هزاره گرایی در فلسفه تاریخ مسیحیت

اشاره: هزاره گرایی میراث قدیم ادیان است که امروزه در جوامع مسیحی بیش از سایر جوامع تجلی یافته است.
در قسمت اول این مقاله نویسنده به بررسی جریان منجی گرایی در آیین یهود و مسیحیت پرداخته و به تفصیل در مورد انتظار در مسیحیت و ریشه های هزاره گرایی مسیحی سخن گفت.
در این قسمت از مقاله نویسنده پس از اشاره مختصری به برخی از رگه های هزاره گرایی در آیین اسلام به بررسی بازتابهای عینی هزاره گرایی در اعصار جدید می پردازد.
هزاره گرایی در جهان اسلام
پژوهشگران دریافته اند که هزاره گرایی تقریبا در همه فرهنگهای دینی و اجتماعی جهان یافت می شود. برخی از مسلمانان نیز تصور کرده اند که قرآن مجید نیز در آیه ای از هزاره گرایی سخن گفته است:
یدبر الامر من السماء ثم یعرج الیه فی یوم کان مقداره الف سنة مما تعدون (1) برخی از مفسران این آیه را مربوط به روز قیامت می دانند، در حالی که روز قیامت از نظر قرآن پنجاه هزار سال است. (2) اینک به نشانه های از وجود هزاره گرایی در جوامع اسلامی اشاره می کنیم:
1- مسلمانان از همان آغاز، پایان جهان و فرارسیدن روز داوری را نزدیک می دانستند. پس از چندی، برخی گفتند که عمر جهان 6000 سال است و حضرت رسول اکرم، صلی الله علیه وآله، در میانه هزاره ششم برانگیخته شده و عمر اسلام 500 سال خواهد بود. پس از سپری شدن آن مدت و پایان نیافتن جهان، گفته شد عمر جهان 7000 سال است و حضرت رسول اکرم، صلی الله علیه وآله، در آغاز هزاره هفتم مبعوث شده و عمر اسلام 1000 سال خواهد بود. ارقام دیگری نیز در زمانهای گوناگون مطرح شده است. (3) برخی از عارفان فاصله میان رحلت حضرت رسول اکرم، صلی الله علیه وآله، تا 1000 سال پس از آن را «روز محمدی » نامیده اند. (4)
2- بابا طاهر عریان که در حدود سال 1000 م. (برابر با 391 ق.) به دنیا آمده، می گوید:
مو آن بحرم که در ظرف آمدستم چو نقطه بر سر حرف آمدستم به هر الفی الف قدی بر آیه الف قدم که در الف آمدستم
3- حکیم خاقانی شروانی می گوید:
گویند که هر هزار سال از عالم آید به وجود اهل وفایی محرم آمد زین پیش و ما نزاده ز عدم آید پس از این و ما فرو رفته به غم (5)
4- از اواخر قرن نهم هجری این باور میان گروهی از مسلمانان پیدا شده بود که بدن حضرت رسول اکرم، صلی الله علیه وآله، تنها 1000 سال در قبر می ماند و نشانه های قیامت و قیام حضرت مهدی، علیه السلام، و ظهور دجال در قرن دهم خواهد بود. جلال الدین سیوطی، دانشمند بزرگ مصر (متوفای 930 ق.) که شاهد گسترش این گرایش بوده، نادرستی آن را در رساله ای به نام «الکشف عن مجاوزة هذه الامة الالف » اثبات کرده است (6) .
5- دروزیان لبنان معتقدند که الحاکم بامرالله، بنیانگذار آن فرقه که از پادشاهان فاطمی مصر بوده، در سال 411 ق. (1021 م.) بدون اینکه تکمه های لباسش باز شود، از میان آنها بیرون آمده و به آسمان رفته است. آنان می گویند وی 1000 سال پس از صعود خود، یعنی حدود بیست سال دیگر، به زمین باز خواهد گشت.
6- هنگامی که سال 1000 ق. نزدیک می شد، مدعیان بی شماری در کشورهای اسلامی پیدا شدند. اکبر شاه از پادشاهان مسلمان هندوستان مدعی شد که عمر اسلام از بعثت حضرت رسول اکرم، صلی الله علیه وآله، تا هزار سال است. وی می گفت: از آنجا که بعثت سیزده سال پیش از هجرت بوده، سیزده سال قبل از سال 1000 پایان اسلام است و نوبت به آیین تازه ای می رسد که وی آن را اعلام می کند. اکبر شاه به کمک یکی از دانشمندان عصر خود، با درهم آمیختن چند دین، چیزی به نام «دین الهی » یا «آیین اکبری » را پدید آورد و آن را بر مردم تحمیل کرد. این مکتب صلح کل (7) را تبلیغ می کرد و پس از درگذشت اکبر شاه، از رونق افتاد.
7- در سال 1260 ق. هنگامی که 1000 سال از وفات حضرت امام حسن عسکری، علیه السلام، گذشته بود، فردی به نام «سید علی محمد شیرازی » برخاست و مدعی شد که باب حضرت امام زمان، علیه السلام، است. او پس از چندی خود را مهدی منتظر خواند و سرانجام ادعای نبوت کرد. وی می گفت از سال 260 ق. که سال درگذشت امام یازدهم است، دوران فترت 1000 ساله ای آغاز شده و اکنون آن دوران پایان یافته و عصر جدیدی فرا رسیده است. همچنین او وجود امام دوازدهم را انکار کرد و گفت خود وی امام دوازدهم است. عبارات عجیب و غریبی را نیز ساخت و آنها را به عنوان وحی به مردم نشان داد. این فرد بابیگری پدید آورد و فتنه هایی کرد که در تاریخ ثبت شده است. علمای اسلام وی را دوبار محاکمه کردند. او در نخستین محاکمه، به علت احتمال جنون و نوشتن توبه نامه، تبرئه شد. وی توبه خود را شکست و باز هم آن نغمه ها را ساز کرد و به همین دلیل در محاکمه مجدد به اعدام محکوم گردید و در شهر تبریز به دار آویخته شد. بابیگری بعدا به بهاییگری تحول یافت.
8- در سال 1336 ش. کتابی به نام پیشگوییهای علمی قرآن و اعلام شروع هزاره آخر دنیا نوشته شخصی به نام دکتر سید صادق تقوی در تهران منتشر شد. در این کتاب 200 صفحه ای می خوانیم که واپسین هزاره جهان در سال 1331 ق. برابر با 1291 ش. و 1912 م. آغاز شده است.
ششصد و شصت و شش
دومین عدد کتاب مکاشفه یوحنا، عدد666، معروف به «عدد وحش » است که فکر بشر را به مدت تقریبا دو هزار سال مشغول کرده است: (8)
... و دیدم وحشی از دریا بالا می آید که ده شاخ و هفت سر دارد و بر شاخهایش ده افسر و بر سرهایش نامهای کفر است. و آن وحش را که دیدم مانند پلنگ بود و پایهایش مثل پای خرس و دهانش مثل دهان شیر و اژدها قوت خویش و تخت خود و قوت عظیمی به وی داد. و یکی از سرهایش را دیدم که تا به موت کشته شد و از آن زخم مهلک شفا یافت و تمامی جهان در پی این وحش در حیرت افتادند. و آن اژدها را که قدرت به وحش داده بود، پرستش کردند و وحش را سجده کرده، گفتند که کیست مثل وحش و کیست که با وی می تواند جنگ کند. و به وی دهانی داده شد که به کبر و کفر تکلم می کند و قدرتی به او اعطا شد که مدت چهل و دو ماه عمل کند. پس دهان خود را به کفر بر خدا گشود تا بر اسم او و خیمه او و سکنه آسمان کفر گوید. و به وی داده شد که با مقدسین جنگ کند و بر ایشان غلبه یابد و تسلط بر هر قبیله و قوم و زبان و امت بدو عطا شد. و جمیع ساکنان جهان، جز آنانی که نامهای ایشان در دفتر حیات بره ای که از بنای عالم ذبح شده بود مکتوب است، او را خواهند پرستید. اگر کسی گوش دارد بشنود. اگر کسی اسیر نماید به اسیری رود و اگر کسی به شمشیر قتل کند می باید او به شمشیر کشته گردد.در اینجاست صبر و ایمان مقدسین. و دیدم وحش دیگری را که از زمین بالا می آید و دو شاخ مثل شاخهای بره داشت و مانند اژدها تکلم می نمود. و با تمام قدرت وحش نخست در حضور وی عمل می کند و زمین و سکنه آن را بر این وا می دارد که وحش نخست را که از زخم مهلک شفا یافت بپرستید. و معجزات عظیمه به عمل می آورد تا آتش را نیز از آسمان در حضور مردم به زمین فرود آورد. و ساکنان زمین را گمراه می کند به آن معجزاتی که به وی داده شد که آنها را در حضور وحش بنماید و به ساکنان زمین می گوید که صورتی را از آن وحش که بعد از خوردن زخم شمشیر زیست نمود بسازند و به وی داده شد که آن صورت وحش را روح بخشد تا که صورت وحش سخن گوید و چنان کند که هر که صورت وحش را پرستش نکند، کشته گردد. و همه را از کبیر و صغیر و دولتمند و فقیر و غلام و آزاد بر این وا می دارد که بر دست راست یا بر پیشانی خود نشانی گذارند. و اینکه هیچ کس خرید و فروش نتواند کرد جز کسی که نشان یعنی اسم یا عدد اسم وحش را داشته باشد. در اینجا حکمت است پس هر که فهم دارد عدد وحش را بشمارد زیرا که عدد انسان است و عددش ششصد و شصت و شش است. (9)
مفسران مسیحی همواره برای شناسایی وحش کتاب مکاشفه تلاش کرده و افرادی را نشان داده اند که نرون، قیصر آزاردهنده مسیحیان مناسبترین آنهاست. ترکیب عبری «نرون قسر» (یعنی «نرون قیصر») به حساب ابجد با666 برابر است. برخی از تفسیرهای دیگر عدد666 در ادامه مقاله خواهد آمد.
در همه پیشگوییهای مربوط به آخرالزمان خبرهای وحشتناک و نگران کننده ای وجود دارد. وصف این فتنه ها در هودیت به گونه ای بود که در گذشته برخی از بزرگان یهود از ترس مقدمات ظهور موعود آخرالزمان، دعا می کردند خدا ظهور را در عصر آنان قرار ندهد! (10) درمیسحیت گفته می شود در آخرالزمان هنگامی که شیطان آزادی مجدد به دست می آورد، آشوب و ناامنی جهان را فرامی گیرد و ستمکارانی ظاهر می شوند و جنگهای خونینی در سراسر جهان درمی گیرد. مسلمانان نیز با استفاده از آیه شریفه:
احسب الناس ان یترکوا ان یقولوا آمنا و هم لا یفتنون (11)
پیوسته نگران فتنه های آخرالزمان بوده اند و اصطلاح «فتنه » از آغاز اسلام در عرف مسلمانان بسیار رواج داشته است. در مجموعه های حدیثی قدیم جهان اسلام مانند صحیح بخاری که در قرن سوم هجری نوشته شده، بخشی به نام «کتاب الفتن » وجود دارد که از آشوبهای آخرالزمان سخن می گوید. این گونه احادیث «ملاحم » نامیده می شوند. ملاحم جمع «ملحمة » به معنای جنگ است.
هرمجدون (12)
جایی به نام «هرمجدون » به عنوان میدان جنگ آخرالزمان در کتاب مکاشفه 16:16 آمده است. هرمجدون برای مسیحیان بسیار اهمیت پیدا کرده است و کارشناسان حدس می زنند که در سال 2000 بیش از ده میلیون گردشگر به مناسبت ورود به هزاره جدید از این مکان دیدار کنند. دولت غاصب فلسطین نیز در آنجا پارکها و هتلهایی ساخته و شرایط را آماده کرده است. بازار گرم هزاره گرایی میان مسیحیان ساده دل، مبالغ هنگفتی را نصیب صهیونسیتها می کند.
دجال (13)
«دجال » در زبان عربی به معنای «آب طلا» است و به همین علت، افراد بسیار دروغگو که باطل را حق جلوه می دهند، «دجال » نامیده می شوند. دجال ستمکاری است که در آخرالزمان مردم را گمراه خواهد کرد و در هر سه دین یهودیت، مسیحیت و اسلام مطرح شده است. گاهی افرادی در هر سه جامعه دینی می گویند: دجال تولد یافته و زنده است. برای مثال گفته می شود: حضرت رسول اکرم، صلی الله علیه وآله، وی را دید و فرمود این دجال است که دنیا را پر از آشوب و فتنه می کند. نگرانی مردم از دجال بدان اندازه بود که خلیفه دوم هنگام فتح شام، از علمای اهل کتاب درباره دجال پرسید. نام دجال نزد افراد و جوامع دینی پیوسته مطرح بوده است و برخی از کتابها و فیلمها نام «دجال » را بر خود دارند. «دجال » لقب دغلبازی است که نزد یهودیان «آرمیلوس » و نزد مسلمانان «صائد بن صید» نامیده می شود. همچنین در اسلام فردی به نام «سفیانی » مطرح است و گاهی شخص او را نشان داده اند!
برخی از فرقه های انجیلی (14) تشکیل دولت اسرائیل را نشانه ظهور عیسی می دانند و معتقدند برای شتاب دادن به ظهور، باید دست صهیونیستها را باز گذاشت. در مقابل این فرقه ها فرقه هایی هستند که با این افکار مبارزه می کنند، مانندUnderstanding (EMEU) Evangelicals for Middle East یعنی «پیروان انجیل برای فهم مساله خاورمیانه » که در سال 1986 م. بنیانگذاری شده است. نویسنده ای به نام دنالد واگنر کتابی را در ابطال آن افکار نوشته است. (15)
در جستجوی دجال
از گذشته های دور برخی از شخصیتهای دینی و سیاسی جوامع مسیحی، «دجال » معرفی شده اند; مخصوصا پاپها و پادشاهان اروپا هنگامی که با یکدیگر اختلاف پیدا می کردند، این عنوان را به یکدیگر نسبت می دادند. لوتر پس از آن که در برابر کلیسای کاتولیک قیام کرد و مورد تکفیر پاپ قرار گرفت، دستگاه پاپی را «دجال » نامید.
اینک چند نمونه از نامزدهای بی شمار عنوان «دجال » یا «وحش نشاندار666»، آتش افروز و دغلبازی که مجروح می شود، ولی از خطر مرگ می رهد:
- ناپلئون و هیتلر، به خاطر جنگ افروزی;
- میخائیل گورباچف، به خاطر نشان ماه گرفتگی که بر پیشانی دارد;
- هنری کیسینجر، وزیر خارجه اسبق امریکا که یک صهیونیست فریبکار است;
- رنالد ریگان، رئیس جمهور امریکا و طراح «جنگ ستارگان » که نامهای 6 حرفی او Reagan) (Ronald Wilson نشان دهنده رمز666 است;
- صدام، به سبب گردنکشی و عدم توجه به خواست جامعه جهانی هنگام اشغال کویت;
- پاپ ژان پل دوم، مخصوصا به خاطر زخمی شدن بر اثر سوء قصدی که به جان وی شد و رفع خطر مرگ از او;
همچنین برخی از تواناییهای جدید بشر، مانند شکستن هسته اتم، تسخیر فضا، اختراع ماهواره و طراحی شبکه های جهانی کامپیوتر نشانه یک تحول جهانی و ظهور دجال به شمار رفته است.
گروهی نیز گفتند نشان «بار کد» بر بسته بندی اجناس همان «دجال » یا «وحش 666» است; زیرا در کتاب مکاشفه می خوانیم که آن وحش همه خرید و فروشها را در اختیار می گیرد. به توصیه این گروه، بارکد را باید نابود کرد. اینک عبارت کتاب مکاشفه یوحنا را مجددا می آوریم:
هیچ کس خرید و فروش نتواند کرد جز کسی که نشان یعنی اسم یا عدد اسم وحش را داشته باشد. در اینجا حکمت است پس هر که فهم دارد عدد وحش را بشمارد زیرا که عدد انسان است و عددش ششصد و شصت و شش است (16)
شور و هیجان سال 1000 و 2000 م.
شور و هیجان انتظار بازگشت حضرت عیسی مسیح، علیه السلام، در حدود سال 1000 م. بالا گرفت. گروهی از مردم زندگی خود را تغییر داده، اموالشان را به فقرا بخشیدند. آنان از هر نظر آماده استقبال از حضرت عیسی، علیه السلام، بودند، ولی سال 1000 م. به آرامی گذشت. دوباره برای سال 1500 م. انتظاری پیش آمد. آن سال نیز بدون هیچ مساله ای پایان یافت.
در آستانه سال 2000 م. نیز دیدیم که شور و التهاب و اشتیاق در جوامع مسیحی چه غوغایی به پا کرده بود. مسیحیان منتظر، بویژه در ایالات متحده امریکا، فرقه های مذهبی عجیب و غریبی درست کرده و به رسوم و آیینهای شگفت آوری روی آورده بودند. برخی از این فرقه ها برای پیوستن به حضرت عیسی، علیه السلام، خودکشی کردند. فرقه هایی نیز از پیامهای «بانوی فاتیما» در1917م. الهام گرفتند. رسانه ها نیز مسائل و بحرانهای این فرقه ها را گزارش می کردند و طبعا برای فرارسیدن زمان نومیدی و سرخوردگی آنان پس از سال 2000، باید منتظر اخبار اندوهباری باشیم.
مرکز مطالعات هزاره ای (17) درایالات ماساچوست امریکا به پژوهش در این امور پرداخته بود. سایت کامپیوتری این مرکز یک ساعت و تقویم الکترونیک کم شونده را به کار گرفته بود که به سوی ساعت صفر ظهور، یعنی آغاز سال 2000، حرکت کرد و نشان داد که چند روز و چند ساعت و چند دقیقه و چند ثانیه تا آمدن حضرت عیسی مسیح، علیه السلام، باقی مانده است. مانند این ساعتها و تقویمهای کم شونده، به شکل تابلوهای بزرگی، در برخی از چهار راههای شهرهای بزرگ در کشورهای مسیحی نیز نصب شده بود.
نتیجه
بازی با اعداد 1000 و666 و پدید آمدن بحران برای شخص حسابگر و جامعه او سابقه ای دراز دارد. آیندگان بدون عبرت گرفتن از اشتباه گذشتگان، همان راه را با قدمهای استوار می گیرند و می روند! چهار سال پیش، هنگامی که روز6/6/1996 نزدیک می شد، به علت ردیف شدن سه عدد6، گروه بزرگی از ساده دلان برای پدید آمدن تحول بزرگی در جهان، خود را آماده کرده بودند. برخی افراد نیز عدد666 در عدد3 ضرب کردند و در نتیجه، سال 1998 را سرنوشت ساز دانستند. سال 1999 نیز برای پیشگویان بسیار مهم است، مخصوصا به علت اینکه هرگاه 999 را وارونه کنیم،666 می شود! اکنون نیز عدد 1000 را بر سال 2000 تطبیق می دهند!
این بازیها و بحرانهای مربوط به آن در جوامع مختلف دیده می شود و نمونه ای از آن در آغاز سال 1400 ق. واقع شد. در آن زمان، کسانی با تسخیر مسجدالحرام، ظهور موعود اسلام را اعلام کردند. درگیری مسلحانه این گروه با نیروهای امنیتی دو هفته طول کشید و خرابیهای بسیاری در آن مکان بسیار مقدس پدید آمد. حضرات ائمه طاهرین، علیهم السلام، از این حسابگریها نکوهش کرده و در مورد «وقت گذاری » برای روز رهایی، هشدار داده و فرموده اند:
کذب الوقاتون.
ما نیز به پیروی از رهبران الهی، موظفیم ساده دلان امت اسلام را آگاه کنیم و آنان را از گرفتار شدن به این توهمات و افتادن در دام پیشگویان حرفه ای برحذر داریم.
پی نوشتها:
1. «خدا امور این جهان را از آسمان به سوی زمین تدبیر می کند; سپس در روزی به سوی او بالا می رود که مقدار آن هزار سال از سالهایی است که شما می شمارید.» (سوره سجده، آیه 5)
2. سوره معارج، آیه 4.
3. مدت عمر اسلام در برخی از کتابهای تفسیر (ذیل آیه سوره سجده) و در آغاز برخی از کتابهای تاریخ اسلام مانند تاریخ طبری مطرح شده است.
4. ابن خلدون، المقدمة، (بیروت: 1981)، ص 413.
5. دیوان خاقانی شروانی، به کوشش دکتر سید ضیاءالدین سجادی، (تهران: 1374)، ص 725. خاقانی در مجاورت مسیحیان می زیسته و قصیده حبسیه وی که گاهی «ترسائیه » نیز خوانده می شود، نشان دهنده آگاهی ژرف وی از باورهای مسیحیان است.
6. این رساله در مجموعه ای به نام «الحاوی للفتاوی » به سال 1995 در مصر به چاپ رسیده است.
7. Pluralism
8. قرآن مجید در سوره نمل، آیه 82 و83، هنگام بحث از رجعت، به «دابة الارض » اشاره می کند.
9. مکاشفه یوحنا13:1-18
10. انتظار مسیحا در آیین یهود، ص 62.
11. «آیا مردم گمان می کنند همین که بگویند: ایمان آوردیم، به حال خود رها می شوند و آزمایش نخواهند شد.» (سوره عنکبوت، آیه 2)
12. Armageddon
13. Antichrist
14. Evangelicals
15. Donald E. Wagner, Anxious for Armageddon, (Herald press, 1995).
16. مکاشفه یوحنا13:17-18.
17. Center for Millennial Studie(CMS)