دگــرگـونـی در سـازمـان گـوام

با نشست رهبران گوام (گرجستان، اوکراین،آذربایجان و مولداوی) که در کیف به پایان رسید، این سازمان به «سازمان دموکراسی و رشد اقتصادی ـ گوام» تبدیل شد. رهبران کشورهای شرکت کننده سعی کرده اند نشان دهند که قادر به حل مشکلات بدون حضورمسکو هستند. ویکتور یوشنکو از این هم بیشترپیش رفت و اعلام کرد که «توسعه دموکراسی، همگرایی با ناتو و اتحادیه اروپا وهمچنین رشد اقتصادی مهمترین اهداف گوام خواهد شد.»
    هم در مسکو و هم در غرب، نشست کیف را مبارزه با مسکو ارزشیابی کردند. آلکساندر رار، کارشناس شورای آلمان در زمینه سیاست خارجی اظهار داشت که گوام تدریجاً به یک سازمان جدی بین المللی تبدیل می شود که می تواند رقیب روسیه در فضای پس از شوروی و در اروپا شود. این سازمان تلاش خواهد کرد که با اتحادیه انتخابات دموکراسی ساختاری که همچون گوام با وساطت آمریکا بوجود آمد، گرد هم بیایند. در این اتحادیه نقش مهم را اعضای جدید ناتو و اتحادیه اروپا همچون لهستان، دولتهای حوزه بالتیک در رومانی بازی خواهند کرد. این کشورها به اعضای گوآم کمک می کنند تا به ساختارهای سراسری اقیانوسی بپیوندند. لکن اعضای پارلمان روسیه معتقد هستند که آینده گوآم در صورتی ادامه خواهد داشت اگر غرب برای حمایت از آن منفعتی داشته باشد و یا اگر کشورهای عضو گوآم با روسیه همکاری کنند. میخائیل مارگلوف رئیس کمیته شـورای فــدرال در بــخش امـور بین الملل اعلام کرد: «هیچ سازمانی در فضای پس از شوروی، بـدون روسیـه نمی تواند کارایی داشته باشد.» وی تاکید کرد: «هر گونه دولتی و هرگونه مشارکتی که مخالف روسیه باشد کارایی نخواهد داشت. کشورهای عضو گوام شدیداً وابسته به اقتصاد روسیه هستند، مانند کشورهای دیگر مستقل مشترک المنافع، چرا که تقسیم کار همگانی دور- شوروی غیر قابل جایگزینی است.» در این رابطه می توان گفت که هر سازمان بوجود آمده در پهنه اتحاد جماهیر شوروی سابق نمی تواند فعالیت خود را در درجه اول در زمینه اقتصادی بدون حضور روسیه ادامه دهد.
    در هر صورت روز 24 ماه می همین سال رومانی اعلام کرده است که قصد شرکت در «سازمان دموکراسی و رشد اقتصادی گوام» را دارد. بر اساس سخنان نیکولایه اورکه، سفیر رومانی در آذربایجان «رومانی می تواند تجربه های خود را از عضویت در ناتو، در دورنمای عضویت اتحادیه اروپا با کشورهای عضو گوام تقسیم کند.» این سازمان جدید به همین زودی در سازمان ملل ثبت خواهد شد و موقعیت یک سازمان بین المللی را خواهد گرفت. یاد آور می شویم که مجمع مشورتی گرجستان، اوکراین، آذربایجان و مولداوی در سال 1997 در شهر استراسبورگ تأسیس شد. در سال 1999 ازبکستان به گوام پیوست که پس از آن این سازمان نام گوام را گرفت. ولی در سال 2002 ازبکستان تصمیم خود را بازبینی کرد و کلمه اختصاری به صورت اول که از چهار حرف تشکیل می شد، بازگشت. رهبران این چهار دولت منتظر اتمام مراحل حقوقی نشدند و یک سری مدارک داخلی در مورد ترتیب و مکانیزم همکاری تنظیم کردند. احتمال می رود که هماهنگی در سطح چهار شورا ـ رؤسای حکومت ها، وزیران امور خارجه، هماهنگ کنندگان امور ملی و نمایندگان ثابت تحقق خواهد یافت. همانطور که مشهود است دفتر مرکزی و دبیرخانه سازمان جدید در کیف قرار دارند و اوکراین هم (به ترتیب حروف الفبا پس از مولداوی) رهبر گوام شد.
    اولین قدم گوآم ایجاد زمینه تجارت آزاد، که در این مورد یک توافقنامه چهار جانبه امضاء شده است. رؤسای جمهور این را «موفقیت عظیم» نامیدند و قول دادند که به همین زودی قوانین گمرکی را یکسان کنند. ولی شرایط زندگی و ثبات اقتصادی اتحادیه در حومه جنوب غربی اتحاد جماهیر شوروی سابق باعث تردید می شود. آندره یرمولایف، تحلیل گر سیاسی اوکراینی اعلام کرد که: «اعلام زمینه تجارت آزاد فقط کلمات زیبایی است. او معتقد است که گوآم اساس اقتصادی محکمی ندارد تا بتواند برای تقسیم کار منطقه ای دورنمای روشنی را نشان دهد» ویکتور یوشنکو همچنین قول داد که قدم بعدی ایجاد خدمات گمرکی یکسان در گوآم خواهد بود. این تصمیم در واقع شرکت اعضای سازمان جدید را در دیگر اتحادیه اقتصادی در پهنه کشورهای مستقل مشترک المنافع بلوکه می کند. به غیر از این، رؤسای گوام بیانیه مشترکی در مورد حل و فصل مناقشات در کشورهای عضو سازمان ـ گرجستان، آذربایجان و مولداوی، امضاء کردند. رؤسای جمهور اعلام کردند که حل و فصل مناقشات در سرزمین های گوام فقط در چهارچوب حق حاکمیت کشور و رعایت تمامیت ارضی و قبول مرزهای بین المللی، به تحقق خواهد پیوست. الهام علیف تاکید کرد که در سه کشور از چهار کشور تمامیت ارضی از بین رفته است. (با مشکل جدایی طلبی فقط کشور اوکراین برخورد نکرده است) ضمناً مبتکرین حرکت های تفرقه جویانه «در معرض محکومیت بین المللی و اجتماعی قرار نمی گیرند.» به نظر وی، تنها راه مبارزه با جدایی طلبی برخورد یکپارچه کشورهای گوآم در حفاظت از منافع سرزمینی است. ولادمیر واروفین رئیس جمهور مولداوی امیدواری خود را که سازمان گوآم می تواند به حل مشکلات پرید نستروویا کمک کند ابراز کرد. انتظار می رود که گوآم گروه خلاق خود را که بتواند جایگزین مبتکران روسی در حکومت بر جمهوری ها شود، تشکیل دهد. کشورهای گوآم امید دارند که وضعیت انرژی مناطقی که به روسیه وابستگی دارد، را متنوع سازند. ویکتور یوشنکو رئیس جمهور اوکراین در نشست اعلام کرد که اولویت اول برای اوکراین تدارک منابع جدید انرژی از جمله از آذربایجان و قزاقستان است، یوشنکو اعلام کرد: «مهمترین مسائل باید پروژه های حمل و نقل نفت از آذربایجان و قزاقستان و گاز از آسیای مرکزی از طریق قفقاز و اوکراین به اروپا باشد.» براساس گفته های وی، اوکراین آماده بررسی پروژه های ساختمانی جدید ترمینال ها و لوله ها می باشد که برای عملی شدن آن ها همه امکانات خود را در اختیار این پروژه ها خواهد گذاشت. پیشنهاد شده است که یک ماه دیگر در چارچوب گوام شورای حرارتی ـ انرژی که مسائل ت. ا.ک را در بر خواهد داشت، تشکیل شود.الهام علیف این مسئله را با احتیاط تفسیر کرد و در این مورد قولی نداد فقط تأکید کرد که سیاست انرژی اذربایجان «از حوزه منطقه ای به قاره ای» تبدیل می شود. (آذربایجان تنها عضو گوآم است که دارای منابع هیدروکربون است) لکن کنستانتین زاتولین رئیس انستیتو کشورهای مستقل مشترک المنافع تردید دارد که گوآم بتواند موفقیت هایی در زمینه تجارت انر‍ژی بدست آورد. کارشناس روسی فکر می کند: «در این مسئله آن ها دشوار بتوانند همکاری کنند زیرا در اینجا روسیه تسلط دارد و تمام مسیرهای انتقال نفت و گاز را کنترل می کند.»
    صادرات مواد خام آذربایجان به کشورهای دیگر از این مسیر می گذرد. در بهترین حالت امکان ارتباط متقابل بین اوکراین و مولداوی می باشد. «به نظر وی، درکل، تشکیل گوآم مرتبط با افزایش سیاست آمریکا در فضای پس از شوروی است.» کنستانتین زاتولین تأکید کرد که همه این مسائل تحت تاثیر از فعال تر شدن ایالات متحده آمریکا، از مقابله علنی ودر رقابت علنی و در رقابت با روسیه بخاطر فضای پس از شوروی می باشد. در اینجا نقطه مبداء را می توان سخنرانی دیک چینی، معاون رئیس آمریکا در نشستی درویلنیوس که در آن وی نظریه جدید آمریکا را اعلام کرد، شمرد.