مانی و شاپورگان او: نگاهی به محتوا و سرگذشت کهن ترین کتاب بازمانده از روزگار ساسانیان (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مانی، پیام آور ایرانی، در سده سوم میلادی دینی را بنیان نهاد که تا چند سده بعد، از چین تا اروپا را درنوردید. یکی از دلایل موفقیت مانی، تبلیغاتی گسترده با بهره گیری از ابزارهایی هنری همچون شعر و حکایات تمثیلی، خوش نویسی، تذهیب و نقّاشی و نیز به کارگیری انواع زبان های رایجِ آن روزگار بود. او برای ماندگاری و تأثیرگذاری اندیشه ها و آموزه هایش و حفظ اصالت آن ها، کتاب های متعدّدی را به زبان های گوناگون روزگار خود نوشت و پیروانش نیز این سنّت را ادامه دادند. شاپورگان به احتمال نخستین کتاب مانی بود که به منظور خوانده شدن و دریافته شدن در دربار ساسانی و قلمرو ایرانشهر به زبان پارسی میانه نوشته شد. مانی در این کتاب شرحی از رسالت خود و آموزه هایش را با بهره گیری از تعابیر و اصطلاحات و انگاره های آشنا در جهان ایرانی زرتشتی به تحریر درآورد. در این جستار براساس متون اصیل مانوی و منابع دست اول تاریخی، نخست شرحی درباره زندگانی و آموزه های مانی ارائه شده است و در ادامه، برپایه پاره های برجامانده از کتاب شاپورگان مانی و اشارات منابع تاریخی و ادبی، نشان داده شده که این کتاب چه آموزه هایی را منتقل می کرده، چه محتوا و کارکردی داشته و فرجام و سرنوشت آن در دوران اسلام چه بوده است. این مقاله توجّه می دهد که شاپورگان کهن ترین کتابی است که بخش هایی از آن عیناً از روزگار ساسانیان برجای مانده و ازاین رو گواهی است ارزنده بر زبان، ادبیّات و انگاره های فرهنگی و دینی ایرانِ اوایل عصر ساسانی.Mani and his Shapurgan: A Look at the Content and History of the Oldest Surviving Book from the Sassanid Era
Mani, the Iranian messenger, founded a religion in the third century AD that spread from China to Europe a few centuries later. One of the reasons for Mani's success was his extensive propaganda using artistic tools such as poetry and allegorical anecdotes, calligraphy, gilding and painting, as well as the use of a variety of common languages of the time. In order to perpetuate and influence his ideas and teachings and to preserve their authenticity, he wrote several books in different languages of his time and his followers continued this tradition. Shapurgan was probably the first Mani book written in Middle Persian to be read and understood in the Sassanid court and Iranshahr. In this book, Mani wrote a description of his mission and teachings using familiar interpretations, terms, and ideas in the Iranian-Zoroastrian world. In this article, based on the original Manichaean texts and historical sources, first a description of Mani's life and teachings is provided, and then, based on excerpts from Mani's Shapurgan and references to historical and literary sources, it is shown what teachings has this book conveyed, what was its content and function and what was its fate and destiny in the time of Islam? This article notes that Shapurgan is the oldest book, parts of which have survived from the Sassanid era and is therefore a valuable testimony to the language, literature and cultural and religious ideas of early Sassanid Iran.
تبلیغات
