عماد الدین طبرى و «مناقب الطاهرین»

عماد الدین حسن بن على بن محمد بن حسن طبرى از محدّثان، فقیهان و متکلمان شیعى در سده هفتم هجرى قمرى است. از وى آثار مهمى به زبان فارسى و عربى در دفاع از حریم اهل بیت(ع) به یادگار مانده است.
او در سال 671 هـ.ق به دعوت بهاء الدین محمد(678هـ.ق.) مشهور به صاحب دیوان (حکم ران اصفهان در عهد مغول، پسر خواجه شمس الدین جوینى ـ 683هـ.ق.ـ وزیر هلاکوخان، ابا قاخان و تکودار خان) از قم راهى اصفهان شد و عالمان و طالبان آن شهر و شهرهاى شیراز، ابرقو، یزد و آذربایجان را از دانش خود بهره مند کرد.1
میرزا عبدالله افندى گوید: متاخرانى نظیر شهید اول و ثانى، فتاوى فقهى این شیخ جلیل را نقل کرده اند و از او با نام عماد الدین طبرى یا عماد طبرسى یاد کرده اند.2
عماد الدین طبرى حداقل سه اثر خود را (کامل بهایى، اربعین بهایى و مناقب الطاهرین) را به نام بهاء الدین محمد، حاکم وقت اصفهان، نوشته و از وى به سبب جانب دارى از تشیع، ستایش کرده است.
دکتر مصاحب مى نویسد: «بهاء الدین محمد جوینى به ادب و هنر علاقه مى ورزید و در تشویق و حمایت اهل فضل، اهتمام تمام داشت.3»
از تاریخ ولادت این عالم بزرگ اطلاعى در دست نیست، ولى بر اساس تاریخ برخى نوشته هایش تا سال 698 هـ.ق. زنده بوده است.4
آثار وى از این قرار است:

1ـ کامل البهایى (تالیف 675 هـ.ق.)5
2ـ اربعین بهایى
3ـ کمال النبوة فى اثبات الملائکة 6
4ـ معارف الحقایق
5ـ المنهج فى فقه العبادات والادعیة والآداب الدینیة
6ـ نقض على معالم فخر رازى
7ـ تحفة الابرار فى اصول الدین
8ـ العمدة فى اصول الدین وفروعه (این کتاب با نام معتقد الامامیة به سال 1380 هـ.ق . چاپ شده است)7
9ـ جوامع الدلائل والاصول فى امامة آل الرسول
10ـ اسرار الامامة یا اسرار الائمة یا الاسرار فى امامة الاطهار (در این کتاب، صوفیان عامه را سرزنش کرده و تاریخ تالیف آن به سال 698هـ.ق. است)8
11ـ عیون المحاسن
12ـ بضاعة الفردوس
13ـ الکفایة فى الامامة
14ـ نهج الفرقان الى هدایة الایمان
15ـ مناقب الطاهرین
16ـ [کتاب احول السقیفة9].
این کتاب (مناقب الطاهرین) با نثر ساده و روان نگاشته شده و موضوع آن بحث هاى کلامى درباره امامت و حقانیت تشیّع، تواریخ و مناقب و معجزات چهارده معصوم(ع) است. مولف در اوائل آن مى نویسد: «بدان که تصنیف کردن این کتاب (مناقب الطاهرین) از هجرت رسول(ص)، ششصد و هفتاد و یک سال است.»
بخش عمده کتاب را به نقل معجزات چهارده معصوم(ع) پرداخته و به ظنّ قوى همه مطالب کتاب الثاقب فى المناقب ــ نگاشته ابن حمزه(قرن6هـ.) ـ را ترجمه کرده است.
از مناقب الطاهرین چهار نسخه خطى شناخته شده است که مشخصات آن ها به این شرح است:

1ـ نسخه خطى متعلق به کتاب خانه بزرگ آیة الله مرعشى نجفى، با شماره 1582 و تاریخ کتابت 1057 هـ.ق؛
2ـ نسخه خطى متعلق به کتاب خانه بزرگ آیة الله مرعشى نجفى، با شماره 809 و تاریخ کتابت 1067هـ.ق؛
3ـ نسخه خطى متعلق به کتاب خانه ملک تهران، با شماره 3892 و تاریخ کتابت 1088هـ.ق؛
4ـ نسخه خطى متعلق به کتاب خانه مجلس شوراى اسلامى، با شماره 4901 و بدون تاریخ و ناقص.
گفتنى است که عبارت هاى این چهار نسخه با یکدیگر هم خوانى ندارد و موارد زیادى از نسخه اول و دوم داراى افتادگى و تلخیص است، ولى با وجود این، با هم شباهت متنى دارند؛ چنان که نسخه هاى سوم و چهارم نیز چنین اند.
و دیگر اینکه اطلاع یافتیم دو گروه، این کتاب را مورد تصحیح و تحقیق قرار داده اند: یکى دفتر میراث مکتوب و دیگرى آقاى حسین درگاهى، که کار دومى آماده حروف چینى است. سعى هر دو مشکور باد.
پیش نهاد ما این است که در صورت توافق هر دو گروه، کار علمى آنان نقد و بررسى و هر یک که صلاحیت بالاترى دارد، همان چاپ شود. البته ممکن است هر یک داراى نقاط ضعف و قوّت باشد که در این صورت مى توان با جبران ضعف یکى به جهت قوّت دیگرى کارى مشترک ارائه داد و آن را چاپ کرد.
بدین سان از چاپ مکرّر یک اثر جلوگیرى شده و از امکانات مادى و معنوى استفاده بهینه مى شود و صد البته اجر و پاداش معنوى هر دو گروه به طور قطع، محفوظ خواهد ماند.
________________________________________
1. روضات الجنات، محمد باقر خوانسارى، ج2، ص259
2. ریاض العلماء وحیاض الفضلاء، عبدالله بن عیسى افندى، ج1، ص274
3. دائرة المعارف فارسى،دکترمصاحب، ج1، ص474
4 و 5. طبقات اعلام الشیعة، شیخ آغا بزرگ تهرانى، ج3، القرن السابع، ص41
6. نام این اثر در مناقب الطاهرین آمده، ولى در منابع شرح احوال عماد الدین طبرى، از آن یاد نشده است.
7 و 8. طبقات اعلام الشیعة، ج3، القرن السابق، ص41
9. نک: کامل بهایى، حسن بن على طبرى، (چاپخانه قم، 1376ق.) مقدمه کتاب به نقل از: فوائد الرضویة، محدث قمى، ص111