رونـد خـروج از جامعـه همسـود

کنفدراسیونی که درزمان تغییر اتحاد جماهیر شوروی در سال 1992 به نام «دولت های مستقل مشترک المنافع» بوجود آمد، پس از 14 سال فعالیت طولانی ولی نه درخشان خود، احتمال می رود که یک بار دیگر بحران بسیار سختی را متحمل شود. در ابتدا «فرم جدایی متمدنانه» جمهوری های شوروی سابق بوجود آمد. اتحادیه دولت های مستقل مشترک المنافع کار خود را انجام می داد ولی نتوانست به هیچ کدام از کشورهای عضو پروژه های جدی و جذابی در زمینه رشد و توسعه پیشنهاد کند تا بتواند آن ها را در این اتحادیه نگه دارد و در آینده هم آنها را در مدار نفوذ کرملین حفظ کند.
    اتحادیه کشورهای مستقل مشترک المنافع در طول زمان وجود خود همچنین نتوانست به یک اتحادیه سیاسی- اقتصادی کامل جمهوری های پس از شوروی تبدیل شود و فقط به عنوان یک کلوپ مخصوص سران دولت ها، در چهارچوبی که اعضای این اتحادیه را فقط نفت و گاز همچون یک تعاونی پر جمعیت نگه می دارد، ولی آن ها بیشتر در فضای مطبوع مجموعه شرکت های جنگی ـ صنعتی نفس می کشند. جمهوریهایی که ارتباطی با مسیرهای انتقالی انرژی نداشته اند و دارای ذخایر نیز نیستند مانند ارمنستان، مولداوی، گرجستان، تاجیکستان و قرقیزستان همه جذابیت خود را از دست داده اند و اکنون سربار می باشند.
    چندی پیش کشورهای گرجستان، اوکراین و مولداوی خواسته خود را در زمینه ترک اتحادیه مستقیما اعلام کردند. ولی اگر خروج گرجستان و مولداوی از اتحادیه هیچ صدمه ای به آن نمی زند، وداع اوکراین بزرگترین کشور اروپایی ـ بی تردید تمام بلند پروازی های روسیه دفن می کند و روسیه باید مانند دوران پـس از شوروی باز هم اولین ویالون را بنوازد.
    در ضمن، در جلسه شورای رؤسای دولت های مستقل مشترک المنافع که در پایتخت تاجیکستان، در شهر دوشنبه روز 25 مِی سال 2006 برگزار شد، نخست وزیران کشورهای نماینده معاونین را به جای خود فرستادند، این البته یک حرکت ظاهری برای نشان دادن بی علاقگی آن ها در کار اتحادیه می باشد. یکی از مسائل مورد بحث این جلسه سرنوشت اتحادیه جمهوری های مستقل مشترک المنافع و درخواست «ترویکا» در مورد خروج احتمالی آنها از اتحادیه می باشد. همانگونه که دولت علی دولتوف، معاون اول مدیر حزب دموکراسی ـ ملی تاجیکستان احتمال داد گمان نمی رود که کشورهای عضو اتحادیه را کسی بتواند به زور در این اتحادیه نگه دارد: «هر کشوری حق دارد خود تصمیم بگیرد که در اتحادیه باقی بماند یا نه. و در ارتباط با این گمان نمی رود که خروج این کشورها از اتحادیه تأثیر جدی در کشورهای دیگر و به طور کلی در اتحادیه دولت های مستقل مشترک المنافع داشته باشد.» متذکر می شویم که مسکو در مقابل درخواست و اشاره و کنایه گرجستان، اوکراین و مولداوی عکس العمل سرد و آرامی داشته است. میخائیل فرادکوف، نخست وزیر روسیه اعلام کرد کـه روسیه در اتحادیه کشورهای مستقل مشترک المنافع هیچ کس را نگه نمی دارد. اگر می خواهید بروید ـ بفرمایید! با تمام این ها مسکو کاملا واضح اشاره کرد که ترک اتحادیه به طور اتوماتیک به حذف همه امتیازات «اهل بدعت» که آنها چون اعضای اتحادیه داشتند، منجر می شود و قبل از همه آنها امتیازات اقتصادی را از دست می دهند.
    برای گرجستان که خشم سیاسی و اقتصادی روسیه به عنوان قانون ویزا و تحریم صادرات شراب و آب معدنی راـ که برای گرجستان از نظر استراتژیک بسیار حائز اهمیت است ـ چشیده، با ترک اتحادیه چیزی را از این نظر از دست نمی دهد و برای گرجستان کاری به غیر از محکمتر بستن در باقی نمی ماند. ولی باید فکر کرد که چه چیزی را گرجستان از دست می دهد و آن این است که شهروندان گرجستانی برای مسافرت به خاک روسیه باید ویزا بگیرند. در قزاقستان که در حال حاضر روابط نزدیک اقتصادی با گرجستان دارد رفت و آمد کاملا آزاد است ولی این شرایط پس از خروج جمهوری ها از اتحادیه تغییر می کند. در مولداوی شرایط برعکس است ـ با این تفاوت که شهروندان مولداوی فعلا برای رفتن به روسیه ویزا نیاز ندارند. کنستانتین کاساچوا، رئیس کمیته دومای دولتی روسیه در بخش امور بین الملل گفت: «البته اگر گرجستان، اوکراین و مولداوی را سریعاً و بی حرف در اتحادیه اروپا می پذیرفتند، قطعا( اگرچه نمی توان تضمین داد) این مسئله تاثیر خوبی در سطح زندگی مردم این کشورها داشت. ولی مشکل اینجاست که «سریعاً» و «بی حرف» در اصول کار وجود ندارد. مباحثات امروز اتحادیه اروپا در زمینه توسعه با پذیرش گرجستان، اوکراین و یا مولداوی نیست بلکه برای این است که در مورد اینکه آیا حتی کاندیداهای مسلمی چون اسلاونی و کرواسی را کنار بگذارند.»
    با وجود همه این ها، اوکراین و مولداوی اولین قدم خود را برای همگرایی به اروپا برداشته اند. تا آخر ماه مِی، انجمن اروپایی انرژی اتمی درخواست آن ها را برای پیوستن به این سازمان بررسی می کند. موقعیت رسمی برای کاندیدای خود را هر دو کشور روز 16 مِی دریافت کردند. به این ترتیب، کیشینیوف و کیف فعلاً برای پیوستن به شبکه نیروی برق اروپا و جدایی از اتحادیه سیستم انرژی کشورهای مستقل مشترک المنافع قدم واقعی را برداشته اند. در این بین مسکو برای «فراری ها» کلا دست تکان داده است. و اکنون به طور فعال بلاروس و قزاقستان در زمینه پروژه غنی سازی فضای متحد اقتصادی و همکاری اقتصادی اروپا- آسیا با روسیه همکاری می کنند. و زمانی که آنها با تمام قدرت خود کار کنند، آینده اتحادیه کشورهای مستقل مشترک المنافع مسکو را نگران نخواهد کرد. اگر تا آن زمان اتحادیه به خاطر اقدام اوکراین و گرجستان از هم پاشیده نشود خود روسیه انحلال آن را چون پرورش منابع سازمان مطرح خواهد کرد. و چون هنوز این اتفاق نیفتاده است برای عضویت در اتحادیه کشورهای مستقل مشترک المنافع، کشورهای دعوت نشده چون پریدنستر و آبخازیا مدعی شده اند که به صورت تئوری می توانند جای اوکراین، گرجستان و مولداوی را بگیرند. و قدم اول در این جهت گذاشته شده است. در اواسط ماه مِی رؤسای آبخازیا و پریدنستر (سرگی بگاپش و ایگور سمیرنوف) در مسکو گفتگویی در رابطه با شرکت این جمهوریهای دعوت نشده در اتحادیه داشتند. ولی مسئله بزرگ این است که آیا روسیه تصمیم می گیرد آن ها را بپذیرد، در حالیکه در ترکیب خود چچن یاغی را دارد. در این صورت می توان این احتمال را داد که جدایی طلبان چچنی در بین کشورهای مسلمان جهان رسمیت پیدا کنند، و رشد این حوادث اصلا کرملین را خشنود نمی کند.
    
□