تأملی در ماهیت دعای ملحون و بررسی سرّ عدم تعالی آن

چکیده

مسئله اصلی این پژوهش تأثیر وضعی و تکوینی الفاظ و کلمات در نظام هستی با تمرکز بر مسئله استجابت دعای ملحون است. دعای ملحون دعایی است که با الفاظ غلط و اِعراب ناصحیح ادا می شود که طبق روایتی از امام جواد علیه السّلام، چنین دعایی بالا نمی رود. یافته اصلی این پژوهش – که از نوع پژوهش های کتابخانه ای و اسنادی و به شیوه تحلیل عقلی و منطقیِ داده ها به نگارش در آمده – آن است که استجابت دعا اثر نفس انسانی است که به اذن الهی در نظام تکوین اثرگذار است. نفسی که با ابراز فقر،  به مبدأ هستی متصل می شود، از قدرت آن مبدأ در اثرگذاری بر امور مختلف بهره مند می شود. از آنجا که حقیقت نفس به قدرت الهی متصل شده، تمام آثار و تجلیات نفس دعاکننده هم مانند کلمات، حالت خضوع، بکاء یا تباکی در اشتداد ظهور قدرت الهی در آن مؤثر است؛ همان طور که اجتماع دعاکنندگان و تکرار دعا نیز بر ظهور این قدرت می افزاید. الفاظ و کلمات و نیز اموری مانند زمان مناسب، مکان شریف و غیره اثر اِعدادی بر نفس دارند؛ یعنی نفس را برای تأثیرگذاری در نظام تکوین آماده می کنند نه این که الفاظ و کلمات علتِ فاعلی در استجابت دعا باشند، بنابراین دعای ملحون نمی تواند مانع استجابت دعا باشد. در این پژوهش به برخی از توجیهاتی که از کلام امام جواد (ع) شده است، پرداخته و جهات ضعف آن ها تبیین شده است.