ساختارمندی معماری مساجد سنتی خراسان بزرگ در تمدن اسلامی بر مبنای تحلیل عوالم سه گانه در عصر سلجوقیان تا صفویان (قرن ششم تا یازدهم) (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مساجد در زمره مهم ترین ابنیه تاریخ تمدن اسلامی بوده است. در طول تاریخ تمدن اسلامی معماری مسجد دچار تحولاتی گشته است اما برخی از اصول و مفاهیم آن همواره ثابت بوده اند. یکی از مفاهیم مهم مساجد فضا می باشد که معماری اسلامی به بهترین نحو آن را شکل داده است به طوری که دارای ساختاری قدرتمند در بنای مساجد می باشد. مساجد خراسان، جزء نخستین ابنیه تاریخ و تمدن مبتنی بر اسلام هستند که در سبک های آذری و خراسانی الگوی دیگر مساجد ایران بوده اند. در معماری مساجد خراسان، مفاهیمی نهفته است که ریشه در اعتقادات، تاریخ و فرهنگ مسلمین دارد. یکی از این مفاهیم عوالم سه گانه است که از زمان حکمت اشراق مطرح گشته و در حکمت ملاصدرا به کمال رسیده است. وی اشاره به سه عالم مادی، مثالی و عقلی دارد و برای هر یک ویژگی منحصربه فردی قائل است. با فرض اینکه مبانی حکمی، یکی از عوامل تاثیرگذار بر شکل گیری مساجد خراسان است، پژوهش حاضر بر آن است تا به چنین سؤالاتی پاسخ دهد: ساختارمندی فضای معماری مساجد سنتی خراسان بزرگ به چه صورت است؟ این ساختار فضایی چگونه بر عوالم سه گانه منطبق است؟ بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی نحوه ساختارمندی معماری سنتی مساجد خراسان و روشن سازی نحوه انطباق آن بر عوالم سه گانه می باشد که از روش توصیفی تحلیلی با راهبرد استدلال منطقی بهره گرفته است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد فضاهای اصلی مسجد به سه دسته فضای بسته، نیمه باز و باز قابل تقسیم می باشد که مفاهیم آنها بر مبانی عوالم سه گانه منطبق است.The architectural structure of the traditional mosques of Great Khorasan in Islamic civilization according to the analysis of the three worlds in the period of the Seljuks to the Safavids (6th to 11th centuries)
Mosques have been among the most important buildings in the history of Islamic civilization. Throughout the history of Islamic civilization, mosque architecture has experience of changes, but some of its principles and concepts have always remained unvariable. One of the important concepts of mosques is space, which Islamic architecture has formed it in the best way, so that it has a powerful structure in the building of mosques. The mosques of Khorasan are among the first buildings of history and civilization based on Islam, which in Azeri and Khorasani styles have been the pattern for other mosques in Iran. In the architecture of Khorasan mosques, there are concepts that are rooted in the beliefs, history and culture of Muslims. One of these concepts is the three worlds, which has been raised after the time of Hikmat Ishraq and has reached perfection in the wisdom of Mulla Sadra. He indicates to three worlds, material, ideal, and intellectual, and assigns a unique character to each one. Assuming that the foundations of rulings are one of the influencing factors on formation of mosques in Khorasan, the present study going to answer such questions: What is the structure of the architectural space of the traditional mosques of Great Khorasan? How does this spatial structure adapted on three worlds? Therefore, the aim of the current research is to investigate the structure of the traditional architecture of Khorasan mosques and to clarify the way of adaption of three worlds, which has used the descriptive-analytical method with the strategy of logical reasoning. The results of the current research indicating that the main spaces of the mosque can be divided into three categories: closed, semi-open and open spaces, whose concepts adopt on the basics of the three worlds.
Seljuk era architecture , architectural structure , Khorasan mosques , three worlds,
تبلیغات
