تحلیل التناص القرآنی مع نهج البلاغه؛ خطبه 199 نموذجا (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
العلاقه الوطیده وغیر المنفصمه بین مفاهیم نهج البلاغه والقرآن الکریم لها عمق کبیر ولا تقتصر على البنیه الفوقیه. بل هناک علاقه وثیقه على المستوى العمیق بین هذین الکتابین، بحیث لا یمکن فی کثیر من الأحیان فهم المعنى الدقیق الذی یرمیه الإمام (ع) إلا من خلال التعرف على النص المخفی ومعرفه علاقه هذین الکتابین ببعضهما البعض. الخطبه 199 من نهج البلاغه من أکثر خطب الإمام علیّ (ع) تأثیراً، والتی تناول فیها أربعه مواضیع أساسیه هی: أهمیه الصلاه وآثارها الخالصه، التحلّی بالأمانه والتجنّب عن الخیانه، وإشراف الله علی لأعمال البشریه. إنّ کثره التفاعلات بین کلام الإمام علی (ع) والقرآن الکریم من أبرز سمات نهج البلاغه، وهذا یدل على أنّ الإمام یستخدم نص القرآن بوعی حتى یتمکّن من التعبیر عن نیته بطریقه أفضل وأکثر جاذبیه. هذا البحث، باستخدام المنهج الوصفی - التحلیلی، یقوم بتحلیل ثلاثه أنواع من التناص فی کلام الإمام (ع) وهی: النفی الجزئی أو الاجترار، النفی المتوازی أو الامتصاص، والنفی العام أو الحوار. وتُبَیِّنُ التحقیقات التی أجریت، أنّ أعلى تواتر للتناص فی هذه الخطبه هو استخدام خمسه حالات من التناص فی موضوع الصلاه، -وبشکل عام- فإنّ النفی المتوازی أو الامتصاص له استخدام أعلى فی هذه الخطبه، وهذا یدل على شده تمسک الإمام بمواءمه کلماته مع الکلام الإلهی.بررسی روابط بینامتنی قرآن با نهج البلاغه، مورد مطالعه: خطبه 199
پیوند ناگسستنی مفاهیم نهج البلاغه و قرآن کریم، از ژرفای بسیاری برخوردار است و به روساخت، محدود نمی شود؛ بلکه در سطح ژرف ساخت، پیوندی عمیق میان این دو کتاب برقرار است؛ به طوری که در بسیاری از موارد، درک دقیق معنای موردنظر امام (ع) جز از طریق آشنایی با متن پنهان و شناخت چگونگی رابطه این دو کتاب با یکدیگر میسر نیست. خطبه 199 نهج البلاغه یکی از تأثیرگذارترین سخنان امام علی (ع) می باشد که در آن به چهار موضوع مهم: اهمیت و آثار نماز، زکات خالصانه، امانت داری و آگاهی خداوند از اعمال انسان، می پردازد. فراوانی تعامل کلام امام علی (ع) با قرآن کریم از ویژگی های بارز نهج البلاغه بشمار می رود و این مسئله نشان می دهد که امام آگاهانه از متن قرآن استفاده می کنند تا بتوانند مقصود خود را به صورت بهتر و جذاب تر بیان کنند. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی، اقسام سه گانه بینامتنیت یعنی؛ شیوه نفی جزئی یا اجترار، نفی متوازی یا امتصاص و نفی کلی یا حوار را در کلام حضرت موردبررسی قرار می دهد. بررسی های انجام شده نشان می دهد که در این خطبه، بیشترین بسامد بینامتنی با به کارگیری پنج مورد بینامتنی در موضوع نماز است و در کل، نفی متوازی یا امتصاص در این خطبه از بسامد بیشتری برخوردار است و این امر نشانگر شدت پایبندی امام به تطبیق کلام خویش با کلام الهی می باشد.
تبلیغات
