علم و زبان به وجود آورد. یهودیان ارتباط و تماس مستقیمى با عوالم فکرى جدید پیدا کردند و بدین وسیله یهودیت و خداى خاص قوم یهود را به اقوام و فرهنگ‏هاى جدید معرفى کردند. پس از مرگ اسکندر، در اسرائیل و اورشلیم جنگ‏هاى زیادى درگرفت و سربازان غیر یهودى بسیارى در اورشلیم مأوى گزیدند و یهودیت به عنوان یک دین هلنى و یونانى‏مآب شناخته شد. غیریهودیان هر
______________________________
1 . Jacob Neusner,... the Encyclopaedia of Judaism, P.117.
2 . براى آگاهى بیشتر به کتاب ذیل مراجعه شود:
Jacob Neusner, ... the Encyclopaedia of Judaism, pp.114 - 5.
______________________________
چند شناخت کاملى از خداى قوم یهود نداشتند، ولى از نظام اخلاقى و مناسک مقدس آگاهى داشتند و این در حالى بود که رومى‏ها رابطه چندان دوستانه‏اى با یهودیان نداشتند و حتى حاضر نبودند یا آنان غذا بخورند. در زمانِ جولیوسِ سزار(1) بود که دین یهودیت به عنوان دین رسمى پذیرفته شد و آزادى‏هاى درخور توجهى به یهودیان اعطا شد. به طورى که آنان در امپراتورى روم مى‏توانستند زندگى کنند و همچنان در کمال صلح و صفا به آداب و مراسم قدیمى و سنتى خود عمل کنند. در این دوره براى بسیارى از رومى‏ها به خصوص براى زنان طبقات بالا، یهودیت دینى قابل قبول، قابل اعتماد و مورد احترام بود و مقدمات نودینى و تغییر آیین آنان به یهودیت فراهم بود.(2)
دیدگاه فلاسفه یهودى درباره نودینى
دیدگاه‏هاى ابن‏میمون و یهودا هالوى درباره نودینى و تغییر آیین بیانگر دیدگاه‏هاى مختلف یهودیت در این مسئله است. از نظر ابن‏میمون حتى یهودیانِ مادرزاد نیز در صحراى سینا تغییر آیین دادند، هنگامى که به مناسک سه گانه ختنه، غسل و قربانى، که امروزه براى تمام تازه یهودیان لازم است، تن دردادند. او معتقد است یهودیان باید به هر شکل ممکن تازه‏یهودیان را جذب کنند و همین که کسى اظهار تمایل و علاقه به یهودیت کرد، یهودیان باید در هر حال، او را یهودى سازند. در تلمود آمده است که نباید با اعلام جزئیاتِ مجازات‏هایى که در صورت پیروى نکردن از شریعت در انتظار آنان است، بار سنگینى بر دوش تازه‏یهودیان نهاد و یهودیت را دینى خشن معرفى کرد. به اعتقاد او، همین امر باعث مى‏شود آنان از مسیر صواب به بیراه کشانده شوند. در ابتدا، یک فرد با کلمات لذت‏بخش جذب مى‏شود و سپس محدودیت و قیدهاى عشق با او در میان گذاشته مى‏شود یا خود بدان واقف مى‏گردد.
ابن‏میمون معتقد است تورات را باید به مسیحیان تعلیم داد تا دچار سوء فهم نشوند، آنان چنان‏چه معناى درست تورات را درک کنند به یهودیت تمایل پیدا خواهند کرد. کوتاه سخن، او نگرش مثبتى به نودینى دارد، و این نظر در دیدگاه کلى ایشان در باب انسان ریشه دارد. به نظر او، تمام انسان‏ها در اصل یکسان‏اند، زیرا هیچ کس با نفسِ
______________________________
1 . Julius Caesar
2 . Jacob Neusner,... the Encyclopaedia of Judaism, pp.114 -5.
______________________________
شکوفا و پرورش‏یافته به دنیا نیامده است. یهودیان و غیر یهودیان به یک میزان مى‏توانند در اثر فعالیت عقلانى نفس خود را بارور سازند. عدم تفاوت اساسى میان یهودیان و غیریهودیان یهودى‏شدنِ آنان را آسان ساخته است. تمام آنان مى‏توانند با فراگیرى اصول عقاید یهودیت و زندگى کردن بر طبق زندگى‏هاى یهودیان یهودى گردند.
یهودا هالوى دیدگاه‏هاى متفاوتى راجع به قوم یهود و تازه یهودیان دارد. او معتقد است یهودیان تفاوت اساسى با غیر یهودیان دارند و هیچ گاه یک بیگانه و غیریهودى نمى‏تواند به جایگاه و مقام یهودیانِ مادرزاد بار یابد. او مى‏نویسد:
هر بیگانه‏اى مى‏تواند در سرنوشت و تقدیر خوب ما سهیم باشد، ولى هرگز با ما یکى و برابر نخواهد بود. اگر تورات از آن رو که خدا ما را خلق کرده برما الزام‏آور مى‏بود، انسان‏هاى سفید و سیاه از آن رو که همه مخلوق خدایند یکسان مى‏بودند. در حالى که تورات تنها به دلیل یارى و همراهى یهوه در خروج از مصر بر ما الزام‏آور شد، زیرا ما بهترین‏هاى نوع بشر هستیم.(1)
در جاى دیگر مى‏نویسد: «تازه یهودیان در شأن و رتبه با اسرائیلیان مادرزاد یکى نیستند، زیرا یهودیان مى‏توانند به مقام پیامبرى برسند و از این جهت متمایز از دیگران‏اند، در حالى که تازه یهودیان تنها از راه فراگیرى از آنان مى‏توانند به مقاماتى دست یابند و تنها مى‏توانند انسان‏هاى پرهیزکار و فرهیخته باشند، امّا هرگز به مقام پیامبرى دست نمى‏یابند.
به هر حال، یهودا هالوى از یک‏سو معتقد است راه براى یهودى شدن بیگانگان باز است. از سوى دیگر، نظریه‏اش به او اجازه نمى‏دهد که یهودیانِ مادرزاد و تازه یهودیان را برابر بداند.
ملاک‏هاى یهودى بودن
به چهار طریق مى‏توان افراد را یهودى به شمار آورد. 1. منشأ زیستى. طبق دیدگاه هلاخا چنان‏چه فردى از مادرى یهودى متولد شده باشد یهودى محسوب خواهد شد. هلاخاى سنتى بر کودکانى که از مادرى بیگانه و غیریهودى متولد مى‏شوند حکم یهودى بار
______________________________
1 . Ibid, pp.120 - 1.
______________________________
نمى‏کنند. افرادى که از مادرى یهودى زاده مى‏شوند، حتى اگر ملحد و کافر گردند، یهودى به شمار خواهند رفت؛ البته در صورت ارتداد تنها پاره‏اى از احکام یهودیت برایشان باز خواهد شد. 2. پیوند دینى. ممکن است فردى از مادرى یهودى متولد نشده باشد و طبق هلاخاى سنتى یهودى به شمار نیاید، ولى به خاطر گرویدن به یهودیت و التزام و تعهد به دستورات یهودیت در عداد یهودیان قرار گیرد. البته با رعایت آداب و مناسک ویژه‏اى که براى تازه‏یهودیان تدارک دیده شده است. 3. عضویت در گروه‏هاى اجتماعى - فرهنگى. در گذشته اجتماع یهودیان صرفاً از یهودیان تشکیل نمى‏شد، بلکه بیگانگانى که به قوانین هفت‏گانه نوح ملتزم بودند و به عنوان گرتشا و یا بیگانه مقیم شناخته مى‏شدند، داراى حقوق و مسئولیت‏هاى محدود در اجتماع بودند. البته امروزه چنین عنوانى وجود ندارد. 4. وابستگى ملى و استفاده از زبان مشترک. امروزه کم نیستند افرادى که در اسرائیل زندگى مى‏کنند و به کارهاى بزرگ گماشته شده‏اند. چنین کسانى از دید هلاخاى سنتى یهودى نیستند، امّا چون در اسرائیل متولد شده‏اند و به زبان عبرى تکلم مى‏کنند و به خدمت در مراکزى نظیر ارتش مشغول اند آنان را یهودى به شمار مى‏آورند و در کارت هویت و گروه‏بندى قومىِ وى، عنوان یهودى ثبت مى‏شود.(1)
پس از تأسیس حکومت اسرائیل، از حاخام‏هاى ارتدوکس خواسته شد قانون بازگشت به سرزمین مقدس و تعریف خود را از یهودى بودن تعدیل و اصلاح کنند. آنان پس از بحث‏هاى طولانى و مفصل تعریف را به این شکل تعدیل و اصلاح کردند که یهودى عبارت است از کسى که از مادر یهودى به دنیا آمده باشد و یا این که طبق شریعت یعنى به دست حاخام ارتدکس یهودى شده باشد. چنان‏که ملاحظه مى‏کنید، حتى این تعریفِ تعدیل شده هم جمع زیادى از یهودیان را از جرگه یهودیت خارج مى‏ساخت. بر طبق این تعریف هزاران یهودى آمریکایى که بیش از نصف آنان گرایش اصلاح‏طلبانه و محافظه کارانه دارند، یهودى درجه دوم محسوب مى‏شدند.(2)
نتیجه سخن آن‏که، در ابتداى پیدایش یهودیت یعنى تا قرن اول میلادى براى یهودى بودن تنها منشأ زیستى اهمیت داشت و تنها افرادى که از مادر یهودى متولد مى‏شدند، اعم از این که به مقررات و آیین‏هاى یهودیت پایبند بودند یا نبودند، یهودى محسوب مى‏شدند. درست مانند سایر نژادها و ملیت‏ها مثل نژاد ایتالیایى، فرانسوى، و غیره. امّا
______________________________
1 . Alan unterman, Jews, pp.16-8.
2 . عبدالوهاب المیسرى، موسوعة الیهود و الیهودیه و الصهیونیه، ج5، ص 348.
______________________________
از آن پس، تغییر آیین از غیر یهودیت به یهودیت مورد تأیید و احترام قرار گرفت و اعتقاد بر این بود که اگر کسى قوانین اساسى یهودیت را بپذیرد، امکان یهودى شدن او فراهم خواهد شد.
با قبول این نکته که نودینى و تغییر آیین به یهودیت از سوى کتاب مقدس عبرى و علماى یهود پذیرفته شده است این سؤال پیش مى‏آید که آیا بیگانگان و غیریهودیانى که به یهودیت مى‏گروند به لحاظ شایستگى، شئونات و منزلت اجتماعى همچون یهودیانى مادرزاداند؟ آیا مسئله برگزیدگى فقط درباره یهودیانِ مادرزاد مطرح است یا این که بیگانگانى را که بعداً تغییر کیش مى‏دهند و یهودى مى‏شوند در برمى‏گیرد؟ اگر تازه‏یهودیان هم‏شأن یهودیانِ مادرزاد نباشند، در این صورت حتى شایستگى یهودى‏شدن را نخواهند داشت. از طرفى، وقتى تاریخ یهودیت و قوم یهود را مرور مى‏کنیم، گزارش‏هاى بسیارى را مى‏توان یافت که بر تغییر آیین و گرویدن به یهودیت صحه گذاشته است. روت موآبى از جمله کسانى است که داوطلبانه به آیین یهود گروید.(1) الیعازر فلسفه و علت آورگى قوم بنى‏اسرائیل در میان سایر اقوام جهان را آشنا ساختن آنان به آیین یهود و، در نتیجه، الحاق به یهودیت مى‏داند. در کتاب اشعیاى نبى نیز از الحاق غریبه‏ها به خاندان یعقوب سخن رفته است.(2) در مقابل، افرادى نظیر هلیو غریبه‏ها را به حال بنى‏اسرائیل همان اندازه مضر مى‏دانند که مرضِ گرى.(3) برخى نیز واژه دشمن را که درآیه چهارم باب بیست‏سوم سفرخروج آمده است به‏تازه یهودیان اطلاق کرده‏اند.
کوتاه سخن آن‏که نظرات حاخام‏ها پیرامون غریبه‏ها یا تازه یهودیان یکسان نیست. در حالى که برخى از آنان از برابرى تازه‏یهودیان با یهودیان مادرزاد سخن گفته‏اند، جمعى دیگر، هر چند در پاره‏اى از موارد، میان آن دو فرق قائل‏اند.(4)
فرآیند نودینى در یهودیت
الف. تحقیق راجع به یهودیت
افرادى که از دین خود سربرتافته و به یهودیت گرویده‏اند ممکن است به دلایل زیر به یهودیت گرایش پیدا کرده باشند: از طریق رابطه عاطفى با برخى از یهودیان؛ زناشویى و
______________________________
1 . روت، 1: 16.
2 . اشعیا، 14: 2.
3 . the Babylonian talmud, minor tractates, grim, 60 A.
4 . در فصل سوم رساله‏ى grim از کتابى که در پى‏نوشت شماره 4 صفحه قبل مشخصات آن آمده است به پاره‏اى از مواردى که حاخام‏ها میان یهودیان و تازه یهودیان تبعیض قائل شده‏اند، اشاره شده است.
______________________________
یا تحقیق و تفحص در ادیان و آشنایى با یهودیت از طریق مطالعه و شنیدن سخنرانى و جز آن. به هر حال نودینى و انتخاب یهودیت به عنوان دین رسمى، به هر دلیل که صورت گرفته باشد، فرد نوآیین در اولین گام باید به شیوه‏هاى مختلف به عنوان مثال از طریق دوستان و کتب و غیره درباره یهودیت تحقیق و تفحص کند و در این باره تأمل کند که آیا نودینى وى انتخاب درستى بوده است یا نه.
ب. یافتن یک حاخام
این مرحله بسى مشکل‏تر از مرحله قبلى است، زیرا حاخام‏ها متفاوت‏اند. برخى زمان بیشترى براى نامزدهاى نودینى اختصاص مى‏دهند. جمعى طرفدار این سنت قدیمى‏اند که باید سه بار مراتب صداقت و خلوص نیت نامزد نودینى را آزمود. در واقع حاخام‏ها دربانان یهودیت‏اند؛ آنان هستند که باید تصمیم بگیرند چه کسانى مى‏توانند به جرگه یهودیت درآیند و صلاحیت یهودى‏شدن دارند.
حاخام‏ها به گرایش‏هاى مختلفى تعلق دارند. چهار نهضت اصلى محافظه‏کار، ارتدکس، متجدد واصلاح‏گرا وجود دارند. داوطلب یهودى‏شدن باید تفاوت‏هاى میان این نهضت‏ها را بداند ونهضتى‏را که مورد قبول حاخام اوست انتخاب کند، زیرا حتى در آیین و روش نودینى و آداب آن، میان نهضت‏ها و گرایشاتى که در بالا یاد شدند، اختلاف نظر وجود دارد. به‏هرحال، حاخام سؤالاتى به‏شرح ذیل ازنامزد نودینى مى‏پرسد و نوع پاسخ‏هایى‏که آن‏شخص ارائه مى‏کند، میزان صداقت وخلوص نیت‏وى‏را نمایان مى‏سازد.
1. چرا مى‏خواهید تغییر آیین دهید و به یهودیت بگروید؟
2. پیشینه دینى‏تان چیست؟ قبلاً به چه دین و آیین و مرامى متعهد و ملتزم بودید؟
3. درباره یهودیت چه مى‏دانید؟
4. چه تفاوتى بین یهودیت و دین نیاکان خود مى‏بینید؟
5. آیا از سرِ اکراه و ناچارى به یهودیت گرویده‏اید؟
6. آیا براى یهودى‏شدن و تحقیق درباره آن فرصت کافى مى‏خواهید؟
7. آیا تصمیم خود را با اعضاى خانواده و بستگان خود در میان گذاشته‏اید؟
8. آیا سؤالاتى درباره یهودیت و نیز شیوه نودینى دارید؟
ج. آشنایى با یهودیت و فراگیرى احکام و قوانین آن
کسانى که مى‏خواهند یهودى شوند باید به حقانیت و صدق آن باور داشته باشند و این مهم به دست نمى‏آید جز با تحقیق در یهودیت، زیرا این امر به تصمیم نهایى آنان کمک شایان توجهى مى‏کند. در زمینه یهودیت به راه‏ها و شیوه‏هاى مختلفى مى‏توان تحقیق و مطالعه کرد؛ مطالعه تاریخ یهود، یهودى‏کشى و آشنایى با تورات. اشخاصى که خواهند با یک یهودى ازدواج کنند، باید پیش از ازدواج با تعالیم یهودیت آشنا شوند. از نظر ابن‏میمون یک تازه‏یهودى همچنین باید از اصول اساسى دین یهودیت [اصول سیزده گانه‏اى که وى مقرر داشته است[ نظیر باور به توحید و یگانگى خداوند آگاه شود. دوره‏اى را نیز باید به تعلیم و فراگیرى تورات اختصاص دهد تا از روى جهل نظرات و دستورات یهودى را مورد بى‏اعتنایى قرار ندهد. مقصود ارتدکس‏ها از پذیرفتن احکام و قوانین این است که یک تازه‏یهودى باید تمام قوانین و دستورالعمل‏هاى یهودیت ارتدکس را رعایت کند؛ به این معنا که یک دوره آزمایشى یک ساله یا بیشتر را بگذارند. یهودیان اصلاح طلب تنها بر رعایت قوانین مورد قبول خود تأکید مى‏کنند.
د. محکمه دینى یا بیت دین
گرویدن یک شخص به یهودیت باید تحت نظارت دادگاه شرع معروف به «بیت دین» صورت گیرد. دادگاه مزبور با سؤالات و روش‏هاى خاصى که به کار مى‏بندد، به انگیزه اصلى گرایش فرد به یهودیت پى مى‏برد و براى حاخام هاى دادگاه شرع روشن مى‏شود که آیا انگیزه فرد داوطلب مادى است یا نه. وظیفه دادگاه این است که مشکلات و موانعى که بر سر راه یک یهودى در مسیر زندگى مادى و معنوى او قرار دارد، براى فرد دواطلب تشریح کند و به افرادى که مایل‏اند یهودیت را به عنوان آیین و دین خود برگزینند، هشدار دهند که چه دشوارى‏هایى ممکن است براى آنان پیش آید. دادگاه شرع تنها زمانى به یهودى‏شدن فرد داوطلب حکم مى‏کند که براى اعضاى آن مراتب خلوص و صداقت فرد مزبور احراز شده باشد. ناگفته نماند که دادگاه شرع از سه عضو تشکیل مى‏شود که دست کم یک عضو آن باید حاخام باشد.
ه. ختنه کردن یا به عبرى «بریت میلا»
از نظر حاخام‏هاى محافظه کار و ارتدکس، ختنه کردن براى یهودى‏شدن ضرورى است؛ حتى اگر پیشتر فرد یادشده بنا به سنت‏هاى خود و یا به هر دلیل دیگرى ختنه کرده باشد،باید ختنه نمادین و سمبلیک با ریختن خون از موضع انجام گیرد. سایر گرایش‏هاى چهارگانه یهودى، ختنه را براى یهودى‏شدن لازم نمى‏دانند. ختنه به منزله عقد پیمان تاریخى قوم اسرائیل با خداوند محسوب مى‏شود.
و. غسل
حاخام‏هاى ارتدکس و محافظه کار غسل و یا به عبرى طبیلا را براى نامزدان یهودى شدن اعم از زن و مرد لازم مى‏دانند، لذا حوضچه کوچکى به نام میقوه "Mikveh" به همین منظور ساخته شده است. در میقوه تازه‏یهودى از نجاسات مختلفى که در تورات توضیح داده شده ظاهر مى‏شود.
ز. قربانى و نذر
در زمان‏هاى قدیم، تازه‏یهودى مى‏بایست به پاى هیکل در اورشلیم قربانى مى‏کرد، امّا پس از تخریب معبد قربانى نیز برداشته شد؛ لذا شریعت یهود آن را لازم نمى‏داند. البته هنوز هم بعضى از حاخام‏ها، خاصه حاخام‏هاى ارتدکس، معتقدند باید به جاى قربانى بدیل و جایگزینى نظیر صدقه و جز آن صورت گیرد.
ح. انتخاب نام
مردان باید نام عبرى ابرام و زنان نام ساره و روت را برخود نهند. تازه‏یهودیانى که والدین آنان یهودى نیستند معمولاً پسر ابراهیم خوانده مى‏شوند.
د. مراسم رسمى و عمومى
از نظر یهودیان اصلاح‏طلب این مراسم باید عمومى‏تر باشد. تازه‏یهودى باید پیشاپیش دیگران قرار گیرد و دلایل تغییر آیین و نیز درس‏هایى را که از تجربه یهودى‏شدن فراگرفته است بیان کند.(1)
______________________________
1 . در نقل مطالبى که ذیل فرآیند نودینى در یهودیت ذکر شد به منابع زیر استناد شده است براى اطلاع بیشتر نگاه کنید به:
Alan unterman, Jews, pp.15 - 6.
the Babylinian talmud, minor tractates, grim, 61a.
www convert, or process. htm , the conversion process.