تلاشی دوباره در عرصه تربیت اسلامی

عنوان مقاله: تلاشی دوباره در عرصه تربیت اسلامی

نویسنده : عبادی، رحیم

«هو الذى فى الامیّین رسولا منهم یتلوا علیهم آیاته و یزکّیهم و یعلّمهم الکتاب و الحکمة» به یقین دین مبین اسلام در برنامه‏هاى اعتقادى، اخلاقى، عبادى و اجتماعى خود، تربیت متعادل ابعاد متنوع شخصیت آدمى را تا وصول به کمال شایسته این شگفت‏ترین مخلوق خداوند، محور قرار داده و جامعیت و کمال این آیین الهى، بیش از هر چیز در عنوان«مکتب تربیتى اسلام»جلوه مى‏نماید.

براین اساس، در صورتى که از دیدگاه تربیتى، آیات تربیتى قرآن کریم، روایات و سیره پیامبر صلى اللّه علیه و اله و سلّم و معصومین علیهم السّلام و مقررات و آداب فردى و اجتماعى اسلام مورد تدبر و تأمل قرار گیرد، بدون تردید نکات و رهنمودهاى تربیتى، بسیار ارزشمندى شناسایى مى‏شود که حقانیت و اعتبار آن‏ها به جاى تکیه بر معرفت محدود بشرى، بر اساس انطباق با تعالیم وحیانى اسلام مشخص مى‏شود.

تدوین و تنظیم این مباحث تربیتى، تحت عناوینى نظیر:مبانى، اهداف، اصول، شیوه‏ها و برنامه‏هاى تربیتى در مجموعه‏اى هماهنگ به نام«نظام تعلیم و تربیت‏ اسلامى»یا«نظام تربیتى اسلام»بهترین پشتوانه نظرى اطمینان بخش را براى هدایت اقدامات تربیتى فراهم مى‏آورد که توجه به گستردگى و پیچیدگى روزافزون عمل تعلیم و تربیت و نقش و جایگاه آن در رشد و توسعه همه جانبه جوامع انسانى از یک سو و ملاحظه ناتوانى مکاتب فلسفى-فکرى و تجارب آدمى در پاسخ‏گویى به همه مسایل اساسى زندگى بشر از سوى دیگر، نیاز به این چارچوب فکرى-ارزشى معتبر را بسیار بیش‏تر از پیش محسوس و آشکار مى‏نماید.

البته انجام این مهم در جامعه‏اى مبتنى بر ارزش‏هاى اسلامى، که اراده عموم بر حاکمیت نظام سیاسى-اجتماعى اسلام در قالب حکومت اللهى-مردمى جمهورى اسلامى قرار گرفته و لاجرم پرسش‏هاى بنیادین تعلیم و تربیت، پاسخ‏هایى متناسب با تعالیم و ارزش‏هاى دینى را مى‏طلبد، اهمیت و ضرورتى مضاعف مى‏یابد و همین امر، تکلیفى سنگین و مسئولیتى الهى بر عهده دانشمندان آشنا با مبانى و اصول معارف اسلامى مى‏گذرد تا با استفاده از قواعد و روش‏هاى معتبر اجتهادى، به کشف وتدوین«نظام جامع تربیتى اسلام»از منابع اصیل معرفت اسلامى همت گمارند.

نظام آموزش و پرورش جمهورى اسلامى در راستاى انجام وظیفه اصلى خود، یعنى تربیت انسان‏هاى الهى هماهنگ با معیارهاى اسلامى، مى‏بایست در تمامى مراحل تعیین اهداف، سیاست‏گذارى، تدوین برنامه‏هاى آموزشى و پرورشى، تأمین و تربیت نیروى انسانى، مدیریت و نظارت، طراحى ساختار و تشکیلات و...به‏طور متناسب با اجزاء و عناصر نظام تربیتى اسلام و البته با ملاحظه نیازهاى واقعى و مسایل جدى نظام آموزش و پرورش حرکت نماید.

بدیهى است«انجام مطالعات و تحقیقات گسترده تربیتى براساس قرآن و سنت معصومین علیهم السّلام»در کنار استفاده از دستاوردها و نوآورى‏هاى سایر جوامع بشرى و استفاده شایشته از متخصصان تعلیم و تربیت اسلامى در سطوح سیاست‏گزارى و تصمیم‏گیرى، از لوازم اصلى این حرکت و شرط هرگونه اصلاح و تحول بنیادى در نظام آموزش و پرورش به شمار مى‏آید.

نظام آموزش و پرورش، امروزه باید بتواند از این راه به نظریه‏هاى نوین تعلیم و تربیت با استفاده از آموزه‏هاى دینى و تجارب بشرى و مطابق با مقتضیات حال و آینده جامعه دست یابد و راه تعلیم و تربیت صحیح انسانى و اسلامى جوانان و نوجوانان این مرز و بوم را هموار نماید.

نظام تربیتى اسلامى نیز در مواجهه با چالش‏هاى فکرى و تحولات گسترده اخلاقى، اجتماعى، سیاسى و حتى دینى است که مى‏تواند تصویرى توانمند و کارآمد با حفظ اصول و مبانى و در عین حال پاسخ‏گوى نیازهاى فعلى و آتى نظام‏هاى آموزشى، از خود ارایه داده و با تبیین انتظارات و تدوین برنامه‏هاى قابل تحقق در نظام آموزشى الگویى قابل تأسى درسطح جهان، به ویژه در بین جوامع اسلامى، فراهم آورد.

اکنون مسئولان و دست اندرکاران نظام آموزش و پرورش دست استمداد به سوى دانشمندان و محققان حوزه تعلیم و تربیت اسلامى دراز مى‏کنند تا با شناخت مسایل تربیتى و تحلیل روش‏ها و رویه‏هاى گذشته و حال نظام آموزش و پرورش، به نقد و بررسى عالمانه کارکرد نظام آموزش و پرورش از منظر«تعلیم و تربیت اسلامى» پرداخته و با پیشنهاد راه کارها و رهنمودهاى اصلاحى، زمینه تحول بایسته در نظام آموزش و پرورش جمهورى اسلامى را فراهم آورند.

البته باید به این مهم اذعان نمود که در این زمینه تلاش‏هاى مفید و در خور تحسینى توسط پیشگامان تعلیم و تربیت اسلامى و اندیشمندان و پژوهشگران حوزه و دانشگاه در قالب تألیف کتاب، مقاله، انجام طرح تحقیقى و برگزارى سمینار صورت گرفته، که ضمن تقدیر از این زحمات ارزشمند، باید پذیرفت این مجموعه نیازهاى مبرم امروز و فرداى جامعه اسلامى را بر آورده نمى‏سازد.

ملاحظه واقعیات نامبرده و توجه به مفاد اصول 1، 2، 3، 4، 5، 8و64از طرح کلیات نظام آموزش و پرورش جمهورى اسلامى و به ویژه اصل 73 آن، مبنى بر لزوم رابطه مستمر و متقابل بین حوزه‏هاى علمیه و وزارت آموزش و پرورش، باعث شد تا معاونت پرورشى وزارت آموزش و پرورش در راستاى انجام بخشى از وظایف محوله، نسبت به تأسیس«مرکز مطالعات تربیت اسلامى»در شهر قم با این اهداف اقدام نماید:

-انجام مطالعات و اجراى پژوهش‏هاى بنیادى و کاربردى در قلمرو تربیت اسلامى -ایجاد زمینه مناسب براى تقویت و گسترش ارتباطات و همکارى متقابل میان صاحب نظران حوزوى، دانشگاهى و دست اندرکاران آموزش و پرورش،

-زمینه سازى براى گسترش مطالعات و پژوهش‏ها در قلمرو تربیت اسلامى در حوزه‏هاى علمیه، دانشگاه‏ها و مراکز پژوهشى وزارت آموزش و پرورش،

-بهره‏گیرى کامل از تجارب، فعالیت‏ها و توان‏مندى‏هاى حوزه‏هاى علمیه، به ویژه حوزه علمیه قم، به منظور ارایه راهبردهاى تربیتى در سیاست‏هاى وزارت آموزش و پرورش.

امید است این مرکز با همکارى صمیمانه علماى اعلام، نهادهاى تحقیقى- آموزشى حوزوى، استادان و دانش پژوهان دانشگاهى علاقه‏مند به تربیت اسلامى و مدیران و کارشناسان ارشد وزارت آموزش و پرورش، بتواند با شناسایى، جمع‏آورى و انجام تحقیقات و مطالعات در عرصه تربیت اسلامى و سایر وظایف محوله در زمینه شناسایى و حل مسایل مورد ابتلاء نظام آموزش و پرورش، به ویژه در حیطه تربیت دینى-اخلاقى دانش‏آموزان و نیز با تربیت محققان کارآمد در عرصه تربیت اسلامى وزارت آموزش وپرورش را در انجام وظایف سنگین الهى و قانونى خود یارى نماید.انشاءا...