درک سازوکار ناهنجاری های جوی حاکم بر گردوغبار تابستانه شمال شرق ایران (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
شناسایی کانون های گردوغباری و به طبع آن رفتارشناسی این پدیده در مناطق مختلف سبب شده تا یکی از مسائل چند دهه اخیر به عنوان یک مخاطره مورد بررسی قرار گیرد. بدین منظور از آمار 15 ایستگاه هواشناسی در منطقه شمال شرق ایران مشتمل بر استان های خراسان شمالی، رضوی و جنوبی در یک دوره 17 ساله (2016-2000) استفاده شد. در ادامه برای تببین سازوکار حاکم بر روزهای گردوغباری با مراجعه به مرکز ملی پیش بینی محیطی/علوم جو (NCEP/NCAR) مقادیر مولفه های مداری و نصف النهاری باد و ارتفاع ژئوپتانسیل تهیه شد. در ادامه برای ردیابی و شناسایی کانون ها به ترتیب از مدل HYSPLIT و مقادیر AOD سنجنده MODIS بهره گیری شد. نتایج نشان داد که در دوره گرم سال به دلیل استقرار سامانه واچرخندی شبه ساکن قوی در ترازهای زیرین جو سبب شده تا افزایش تاوایی منفی در منطقه بیشینه نزول هوا و در نهایت حاکمیت یک جریان شمالی را برای منطقه به همراه داشته باشد. بررسی ناهنجاری ارتفاع ژئوپتانسیل و تاوایی مشخص شد، 3 الگوی غالب نابهنجار در بروز بیشینه گردوغبارها در منطقه فعالیت دارند. بطوریکه افزایش ارتفاع ژئوپتانسیل به بیش از 5 الی 10 ژئوپتانسیل متر و افزایش چرخندگی منفی از شرایط عمده به حساب می آید. با بررسی مدل ردیابی و بهره گیری از داده های ماهواره ای نیز 5 کانون اصلی که بیش از 90 درصد گردوغبارهای منطقه را متاثر می سازد، شناسایی گشت که در این میان سهم کشور ترکمنستان با دو کانون جدا و یک کانون مشترک با کشور ازبکستان نقش چشمگیری در رخداد گردوغبارهای تابستانه شمال شرق ایران را بر عهده دارد.Understanding the mechanism of the atmospheric anomalies governing the summer dust in northeast Iran
Identification of dust centers and, of course, the behavior of this phenomenon in different regions creates one of the problems of the last few decades, which is investigated as a hazard. To this end, statistics from 15 meteorological stations in the northeastern region of Iran, including North Khorasan, Razavi Khorasan, and South Khorasan provinces, were used over a 17-year period (2016-2000). To clarify the mechanisms governing dusty days, the meridional and zonal wind components and geopotential height were obtained by referring to the National Center for Environmental Prediction/National Center for Atmospheric Research (NCEP/NCAR). HYSPLIT model and MODIS AOD values were used to track and identify dust centers. The results showed that during the warm season, due to the establishment of a strong quasi-stationary blocking system in the lower levels of the atmosphere, negative vorticity increased in the maximum air descent area, ultimately leading to the dominance of a northern flow for the region. Anomalies in geopotential height and vorticity were identified, and three dominant abnormal patterns were found in the occurrence of maximum dust storms in the region. An increase in geopotential height of more than 5 to 10 geopotential meters and an increase in negative vorticity are considered major conditions. By examining the tracking model and using satellite data, five main centers that affect over 90% of the region's dust storms were identified, among which Turkmenistan has a significant role with two separate centers and one common center with Uzbekistan in the occurrence of summer dust storms in northeastern Iran.
تبلیغات
