امام على(ع) در پرسش هاى قرآنى

پرسش :1 لطفا آیاتى را که در مورد حضرت على(ع) است, با ذکر نام سوره و شماره آیه بیان فرمایید.
پاسخ: در قرآن آیاتى وجود دارد که به گفته شیعه و سنى درباره امامت, ولایت و عصمت امامان(علیهم السلام) نازل شده است; از آن جمله مى توان به آیات زیر اشاره کرد:
1 ـ آیه اکمال دین: این آیه شریف, در سوره مائده, آیه 3 آمده است و مى فرماید: (الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتى و رضیت لکم الاسلام دینا...); امروز, دین شما را برایتان کامل و نعمت خود را بر شما تمام گرداندم و اسلام را براى شما (به عنوان) آیینى برگزیدم.
منظور از روز, همان ((روز غدیرخم)) است که پیامبراکرم(ص) امیرمومنان(ع) را به طور رسمى براى جانشینى خود تعیین کرد و در این روز بود که آیین اسلام به تکامل نهایى خود رسید و نعمت خدا با تعیین رهبرى شایسته, همچون على بن ابى طالب(ع) براى آینده مردم تکامل یافت.(1)
2 ـ آیه تبلیغ: این آیه, آیه 67 از سوره مائده است که مى فرماید: ((اى پیامبر! آنچه از جانب پروردگارت بر تو نازل شده, ابلاغ کن و اگر نکنى, پیامش را نرسانده اى...)) خداوند متعال به پیامبر(ص) دستور مى دهد که این مسإله مهم (تعیین جانشینى براى پیامبر و سرنوشت آینده اسلام و مسلمانان) را به مردم ابلاغ کند.(2)
3 ـ آیه تطهیر: این آیه مبارک, در سوره احزاب, آیه 33 آمده است که مى فرماید: (انما یریدالله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا); حقیقتا خداوند مى خواهد آلودگى را از شما خاندان (پیامبر) بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند.
این آیه, درباره پنج تن ((آل عبا)) یعنى پیامبراکرم(ص), على, فاطمه, حسن و حسین(علیهم السلام) وارد شده و عصمت (معصوم بودن) این پنج تن را ثابت مى کند و به ((آیه تطهیر)) معروف است.(3)
4 ـ آیه ولایت: این آیه در سوره مائده, آیه 55 آمده که مى فرماید: ((ولى شما, تنها خدا و پیامبر او و کسانى هستند که ایمان آورده اند; همان کسانى که نماز را برپا مى دارند و در حال رکوع, زکات مى دهند.))
ابوذر غفارى نقل مى کند که روزى با رسول خدا(ص) در مسجد نماز مى خواندیم. نیازمندى به مسجد آمد و تقاضاى کمک کرد; اما کسى چیزى به او نداد. سائل گفت: خدایا! تو شاهدباش که در مسجد رسول خدا کسى به من کمک نکرد! در همین حال, حضرت على(ع) انگشتر خود را در حال رکوع به او داد. پیامبراکرم(ص) متوجه این مسإله شدند و فرمودند: خداوندا! من محمد پیامبر و برگزیده تو هستم. سینه مرا گشاده کن و کارها را بر من آسان ساز. از خاندانم, على را وزیر من گردان تا به وسیله او, پشتم قوى و محکم گردد. هنوز دعاى پیامبر(ص) تمام نشده بود که جبرئیل(ع) این آیه را بر پیامبر نازل کرد.(4)
5 ـ آیه اطعام: این آیه, در سوره مبارک انسان, آیه 8 آمده است: (و یطعمون الطعام على حبه مسکینا و یتیما و اسیرا); ((و به (پاس) دوستى (خدا) بینوا و یتیم و اسیر را خوراک مى دهند.)) شإن نزول این آیه هم درباره اهل بیت(علیهم السلام) است.(5)
6 ـ آیه مباهله: این آیه, در سوره آل عمران آیه 61 آمده است. مفسران گفته اند: این آیه, درباره هیإت نجرانى و همراهان آن ها نازل شده که پیامبر(ص), آن ها را به مباهله دعوت کرد. آن ها تا فرداى آن روز از حضرت مهلت خواستند و پس از مراجعه به شخصیت هاى نجران, اسقف (روحانى بزرگشان) به آن ها گفت: شما فردا به محمد نگاه کنید. اگر با فرزندان و خانواده اش براى مباهله آمده بود, از مباهله با او بترسید و اگر با یارانش آمد, با او مباهله کنید. فرداى آن روز, پیامبر(ص) آمد, در حالى که دست على بن ابى طالب(ع) را گرفته و حسن و حسین8 پیش روى او راه مى رفتند و فاطمه(س) پشت سرش بود. نصارا نیز بیرون آمدند, درحالى که اسقف آن ها پیشاپیش آنان قرارداشت. درباره همراهان پیامبر(ص) سوال کرد, به او گفتند: این, پسر عمو و دامادش و محبوب ترین خلق نزد اوست و این دو پسر, فرزندان دختر او از على(ع) هستند و آن بانوى جوان, دخترش فاطمه, عزیزترین مردم نزد او ونزدیک ترین افراد به قلب اوست... اسقف گفت: من مردى را مى بینم که در مباهله با کمال جرإت اقدام مى کند و گمان مى کنم راستگو باشد که در این صورت, به خدا قسم, یک سال بیشتر بر ما نخواهد گذشت; در حالى که در تمام دنیا, حتى یک نصرانى هم وجود نداشته باشد که آب بنوشد, لذا به پیامبر(ص) چنین عرض کرد: اى ابوالقاسم! ما با تو مباهله نمى کنیم; بلکه مصالحه مى نماییم. و پیامبر(ص) با آن ها مصالحه کرد.(6)
پرسش :2 حضرت على(ع) چه زمانى و در چند سالگى از پیامبراکرم(ص) قرآن را آموختند؟
پاسخ: على(ع) بیش از ده سال نداشت که پیامبر(ص) به رسالت برگزیده شد.(فروغ ولایت, آیت الله سبحانى, ص 35) از آن زمان تا پایان عمر پیامبر(ص), در محضر رسول خدا(ص) بود و تمامى علوم از جمله قرآن را از آن حضرت آموخت. چنان که حضرت على(ع) در این باره مى فرماید: ((هیچ آیه اى بر پیامبر(ص) نازل نشد, مگر آن که آن را بر من خواند تا آن را بنویسم. من هم با خط خودم آیات را نوشتم. پیامبر(ص) تفسیر وتإویل آیات و... را نیز به من آموخت و برایم دعا کرد که آنچه آموخته ام را فراموش نکنم و از آن زمان که پیامبر(ص) برایم دعا کرد, هیچ آیه اى را فراموش نکردم.))(7)
عن ابى عبدالله(ع) قال: ((ان الله تعالى علم رسوله القرآن و علمه اشیإ سوى ذلک فما علم الله رسوله فقد علم رسوله علیا)); ((خداوند تعالى به رسولش قرآن را تعلیم داد و همچنین علوم و معارف دیگر را; پس از آنچه که خداوند متعال به رسولش آموخت محققا رسول اکرم(ص) نیز آن ها را به على(ع) آموخت.))(8)
پى نوشتها:
1 ـ تفسیر نمونه, آیت الله مکارم شیرازى و دیگران, ج 4, ص 264 و 265, دارالکتب الاسلامیه.
2 ـ ر.ک: همان, ج 5, ص 4ـ23.
3 ـ ر.ک: تفسیرالمیزان, علامه طباطبایى, ج 16, ص 311, موسسه اعلمى, بیروت.
4 ـ برگرفته از تفسیر نمونه, ج 4, ص 421 و 422.
5 ـ جهت اطلاع بیشتر, ر.ک: تفسیر نمونه, ج 25, ص 343 و 344.
6 ـ برگرفته از تفسیر نمونه, ج 2, ص 578 و 579, جهت اطلاع بیشتر ر.ک: احقاق الحق, قاضى نورالله شوشترى; پیام قرآن, آیت الله مکارم شیرازى و همکاران, ج 9, انتشارات مدرسه الامام امیرالمومنین(ع); غایه المرام, مرحوم محدث بحرینى و...
7 ـ ر.ک: تفسیر برهان, ج 1, ص 16.
8 ـ بحارالانوار, ج 40, ص ;204 دارالاحیإ التراث.