سیره حکومتی حضرت مهدی(عج)

روایات و قرائن مختلف، ثابت کرده است که سیره حکومتی حضرت مهدی(عج) به طور دقیق، همان روش حکومتی پیامبر اکرم(ص) امام علی(ع) و دیگر امامان(ع) است. البته نباید از نگاه دور داشت که پیامبر(ص) و ائمه(ع) به جهت محدودیت‌ها و موانع تحمیل شده فراوانی، نتوانستند تمام اهداف خود را تحقق بخشند.
از سخنان نورانی معصومان(ع) استفاده می‌شود که تمام محدودیت‌ها و موانع که تا آن زمان از برپایی حکومتی جامع و جهانی جلوگیری می‌کرد،9 از سر راه امام مهدی(ع) برداشته می‌شود و آن حضرت، اهداف معصومان  را تحقق خواهد بخشید.
سیره نیاکان
عبدالله بن عطا گوید: از امام باقر(ع) پرسیدم: هنگامی که قائم قیام کند، به کدام روش در میان مردم رفتار خواهد کرد؟ آن حضرت فرمود: «آنچه (از بدعت و پیرایه) را پیش از او بوده، از اساس ویران خواهد کرد؛ چنان که رسول خدا(ص) عمل کرد و او اسلام را از نو آغاز می‌کند».1
امام صادق(ع) نیز فرمود: «چرا به فرارسیدن خروج قائم شتاب می‌کنید؟ به خدا قسم، لباس او جز جامه درشت و خشن نخواهد بود و غذایش جز خوراک ناگوار نباشد و جز شمشیر [برای دشمنان] چیزی در کار نباشد و مرگ زیر سایه شمشیر خواهد بود».2
همچنین آن حضرت فرمود: «همانا قائم ما اهل بیت، آن گاه که قیام کند، لباس علی(ع) را خواهد پوشید و به سیره او عمل خواهد کرد».3
از این روایت‌ها به روشنی استفاده می‌شود که روش آن حضرت، مطابق روش پدران خود است. سخت‌گیری‌های حضرت که در روایات یاد شده است، فقط در مرحله آغازین ظهور و پس از اتمام حجت بر تمام انسان‌ها، برای نابودی ستمگران است، وگرنه روایات فراوانی در دست است که مراحل بعدی حکومت را سرشار از صلح و صفا و صمیمیت دانسته، سخن از رضایت همگانی از آن حاکمیت جهانی به میان آمده است.
رسول گرامی اسلام(ص) در این باره فرمود: «بشارت باد بر شما به مهدی!... زمین را آکنده از عدل و قسط می‌کند، آنگونه که پر از جور و ظلم شده باشد. از او ساکن آسمان و زمین راضی خواهد شد».4
چه ساکن آسمان را فرشتگان الهی بدانیم و یا آنها را انسان‌هایی بدانیم که بر اثر پیشرفت خارق‌العاده علم و دانش در عصر ظهور در کرات آسمانی ساکن شده‌اند، هر دو حکایت از گزینش بهترین روش در حاکمیت به وسیله آن حضرت است. اما خوشحالی فرشتگان و ساکنان آسمان‌ها و مردگان از ظهور امام(ع) به خاطر این است که کفر و ستم و بیداد و گناه از ابتدای آفرینش آنها را آزار داده  و اندوهگین ساخته است و وقتی می‌بینند که ظهور امام(ع) با مرگ باطل، زنده شدن حق، خاموش شدن آتش کفر و شرک، و گسترش ایمان و توحید همراه است، خوشحال می‌شوند؛ بلکه می‌توان گفت به این جهت، همه چیز در آسمان و زمین از ظهور آن حضرت مسرور می‌گردند. افزون بر این، چون «امام» واسطه فیض پروردگار بر تمام موجودات عالم هستی است و  اراده پروردگار در اصل وجود اشیا و کمّ و کیف آفریدگان و دیگر وجوه عنایات الهی به موجودات از راه امام محقق می‌شود، بنابراین بین امام(ع) و دیگر موجودات رابطه‌ای معنوی برقرار است که وقتی امام به مصیبت و اندوهی مبتلا شود، آنها اندوهگین و هرگاه مسرور باشد، آنها مسرور می‌گردند.5 شکی نیست که خود آن حضرت نیز همچون دیگر موجودات از ظهور اراده الهی در تحقق عدل و عدالت، در نهایت خوشحالی خواهد بود.
برنامه‌های حکومت مهدوی
برنامه‌های حکومتی حضرت مهدی(ع) را با توجه به روایات فراوانی که درباره حکومت آن منجی موجود است، می‌توان در سه محور خلاصه کرد: فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی.
1. برنامه‌های فرهنگی
در انجام برنامه‌فرهنگی، محور‌های مهم عبارت‌اند از:
الف) احیای کتاب و سنت: امام علی(ع) می‌فرماید: «در روزگاری که هوای نفس حکومت می‌کند، (امام مهدی(ع) ظهور می‌کند و) هدایت و رستگاری را جایگزین هوای نفس می‌سازد و در عصری که نظر اشخاص بر قرآن مقدم شده، افکار را متوجه قرآن می‌گرداند و آن را حاکم بر جامعه می‌سازد».6
ب) تقویت عقل: امام باقر(ع) می‌فرماید: « زمانی که قائم ما قیام می‌کند، دست خود را بر سر بندگان خواهد نهاد و عقل‌های ایشان را جمع می‌کند و عقل آنها را به کمال خواهد رساند».(ع)
ج) رشد چشمگیر و بی‌سابقه دانش: امام باقر(ع) می‌فرماید: «در زمان امام مهدی(ع) به شما حکمت و دانش داده می‌شود، تا آنجا که زن در درون خانه‌اش مطابق کتاب خدا و سنت پیامبر قضاوت (رفتار) می‌کند».8
می‌دانیم که رفتار صحیح، ریشه در علم  و دانش گسترده دارد که این روایت شریف، حکایت از آگاهی و شناخت عمیق از آیات قرآن و روایات اهل بیت دارد.
د) مبارزه با بدعت‌ها: امام باقر(ع) می‌فرماید: «هیچ بدعتی را وا نگذارد مگر اینکه آن را برپا خواهد داشت».9
بدعت به معنای داخل کردن اندیشه و آرای شخصی در دین و دین‌داری است. حضرت حجت‌با چیزهایی که از تمایلات شخصی و هواهای نفسانی وارد دین شده، مبارزه می‌کند.
2. برنامه‌های اقتصادی
برنامه‌های اقتصادی در حکومت حضرت مهدی(عج) به صورت مطلوبی تدوین شده تا ابتدا امر تولید، سامان یابد و از منابع  طبیعی بهره‌برداری شود و سپس ثروت به دست آمده، به شکل عادلانه بین  همه طبقات توزیع گردد.
دوران حاکمیت حضرت، جهت‌گیری اقتصادی در موارد ذیل است:
الف) بهره‌وری از منابع طبیعی: به برکت حکومت حضرت مهدی(ع)، آسمان سخاوتمندانه می‌‌بارد و زمین بی‌دریغ ثمر می‌دهد. امام علی(ع) فرمود: «و چون قائم ما قیام کند، آسمان باران می‌ریزد و زمین گیاه بیرون می‌آورد».10 امام باقر(ع) می‌فرماید: «تمام گنج‌های زمین برای او آشکار می‌گردد».11
ب) توزیع عادلانه ثروت: از عوامل اقتصاد بیمار، انباشته شدن ثروت در نزد گروه خاصی است. در دوران حکومت عدل مهدوی، اموال و ثروت (بیت المال) به طور مساوی بین مردم تقسیم می‌شود. امام باقر(ع) می‌‌فرماید: «وقتی قائم خاندان پیامبر قیام کند، اموال را به طور مساوی تقسیم می‌کند و در میان خلق به عدالت رفتار می‌کند».12 همچنین فرمود: «امام مهدی(ع) میان مردم به مساوات رفتار می‌کند؛ به گونه‌ای که کسی پیدا نشود که نیازمند زکات باشد».13
ج) عمران و آبادانی: در حکومت آن حضرت، تولید و توزیع به گونه‌ای سامان دهی می‌شود که همه جا به نعمت و آبادانی می‌رسد. امام باقر(ع) می‌فرماید: «در تمام زمین، هیچ ویرانه‌ای نمی‌ماند، جز اینکه آباد گردد».14
3. برنامه‌های  اجتماعی
در حکومت عدالت گستر مهدوی، به سبب اجرای برنامه‌ها بر اساس تعالیم قرآن و عترت، محیط زندگی زمینه‌ای برای رشد و  تعالی افراد خواهد بود. در این زمینه، روایات فراوانی رسیده است که به پاره‌ای از آنها اشاره می‌کنیم.
الف) گسترش امر به معروف و نهی از منکر: در حکومت جهانی حضرت مهدی(ع) فریضه بزرگ امر به معروف  و نهی از منکر به صورت  گسترده به اجرا گذاشته خواهد شد. امام باقر(ع) می‌فرماید: «مهدی(ع) و یاران او، امر به معروف و نهی  از منکر می‌کنند».15
ب) مبارزه با فساد و رذایل اخلاقی: حضرت به مبارزه عملی با فساد و تباهی و زشتی می‌پردازد؛ چنان که در دعای شریف ندبه می‌خوانیم:
« اَیْنَ طامِسُ آثارِ الزَّیْغِ وَالْأَهْوآءِ، اَیْنَ قاطِعُ حَبآئِلِ الْکِذْبِ وَالْأِفْتِرآءِ..؛ کجاست آن که  ریسمان‌های دروغ و افترا را ریشه کن خواهد کرد و کجاست آن که  آثار گمراهی و هوا و هوس را نابود خواهد ساخت...؟!».16
ج) عدالت قضایی: اوست که قسط و عدل را در سطح جامعه حاکم می‌سازد و همه  عالم را پر از عدل و دادگری می‌کند. امام رضا(ع) می‌فرماید: «وقتی او قیام کند، زمین به نور پروردگارش روشن می‌گردد و آن حضرت ترازوی عدالت را در  میان خلق نهد. پس (چنان عدالت را جاری کند که ) هیچ کس بر دیگری ستم روا ندارد».17
برکت دیگر عصر ظهور
در پایان، مناسب است به یکی از تحولات چشمگیر زمان حضرت مهدی(ع) به طور گذرا اشاره کنیم.
یکی از مشکلات جامعه پیش از ظهور امام زمان(ع) وضع تأسف‌بار بهداشت طبیعت و روان است که در نتیجه، بیماری‌های واگیر‌دار و مشکلات روانی زیادی جامعه بشر را فرامی‌گیرد؛ بیماری‌هایی مانند: جذام، طاعون، وبا، فلج، سکته، سرطان و صدها بیماری خطرناک دیگر. این اوضاع دلخراش و دردناک، در اثر آلودگی محیط زیست و در نتیجه به کار گیری سلاح‌های شیمیایی، اتمی و میکروبی پدید می‌آید. اما امام صادق(ع) می‌فرماید:
«هنگامی که حضرت قائم قیام کند، خداوند بیماری‌ها را از مؤمنان دور می‌سازد و تندرستی را به آنان باز می‌گرداند».18
پی‌نوشت‌ها .................................................................................
1 . روضة الواعظین، محمد بن حسن فتال نیشابوری، ص265، قم، انتشارات رضی، بی‌تا.
2. الغیبه، محمد بن ابراهیم نعمانی، ص233، ح20، مکتبة الصدوق، تهران، 1397ق.
3. اصول کافی، کلینی، ترجمه آیة الله محمدباقر کمره‌ای، ج1، ص411، انتشارات اسوه، 1372ش.
4. کشف الغمة فی معرفة الائمه، علی بن عیسی اربلی، ج2، ص483و471، مکتبة بنی هاشمی، تبریز، 1381ق.
5. ظهور نور، علی سعادت پرور، ترجمه سید محمد جواد وزیری فرد، ص209، احیاء کتاب، تهران، 1380ش.
6 .نهج البلاغه، ترجمه ابوالقاسم پاینده، خطبه138.
7. کمال الدین و تمام النعمه، شیخ صدوق، ج2، ص675، دارالکتب الاسلامیه، قم، 1395ق.
8 . بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، ج52، ص352، مؤسسة الوفا، بیروت، 1404ق.
9 . همان، ج58، ص11.
10 . منتخب الاثر، لطف الله صافی گلپایگانی، ص203، مؤسسة سیدة المعصومة، قم، 1419ق.
11 . کمال الدین، ج2، ص386 و 394، باب34، ح6.
12 . غیبت نعمانی، ص237، باب 13.
13 . بحارالانوار، ج51، ص39.
14 . کمال الدین، ج2، ص394و368.
15 . بحارالانوار، ج51، ص47.
16 . ر.ک: دعای ندبه.
17 . اعلام الوری، حسین بن الحسن دیلمی، ص434، موسسة آل البیت، قم، 1408ق.
18 . غیبت نعمانی، ص317.