مطالعه فرم و تزیینات جام های شیشه ای ایران در قرون سوم و چهارم هجری از منظر ریخت شناسی
آرشیو
چکیده
شیشه گری یکی از مهم ترین هنرهای ارزنده ایران در طول تاریخ است. پس از استقرار اسلام در ایران، در قرون سوم و چهارم ه . ق.، شیشه گری دوره ای از تحول و شکوفایی را سپری کرده و آثار شیشه ای بسیاری طی قرن های مذکور توسط شیشه گران ساخته شده و بر جای مانده است. با توجه به این که تحقیق در این حوزه هنری کمتر مورد توجه واقع شده، در این پژوهش به مطالعه فرم و نقش جام های شیشه ای ایران از طریق بررسی اجزای تشکیل دهنده هر اثر شامل عناصر ثابت و متغیر تحت عنوان ریخت شناسی پرداخته شده است. ریخت شناسی یکی از رویکردها و شیوه های تبیین هنری است که عناصر تشکیل دهنده اثر اعم از فرم، ساختار کلی اجزا، نقوش و تزیینات را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهد. بدین منظور در راستای پاسخ به این پرسش اساسی که جام های شیشه ای قرون سوم و چهارم ه . ق. ایران به لحاظ عناصر فرمی ثابت و متغیر دارای چه ویژگی های بصری هستند؟ 30 نمونه از جام های شیشه ای ایران مورد مطالعه قرار گرفته است. این پژوهش بر اساس مطالعات کتابخانه ای و با روش توصیفی-تحلیلی انجام یافته است. نتایج پژوهش نشان می دهد جام های شیشه ای از بخش ثابت بدنه ساخته شده اند و فرم بدنه در سه دسته کلی استوانه ای ساده، شیپوری و کمر باریک قابل تقسیم بندی است. پایه، تزیینات و نقوش ازجمله عناصر متغیر این آثار است. پایه نیز در سه حالت پهن، کم عرض و بلند توسط هنرمند شیشه گر در کف جام اعمال شده است. تزیینات جام های شیشه ای در چند دسته هندسی، غیر هندسی، نوشتاری، گیاهی، جانوری و ترکیبی از نقوش مذکور قابل پیگیری است.Morphology of Iranian Glass Cups in the 3rd&4th Centuries AH
The art of glassmaking has been a significant and valuable tradition in Iran throughout history. After the establishment of Islam in Iran, in the 3rd and 4th centuries AH, the art of glassmaking has undergone a period of development and prosperity, and many glassworks have been made and left by glassmakers during the given centuries. The author intends to study the morphology of Iranian glass cups by examining the components of each work, including fixed and variable elements. Thirty samples of Iranian glass cups have been studied to answer this basic question “What are the visual characteristics of glass cups of the 3rd-4th century AH of Iran in terms of fixed and variable form elements?” This research is based on library studies and descriptive-analytical methods. The results of this study show that glass cups are made of a fixed part of the body which can be divided into three general categories: simple cylindrical, horny, and narrow waist. Base, decorations, and motifs are among the variable elements of these works that have caused differences between these works. The base is also applied in three modes wide, narrow, and long by the glass artist on the bottom of the cup. The decorations and motifs of glass cups can be traced in two categories purely abstract and iconic-abstract, including geometric, non-geometric, written, plant, and animal motifs. Most of Iran’s glass cups are adorned with pure geometric abstract decorations. Geometric patterns often include circles, concentric circles, triangles, and rhombus, and horizontal lines are often visible in the upper margin of the body of Iranian glass cups. Non-geometric patterns are also used by the glassmaker not as abstract but as fillings of the empty space of the body, although these motifs have been used in two works alone. Two glass cups feature pure abstract ornaments in Kufic script, conveying themes of blessing for the vessel’s owner. Icon-abstract animal decorations on Iranian glass cups include bird, eagle, cow, and four-limbed animal motifs. Nine cases of glass cups were ornamented with animal motifs. In addition to being used alongside other motifs, plant-based iconic decorations are embossed on eight specimens of glass cups alone. It is worth mentioning that most of these works have a combination of motifs and geometric and non-geometric motifs, geometric and written motifs, plant and animal, etc. which have been used together toward the taste of the glass artist.
تبلیغات
