راهکارهاى معرفت امام (ع)
آرشیو
چکیده
متن
اختصاص دفترى از فرهنگ کوثر به هر کدام از پیشوایان پاک و آینهداران جلال و جمال الهى، مصوبهاى بود که همزمان با طلوع نشریه در افق مطبوعات کشور، در جمع مسؤولان این کاروان فرهنگى مطرح گردید . تاکنون ویژه نامههایى مخصوص پیامبر گرامى اسلام، حضرت فاطمه علیها السلام، غدیر، امام على، امام حسن، امام حسین، امام صادق و امام کاظم علیهم السلام با یارى اهل قلم حوزه مقدس قم انتشار یافته است . گرچه نسبتبه ساحت قدس آن بزرگواران باید گفت: «دست ما کوتاه و خرما بر نخیل» و «چه نسبتخاک را با عالم پاک» ولى دلخوشیم که با این ویژهنامهها آینه خرد و شکسته خود را فراروى آفتاب انوار عترت علیهم السلام بگیریم . این شماره از «نشریه» به زندگى حضرت على بن الحسین علیه السلام، امام حماسه و عرفان و آزادى اختصاص یافته است . ما اگر بتوانیم محورهاى پژوهشى و راهکارهاى معرفت این یادگار سیدالشهدا و عصاره عاشورا را در دیدرس شیفتگان آن بزرگوار قرار دهیم، خداى را شاکریم و شفاعت آن «زین المجتهدین» را امید مىبریم .
1) چرا امام، «سجاد» لقب یافت؟
جابر جعفى از حضرت باقرالعلوم علیه السلام بازگو مىکند که فرمود:
- پدرم، هیچ یک از نعمتهاى الهى را یاد نمىکرد، مگر آنکه سر به سجده مىنهاد .
- هیچ حادثه ناگوارى از او رد نمىشد، جز آنکه سجده مىکرد .
- هیچ نیرنگ حیلهگرى از او دفع نمىگردید، مگر آنکه سر به سجده مىنهاد .
- از هیچ نماز واجبى فراغت نمىیافت، مگر اینکه به سجود مىرفت .
- هرگز موفق به اصلاح و آشتى بین دو نفر نمىشد، جز آنکه سجده شکر به جاى مىآورد .
- نشانههاى سجود در تمام اندام سجدهاش آشکار بود . از این رو ایشان را «سجاد» نامیدند . (1)
2) نقش نگین انگشتر امام
در آن عصر مهمترین جمله و شعار خویش را در نگین انگشترى حک و مواضع خود را از این راه به همگان اعلام مىکردند . در زمینه نقش نگین حضرت سجاد علیه السلام، آذین عابدان همه تاریخ، سه جمله در روایات معصومین علیهم السلام آمده است:
- امام باقر علیه السلام فرموده است:
نقش نگین انگشتر پدرم، عبارت «العزة لله» بود . (2)
و این، چه زیباست در عصرى که نماینده یزید از همه مردم مدینه به عنوان «برده یزید» و غلام و کنیز او پیمان بیعت مىگیرد، و هرکس بیعت نکند، بدون محاکمه اعدام مىشود، امام با شعار «عزت از آن خداست» ، اقتدار دروغین آنان را درهم مىشکند .
- امام کاظم علیه السلام فرموده است:
بر نگین انگشتر پدرم این جمله نگارش یافته بود:
«خزى و شقى قاتل الحسین بن على (3) ; رسوا و بدبخت است آنکه حسین بن على علیه السلام را کشت .»
این اعلام موضع در شرایطى است که مىخواهند جریان کربلا براى همیشه فراموش شود و یزید و امویان تبرئه گردند و عاشورا، خطاى ماموران جزء قلمداد گردد .
- امام صادق علیه السلام مىفرماید:
نقش نگین على بن الحسین علیه السلام عبارت «الحمد لله العلى العظیم» بود . (4)
البته این احادیثبا هم ناسازگار نیست، زیرا حضرت انگشترهاى متعددى داشته و در هر شرایط، شعار مناسب آن روز را بر نگین انگشتر خویش حک فرموده است .
3) حوادث مهم عصر امام
مهمترین حوادث سیاسى، اجتماعى عصر آن بزرگوار عبارت است از:
1 . قیام توابین به رهبرى سلیمان بن صرد خزاعى .
2 . قیام مدینه به رهبرى عبدالله بن حنظله غسیل الملائکه (واقعه حره) .
3 . سنگباران و آتشباران کعبه معظمه توسط نظامیان یزید .
4 . قیام مختار بن ابىعبیده ثقفى .
5 . حکومت عبدالله بن زبیر در مکه .
6 . حکومت مروانیان در شام .
7 . قیام خوارج و عبدالرحمن بن محمد بن اشعث، علیه حجاج در سالهاى 81 تا 83 ه .
در تحلیل مواضع و رفتار و گفتار آن بزرگوار، شناخت کم و کیف این حوادث نقش مؤثرى خواهد داشت .
4) مهمترین اقدامات امام علیه السلام
1 . تداوم بخشى و تفسیر درستحادثه عاشورا و جلوگیرى از تحریف آن .
2 . پرورش رهبر آینده امت اسلامى حضرت باقرالعلوم علیه السلام و فرزندانى همچون: عبدالله باهر و زید شهید و مجاهد، اسوه آمران به معروف .
3 . نشر معارف قرآن و فرهنگ اسلام در قالب دعا و نیایش .
4 . نظارت و هدایت اندیشمندان و فقها و قراى جامعه اسلامى .
5 . حمایتسیاسى، مادى و معنوى از بردگان به عنوان مظلومترین گروههاى اجتماعى و تلاش براى هدایت و آزادى آنان .
5) سفرهاى امام زین العابدین علیه السلام
1 . سفر جهادى، تبلیغى از مدینه به مکه و کربلا تا بازگشت دوباره به شهر پیامبر همراه با بانوان حرم حسینى .
2 . سفرهاى عبادى، زیارتى و تربیتى به همراه کاروانهاى حج از مدینه و احیانا از کوفه براى حج و عمره .
3 . سفر تحمیلى و بازداشتگونه در عهد عبدالملک بن مروان که آن بزرگوار را به قصد ارعاب و تهدید از مدینه به دمشق بردند .
4 . سفر زیارتى، تربیتى به کوفه و نجف و آموزش روش زیارت امیرالمؤمنین و امام حسین علیهما السلام از جمله تعلیم دعاى عمیق و عرفانى به ابوحمزه ثمالى و شاید بتوان گفتبنیانگذارى حوزه علمى نجف . (5)
6) پاسدارى از مقام نبوت
امام سجاد علیه السلامدر غالب دعاهاى صحیفه سجادیه مکرر، قبل و یا بعد از هرگونه درخواست از خداى متعال، به حمد و ثناى الهى مىپردازد و بر پیامبر و آل آن بزرگوار صلوات مىفرستد و شیوه دعا کردن را آموزش مىدهد و حرمت رسول اکرم صلى الله علیه و آله وسلم را پاس مىدارد ولى هرگز رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم و ارتباط نسبى خویش با آن بزرگوار را راه دستیابى به امکانات دنیوى قرار نداده است . صاحب کشف الغمه در ج 2، ص 93، این عبارت را از آن امام همام نقل کرده است:
«ما اکلتبقرابتى من رسول الله صلى الله علیه و آله وسلم شیئا قط; هرگز به دلیل خویشاوندى با رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم چیزى نخوردهام .»
7) ایثارگر بزرگ
امام باقر علیه السلام فرموده است که پدرش حضرت على بن الحسین علیه السلام دوبار کل دارایى خود را با خدا قسمت کرد: (6)
همان بزرگوار فرموده است که امام سجاد علیه السلام شبها انبان بزرگى از نان بر پشت مىنهاد و به نیازمندان صدقه مىداد . ابوحمزه ثمالى و سفیان ثورى هردو نقل کردهاند که آن بزرگوار مىفرمود:
«ان صدقة السر تطفىء غضب الرب (7) ; به راستى صدقه پنهانى خشم پروردگار را فرومىنشاند .» پس از شهادت امام سجاد علیه السلام معلوم شد آن بزرگوار مخارج صد خانواده نیازمند را بر عهده داشته است . (8)
8) امام آزادى بخش
محقق گرامى، عبدالعزیز سید الاهل نوشته است: امام چهارم بدون آنکه نیازى به نیروى کار بردگان داشته باشد، آنها را مىخرید و آزاد مىکرد . و برخى گفتهاند: امام چهارم هزار برده را در راه خدا آزاد کرد . (9) بردگانى که از این موضوع اطلاع داشتند، همواره خود را در معرض دید امام سجاد علیه السلام قرار مىدادند تا شاید حضرت، آنان را خریدارى و آزاد کند . و آن بزرگوار، هر ماه و هر روز به آزاد کردن بردگان خویش مىپرداختبه طورى که لشکرى از بردگان آزاد شده (شامل مرد و زن) پدید آمد . همگى موالى و آزادشدگان آن بزرگوار بودند .
9) خفقان حاکم بر عصر امام
1 . خود آن بزرگوار فرموده است: تعداد دوستان واقعى ما در مکه و مدینه به بیش از بیست نفر نمىرسد . (10)
2 . یک روز به آن بزرگوار گفتند: حال شما چطور است؟ فرمود: همه اهل اسلام به برکت پیامبر خدا صلى الله علیه و آله وسلم به آرامش و امنیت رسیدند ولى ما به دلیل انتساب به آن بزرگوار، در حال ترس و وحشت زندگى مىکنیم . (11)
3 . حجاج بن یوسف (قاتل سعید بن جبیر و قنبر، غلام با وفاى مولا) که از خونریزى لذت مىبرد، یکصد و بیست هزار نفر را در عراق کشت . پس از مرگ وى در زندانهایش پنجاه هزار مرد و سى هزار زن به صورت مختلط زندانى بودند، در زندانهایى که سقف نداشت . و حجاج از سوى عبدالملک بن مروان از سال 75 تا 95 ه . حاکم تامالاختیار عراق، فارس، کرمان، سیستان، خراسان، عمان، یمن، موصل، حلوان، مدائن، بلاد ارمنیة، آذربایجان، اران، حوران، ماهین، رى و اصفهان بود . (12)
10) شاگردان برجسته
شیخ طوسى در کتاب رجال خویش، ص 81، یکصد و هفتاد نفر از شاگردان و یاران حضرت سجاد علیه السلام را نام برده است که نام برخى از آنان بدین شرح است:
1 . سعید بن مسیب
2 . ابوحمزه ثمالى (ثابتبن دینار)
3 . سعید بن جبیر
4 . ابوخالد کابلى
5 . یحیى بن امطویل، که حجاج بن یوسف ثقفى او را در شهر واسط عراق شهید کرد . (13)
6 . فرزدق، معروف به ابوفراس شاعر
7 . طاووس یمانى
8 . حماد بن حبیب عطار کوفى
9 . زرارة بن اعین شیبانى
10 . حبابه والبیه
11 . جابر بن عبدالله انصارى
12 . محمد بن جبیر بن مطعم
13 . فرات بن احنف
14 . سعید بن جبهان کنانى، مولى امهانى
15 . قاسم بن عوف
16 . اسماعیل بن عبدالله بن جعفر .
11) حاکمان عصر
در عصر امام سجاد علیه السلام پنج زمامدار قدرت را به دست گرفتند که اسامى آنان چنین است:
1 . یزید
(چهل روز یا سه ماه هم معاویة بن یزید)
2 . عبدالله بن زبیر
3 . مروان بن حکم
4 . عبدالملک بن مروان
5 . ولید بن عبدالملک، که در عصر وى برادرش هشام بن عبدالملک آن بزرگوار را مسموم کرد .
در تحلیل گفتار و مواضع امام چهارم باید فضاى سیاسى، اجتماعى عصر این زمامداران مورد توجه قرار گیرد .
12) بهترین اثر فارسى
تا آنجا که صاحب این قلم به تفحص پرداخت، در زمینه شناختحضرت سجاد علیه السلام کارهاى خوب و مفیدى به زبان فارسى منتشر شده و هرکدام از جهاتى ارزشمند است . اگرچه نسبتبه وظیفهاى که بر عهده اندیشمندان امت اسلامى است، کار بسیار اندک و ناقص است; ولى جامعترین و بهترین اثر به زبان فارسى، کتاب «امام سجاد علیه السلام; جمال نیایشگران» ، تحقیق گروه تاریخ بنیاد پژوهشهاى آستان قدس رضوى و نگارش جناب آقاى احمد ترابى است . گرچه هنوز و تا قیام قیامت در سطوح گوناگون و به زبانهاى مختلف و در قالبهاى متنوع آثار جدیدى درباره آن بزرگوار باید تولید و منتشر گردد .
13) آثار برتر عربى درباره امام
حدود ده سال قبل (سال 1993 م). مسابقهاى علمى - فکرى درباره امام سجاد علیه السلام توسط مؤسسه آل البیت، شاخه بیروت، برگزار شد و نویسندگان و محققان را براى نگارش بهترین اثر در زندگى این امام بزرگوار فراخواند .
پس از پایان مهلت مسابقه، بیست و چهار اثر علمى از سراسر جهان به مؤسسه رسید که اسامى آثار و نویسندگان آن بدین شرح است:
1 . جهاد الامام زین العابدین، سید محمدرضا الحسینى الجلالى
2 . الصحیفةالسجادیه خصائصها و مضامینها، دکتر شلتاغ عبود
3 . الامام زین العابدین، عنقود مرصع، استاد سلیمان کتانى
4 . امامة على بن الحسین دراسة و تحلیل، استاد محمود محمد کلوت
5 . فى رحاب سیاسة الامام زین العابدین، شیخ محمود بغدادى
6 . الحیاة السیاسیة للامام السجاد، شیخ نورى حاتم
7 . ضفة النور، استاد عبدالمجید فرج الله
8 . الامام السجاد امتداد النبوة فى حرکیةالرسالة، استاد نبیل على صالح
9 . الامام على بن الحسین من المهد الى اللحد، استاد عدى محمد احمد
10 . الامام السجاد جهاد و امجاد، دکتر حسین حاج حسن
11 . ترجمة الامام السجاد فى کتاب تاریخ دمشق لابن عساکر، تحقیق شیخ محمدباقر محمودى
12 . حیاة الامام زین العابدین، شیخ یاسین محمد عمار
13 . قرائة فى حیاة الامام السجاد، نورى نعمة البطاط
14 . وصى الرسول الرابع امام على بن الحسین السجاد، عصره و حیاته، شیخ احمد على رجب
15 . هیبة الحق، استاد عبدالزهره رکابى
16 . الامام زین العابدین فى شعرالقدماء و المعاصرین، استاد اسماعیل خفاف
17 . آفاق قرآنیة فى فکر الامام زین العابدین، شیخ طالب سنجرى
18 . دیوان الامام السجاد، سید مجیب الرفیعى
19 . الامام السجاد قدوة العباد و ارباب السیاسة، ابوصلاح نطفر
20 . ومضات من حیاة الامام زین العابدین، محمد حاجى
21 . شرح الصحیفة السجادیة، للمیرزا محمد بن محمد رضا مشهدى، تحقیق شیخ محمد رضا آل صادق
22 . فى رحاب امیرالعابدین و زین الساجدین، دکتر عارف ثامر
23 . عبرات المحبین عن الامام زین العابدین، صاحب الباقر
24 . سیرة و مسیرة الامام زین العابدین، على سعید
در این مسابقه علمى، بر اساس داورى چهار استاد مسؤول بررسى کتابهاى رسیده (دکتر محمد کاظم مکى، دکتر یحیى شامى، دکتر سمیر سلیمان و استاد حامد الخفاف)، آثار محققان ذیل:
- سید محمد رضا حسینى جلالى،
- دکتر شلتاغ عبود،
- استاد سلیمان کتانى
رتبههاى اول تا سوم را به دست آوردند . (14)
14) ترجمههاى صحیفه
هم اکنون ترجمههاى متعددى به فارسى از صحیفه سجادیه در بازار نشر وجود دارد که براى کمک به خوانندگان نشریه، نام تعدادى از ترجمهها را بدون داورى و رعایت ترتیب، تقدیم مىداریم:
1 . ترجمه مرحوم سید علىنقى فیض الاسلام
2 . ترجمه صدرالدین بلاغى
3 . ترجمه جواد فاضل لاهیجى
4 . ترجمه حسین عماد زاده
5 . ترجمه حسین انصاریان
6 . ترجمه ابوالحسن شعرانى
7 . ترجمه الهى قمشهاى
8 . ترجمه محسن غرویان و عبدالجواد ابراهیمى
9 . ترجمه على شیروانى
10 . ترجمه سید جعفر حسینى
11 . ترجمه علىرضا رجالى
12 . ترجمه عقیقى بخشایشى
13 . ترجمه محمد مهدى فولادوند
14 . ترجمه و شرح سید احمد فهرى
15 . ترجمه اسدالله مبشرى
16 . ترجمه عبدالمحمد آیتى .
جا دارد نهادهاى فرهنگى و حوزههاى علوم دینى، که جریانهایى مثل کتاب سال ولایت و کتاب سال حوزه را مدیریت مىکنند، ضمن احترام به زحمات تمام نویسندگان و مترجمان، تعدادى از ترجمههاى نهجالبلاغه، صحیفه سجادیه و دیگر آثار معصومین علیهم السلام را در یک نظام داورى عادلانه و شایسته به مردم معرفى کنند و ناشران متدین و آگاه نیز نسبتبه چاپ و نشر آن با قیمت مناسب و در شمارگان مطلوب اقدام کنند .
و البته این امور بدون تقویت روح اخلاص، ساماندهى امور حوزه و هماهنگى دولت و ملت، امکانپذیر نیست .
پىنوشتها:
1 . علل الشرایع، ص 88 .
2 . قرب الاسناد، ص 7; بحارالانوار، ج 46، ص 7 .
3 . بحارالانوار، ج 46، ص 5 .
4 . اصول کافى، ج 6، ص 473 .
5 . پیشواى چهارم، ص 23; امام سجاد (ع) ; جمال نیایشگران، ص 180 .
6 . کشف الغمه، ج 2، ص 100، پاورقى سیدهاشم رسولى .
7 . بحارالانوار، ج 46، ص 90 .
8 . همان، ص 88 .
9 . کشف الغمه، ج 2، ص 77 .
10 . الغارات، ص 573 .
11 . کشف الغمه، ج 2، ص 107 .
12 . بر امام سجاد و امام باقر چه گذشت؟ ، ص 83 .
13 . تاریخ الائمه، مطبوعضمنمجموعهنفیسه، ص32 .
14 . جهاد الامام السجاد (ع)، سید محمدرضا حسینى جلالى، ص 303 .
1) چرا امام، «سجاد» لقب یافت؟
جابر جعفى از حضرت باقرالعلوم علیه السلام بازگو مىکند که فرمود:
- پدرم، هیچ یک از نعمتهاى الهى را یاد نمىکرد، مگر آنکه سر به سجده مىنهاد .
- هیچ حادثه ناگوارى از او رد نمىشد، جز آنکه سجده مىکرد .
- هیچ نیرنگ حیلهگرى از او دفع نمىگردید، مگر آنکه سر به سجده مىنهاد .
- از هیچ نماز واجبى فراغت نمىیافت، مگر اینکه به سجود مىرفت .
- هرگز موفق به اصلاح و آشتى بین دو نفر نمىشد، جز آنکه سجده شکر به جاى مىآورد .
- نشانههاى سجود در تمام اندام سجدهاش آشکار بود . از این رو ایشان را «سجاد» نامیدند . (1)
2) نقش نگین انگشتر امام
در آن عصر مهمترین جمله و شعار خویش را در نگین انگشترى حک و مواضع خود را از این راه به همگان اعلام مىکردند . در زمینه نقش نگین حضرت سجاد علیه السلام، آذین عابدان همه تاریخ، سه جمله در روایات معصومین علیهم السلام آمده است:
- امام باقر علیه السلام فرموده است:
نقش نگین انگشتر پدرم، عبارت «العزة لله» بود . (2)
و این، چه زیباست در عصرى که نماینده یزید از همه مردم مدینه به عنوان «برده یزید» و غلام و کنیز او پیمان بیعت مىگیرد، و هرکس بیعت نکند، بدون محاکمه اعدام مىشود، امام با شعار «عزت از آن خداست» ، اقتدار دروغین آنان را درهم مىشکند .
- امام کاظم علیه السلام فرموده است:
بر نگین انگشتر پدرم این جمله نگارش یافته بود:
«خزى و شقى قاتل الحسین بن على (3) ; رسوا و بدبخت است آنکه حسین بن على علیه السلام را کشت .»
این اعلام موضع در شرایطى است که مىخواهند جریان کربلا براى همیشه فراموش شود و یزید و امویان تبرئه گردند و عاشورا، خطاى ماموران جزء قلمداد گردد .
- امام صادق علیه السلام مىفرماید:
نقش نگین على بن الحسین علیه السلام عبارت «الحمد لله العلى العظیم» بود . (4)
البته این احادیثبا هم ناسازگار نیست، زیرا حضرت انگشترهاى متعددى داشته و در هر شرایط، شعار مناسب آن روز را بر نگین انگشتر خویش حک فرموده است .
3) حوادث مهم عصر امام
مهمترین حوادث سیاسى، اجتماعى عصر آن بزرگوار عبارت است از:
1 . قیام توابین به رهبرى سلیمان بن صرد خزاعى .
2 . قیام مدینه به رهبرى عبدالله بن حنظله غسیل الملائکه (واقعه حره) .
3 . سنگباران و آتشباران کعبه معظمه توسط نظامیان یزید .
4 . قیام مختار بن ابىعبیده ثقفى .
5 . حکومت عبدالله بن زبیر در مکه .
6 . حکومت مروانیان در شام .
7 . قیام خوارج و عبدالرحمن بن محمد بن اشعث، علیه حجاج در سالهاى 81 تا 83 ه .
در تحلیل مواضع و رفتار و گفتار آن بزرگوار، شناخت کم و کیف این حوادث نقش مؤثرى خواهد داشت .
4) مهمترین اقدامات امام علیه السلام
1 . تداوم بخشى و تفسیر درستحادثه عاشورا و جلوگیرى از تحریف آن .
2 . پرورش رهبر آینده امت اسلامى حضرت باقرالعلوم علیه السلام و فرزندانى همچون: عبدالله باهر و زید شهید و مجاهد، اسوه آمران به معروف .
3 . نشر معارف قرآن و فرهنگ اسلام در قالب دعا و نیایش .
4 . نظارت و هدایت اندیشمندان و فقها و قراى جامعه اسلامى .
5 . حمایتسیاسى، مادى و معنوى از بردگان به عنوان مظلومترین گروههاى اجتماعى و تلاش براى هدایت و آزادى آنان .
5) سفرهاى امام زین العابدین علیه السلام
1 . سفر جهادى، تبلیغى از مدینه به مکه و کربلا تا بازگشت دوباره به شهر پیامبر همراه با بانوان حرم حسینى .
2 . سفرهاى عبادى، زیارتى و تربیتى به همراه کاروانهاى حج از مدینه و احیانا از کوفه براى حج و عمره .
3 . سفر تحمیلى و بازداشتگونه در عهد عبدالملک بن مروان که آن بزرگوار را به قصد ارعاب و تهدید از مدینه به دمشق بردند .
4 . سفر زیارتى، تربیتى به کوفه و نجف و آموزش روش زیارت امیرالمؤمنین و امام حسین علیهما السلام از جمله تعلیم دعاى عمیق و عرفانى به ابوحمزه ثمالى و شاید بتوان گفتبنیانگذارى حوزه علمى نجف . (5)
6) پاسدارى از مقام نبوت
امام سجاد علیه السلامدر غالب دعاهاى صحیفه سجادیه مکرر، قبل و یا بعد از هرگونه درخواست از خداى متعال، به حمد و ثناى الهى مىپردازد و بر پیامبر و آل آن بزرگوار صلوات مىفرستد و شیوه دعا کردن را آموزش مىدهد و حرمت رسول اکرم صلى الله علیه و آله وسلم را پاس مىدارد ولى هرگز رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم و ارتباط نسبى خویش با آن بزرگوار را راه دستیابى به امکانات دنیوى قرار نداده است . صاحب کشف الغمه در ج 2، ص 93، این عبارت را از آن امام همام نقل کرده است:
«ما اکلتبقرابتى من رسول الله صلى الله علیه و آله وسلم شیئا قط; هرگز به دلیل خویشاوندى با رسول خدا صلى الله علیه و آله وسلم چیزى نخوردهام .»
7) ایثارگر بزرگ
امام باقر علیه السلام فرموده است که پدرش حضرت على بن الحسین علیه السلام دوبار کل دارایى خود را با خدا قسمت کرد: (6)
همان بزرگوار فرموده است که امام سجاد علیه السلام شبها انبان بزرگى از نان بر پشت مىنهاد و به نیازمندان صدقه مىداد . ابوحمزه ثمالى و سفیان ثورى هردو نقل کردهاند که آن بزرگوار مىفرمود:
«ان صدقة السر تطفىء غضب الرب (7) ; به راستى صدقه پنهانى خشم پروردگار را فرومىنشاند .» پس از شهادت امام سجاد علیه السلام معلوم شد آن بزرگوار مخارج صد خانواده نیازمند را بر عهده داشته است . (8)
8) امام آزادى بخش
محقق گرامى، عبدالعزیز سید الاهل نوشته است: امام چهارم بدون آنکه نیازى به نیروى کار بردگان داشته باشد، آنها را مىخرید و آزاد مىکرد . و برخى گفتهاند: امام چهارم هزار برده را در راه خدا آزاد کرد . (9) بردگانى که از این موضوع اطلاع داشتند، همواره خود را در معرض دید امام سجاد علیه السلام قرار مىدادند تا شاید حضرت، آنان را خریدارى و آزاد کند . و آن بزرگوار، هر ماه و هر روز به آزاد کردن بردگان خویش مىپرداختبه طورى که لشکرى از بردگان آزاد شده (شامل مرد و زن) پدید آمد . همگى موالى و آزادشدگان آن بزرگوار بودند .
9) خفقان حاکم بر عصر امام
1 . خود آن بزرگوار فرموده است: تعداد دوستان واقعى ما در مکه و مدینه به بیش از بیست نفر نمىرسد . (10)
2 . یک روز به آن بزرگوار گفتند: حال شما چطور است؟ فرمود: همه اهل اسلام به برکت پیامبر خدا صلى الله علیه و آله وسلم به آرامش و امنیت رسیدند ولى ما به دلیل انتساب به آن بزرگوار، در حال ترس و وحشت زندگى مىکنیم . (11)
3 . حجاج بن یوسف (قاتل سعید بن جبیر و قنبر، غلام با وفاى مولا) که از خونریزى لذت مىبرد، یکصد و بیست هزار نفر را در عراق کشت . پس از مرگ وى در زندانهایش پنجاه هزار مرد و سى هزار زن به صورت مختلط زندانى بودند، در زندانهایى که سقف نداشت . و حجاج از سوى عبدالملک بن مروان از سال 75 تا 95 ه . حاکم تامالاختیار عراق، فارس، کرمان، سیستان، خراسان، عمان، یمن، موصل، حلوان، مدائن، بلاد ارمنیة، آذربایجان، اران، حوران، ماهین، رى و اصفهان بود . (12)
10) شاگردان برجسته
شیخ طوسى در کتاب رجال خویش، ص 81، یکصد و هفتاد نفر از شاگردان و یاران حضرت سجاد علیه السلام را نام برده است که نام برخى از آنان بدین شرح است:
1 . سعید بن مسیب
2 . ابوحمزه ثمالى (ثابتبن دینار)
3 . سعید بن جبیر
4 . ابوخالد کابلى
5 . یحیى بن امطویل، که حجاج بن یوسف ثقفى او را در شهر واسط عراق شهید کرد . (13)
6 . فرزدق، معروف به ابوفراس شاعر
7 . طاووس یمانى
8 . حماد بن حبیب عطار کوفى
9 . زرارة بن اعین شیبانى
10 . حبابه والبیه
11 . جابر بن عبدالله انصارى
12 . محمد بن جبیر بن مطعم
13 . فرات بن احنف
14 . سعید بن جبهان کنانى، مولى امهانى
15 . قاسم بن عوف
16 . اسماعیل بن عبدالله بن جعفر .
11) حاکمان عصر
در عصر امام سجاد علیه السلام پنج زمامدار قدرت را به دست گرفتند که اسامى آنان چنین است:
1 . یزید
(چهل روز یا سه ماه هم معاویة بن یزید)
2 . عبدالله بن زبیر
3 . مروان بن حکم
4 . عبدالملک بن مروان
5 . ولید بن عبدالملک، که در عصر وى برادرش هشام بن عبدالملک آن بزرگوار را مسموم کرد .
در تحلیل گفتار و مواضع امام چهارم باید فضاى سیاسى، اجتماعى عصر این زمامداران مورد توجه قرار گیرد .
12) بهترین اثر فارسى
تا آنجا که صاحب این قلم به تفحص پرداخت، در زمینه شناختحضرت سجاد علیه السلام کارهاى خوب و مفیدى به زبان فارسى منتشر شده و هرکدام از جهاتى ارزشمند است . اگرچه نسبتبه وظیفهاى که بر عهده اندیشمندان امت اسلامى است، کار بسیار اندک و ناقص است; ولى جامعترین و بهترین اثر به زبان فارسى، کتاب «امام سجاد علیه السلام; جمال نیایشگران» ، تحقیق گروه تاریخ بنیاد پژوهشهاى آستان قدس رضوى و نگارش جناب آقاى احمد ترابى است . گرچه هنوز و تا قیام قیامت در سطوح گوناگون و به زبانهاى مختلف و در قالبهاى متنوع آثار جدیدى درباره آن بزرگوار باید تولید و منتشر گردد .
13) آثار برتر عربى درباره امام
حدود ده سال قبل (سال 1993 م). مسابقهاى علمى - فکرى درباره امام سجاد علیه السلام توسط مؤسسه آل البیت، شاخه بیروت، برگزار شد و نویسندگان و محققان را براى نگارش بهترین اثر در زندگى این امام بزرگوار فراخواند .
پس از پایان مهلت مسابقه، بیست و چهار اثر علمى از سراسر جهان به مؤسسه رسید که اسامى آثار و نویسندگان آن بدین شرح است:
1 . جهاد الامام زین العابدین، سید محمدرضا الحسینى الجلالى
2 . الصحیفةالسجادیه خصائصها و مضامینها، دکتر شلتاغ عبود
3 . الامام زین العابدین، عنقود مرصع، استاد سلیمان کتانى
4 . امامة على بن الحسین دراسة و تحلیل، استاد محمود محمد کلوت
5 . فى رحاب سیاسة الامام زین العابدین، شیخ محمود بغدادى
6 . الحیاة السیاسیة للامام السجاد، شیخ نورى حاتم
7 . ضفة النور، استاد عبدالمجید فرج الله
8 . الامام السجاد امتداد النبوة فى حرکیةالرسالة، استاد نبیل على صالح
9 . الامام على بن الحسین من المهد الى اللحد، استاد عدى محمد احمد
10 . الامام السجاد جهاد و امجاد، دکتر حسین حاج حسن
11 . ترجمة الامام السجاد فى کتاب تاریخ دمشق لابن عساکر، تحقیق شیخ محمدباقر محمودى
12 . حیاة الامام زین العابدین، شیخ یاسین محمد عمار
13 . قرائة فى حیاة الامام السجاد، نورى نعمة البطاط
14 . وصى الرسول الرابع امام على بن الحسین السجاد، عصره و حیاته، شیخ احمد على رجب
15 . هیبة الحق، استاد عبدالزهره رکابى
16 . الامام زین العابدین فى شعرالقدماء و المعاصرین، استاد اسماعیل خفاف
17 . آفاق قرآنیة فى فکر الامام زین العابدین، شیخ طالب سنجرى
18 . دیوان الامام السجاد، سید مجیب الرفیعى
19 . الامام السجاد قدوة العباد و ارباب السیاسة، ابوصلاح نطفر
20 . ومضات من حیاة الامام زین العابدین، محمد حاجى
21 . شرح الصحیفة السجادیة، للمیرزا محمد بن محمد رضا مشهدى، تحقیق شیخ محمد رضا آل صادق
22 . فى رحاب امیرالعابدین و زین الساجدین، دکتر عارف ثامر
23 . عبرات المحبین عن الامام زین العابدین، صاحب الباقر
24 . سیرة و مسیرة الامام زین العابدین، على سعید
در این مسابقه علمى، بر اساس داورى چهار استاد مسؤول بررسى کتابهاى رسیده (دکتر محمد کاظم مکى، دکتر یحیى شامى، دکتر سمیر سلیمان و استاد حامد الخفاف)، آثار محققان ذیل:
- سید محمد رضا حسینى جلالى،
- دکتر شلتاغ عبود،
- استاد سلیمان کتانى
رتبههاى اول تا سوم را به دست آوردند . (14)
14) ترجمههاى صحیفه
هم اکنون ترجمههاى متعددى به فارسى از صحیفه سجادیه در بازار نشر وجود دارد که براى کمک به خوانندگان نشریه، نام تعدادى از ترجمهها را بدون داورى و رعایت ترتیب، تقدیم مىداریم:
1 . ترجمه مرحوم سید علىنقى فیض الاسلام
2 . ترجمه صدرالدین بلاغى
3 . ترجمه جواد فاضل لاهیجى
4 . ترجمه حسین عماد زاده
5 . ترجمه حسین انصاریان
6 . ترجمه ابوالحسن شعرانى
7 . ترجمه الهى قمشهاى
8 . ترجمه محسن غرویان و عبدالجواد ابراهیمى
9 . ترجمه على شیروانى
10 . ترجمه سید جعفر حسینى
11 . ترجمه علىرضا رجالى
12 . ترجمه عقیقى بخشایشى
13 . ترجمه محمد مهدى فولادوند
14 . ترجمه و شرح سید احمد فهرى
15 . ترجمه اسدالله مبشرى
16 . ترجمه عبدالمحمد آیتى .
جا دارد نهادهاى فرهنگى و حوزههاى علوم دینى، که جریانهایى مثل کتاب سال ولایت و کتاب سال حوزه را مدیریت مىکنند، ضمن احترام به زحمات تمام نویسندگان و مترجمان، تعدادى از ترجمههاى نهجالبلاغه، صحیفه سجادیه و دیگر آثار معصومین علیهم السلام را در یک نظام داورى عادلانه و شایسته به مردم معرفى کنند و ناشران متدین و آگاه نیز نسبتبه چاپ و نشر آن با قیمت مناسب و در شمارگان مطلوب اقدام کنند .
و البته این امور بدون تقویت روح اخلاص، ساماندهى امور حوزه و هماهنگى دولت و ملت، امکانپذیر نیست .
پىنوشتها:
1 . علل الشرایع، ص 88 .
2 . قرب الاسناد، ص 7; بحارالانوار، ج 46، ص 7 .
3 . بحارالانوار، ج 46، ص 5 .
4 . اصول کافى، ج 6، ص 473 .
5 . پیشواى چهارم، ص 23; امام سجاد (ع) ; جمال نیایشگران، ص 180 .
6 . کشف الغمه، ج 2، ص 100، پاورقى سیدهاشم رسولى .
7 . بحارالانوار، ج 46، ص 90 .
8 . همان، ص 88 .
9 . کشف الغمه، ج 2، ص 77 .
10 . الغارات، ص 573 .
11 . کشف الغمه، ج 2، ص 107 .
12 . بر امام سجاد و امام باقر چه گذشت؟ ، ص 83 .
13 . تاریخ الائمه، مطبوعضمنمجموعهنفیسه، ص32 .
14 . جهاد الامام السجاد (ع)، سید محمدرضا حسینى جلالى، ص 303 .
تبلیغات
