بازتعریف ماهیت و نقش مبانی دینی در دانش مطالعات برنامه درسی: پیامد نگاهی نو به مناسبات میان دین و فلسفه (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
چکیده
هدف این پژوهش ارائه تصویری جدید از نقش و ماهیت مبانی دینی در مطالعات برنامه درسی از طریق بازاندیشی در مناسبات میان دین و فلسفه است. یافته ها با استفاده از روش پژوهش تحلیل نظرورزانه نشان داد اغلب رویکردهای موجود در مناسبات دین و فلسفه نواقص و محدودیت هایی نسبت به ماهیت مبانی دینی برنامه درسی دارند. در رویکرد تقدم فلسفه بر دین، مبانی فلسفی به مثابه شالوده برنامه درسی بوده و تمام مسائل و ابعاد برنامه درسی بر اساس مفروضات فلسفی صورت بندی می شود و مبانی دینی در ذیل مبانی فلسفی مطرح است. در رویکرد عقل گرایی افراطی مبانی فلسفی، نقش بنیادین در برنامه درسی دارند و مبانی دینی به عنوان مبنایی مستقل جایگاهی در برنامه درسی ندارند بلکه در ذیل مبانی جامعه شناسی یا تاریخی طرح می شوند. این پژوهش برای عبور از چنین محدودیت هایی و تعریف نقشی فعال و بنیادین برای مبانی دینی در دانش مطالعات برنامه درسی، نگاهی بازاندیشانه بر اساس دیدگاه صدرایی به مناسبات دین و فلسفه، به عنوان دو منظومه معرفتی دارد. بدین منظور دیدگاه ملاصدرا در زمینه مناسبات دین و فلسفه تحلیل و بر اساس هشت ویژگی کلیدی این دیدگاه، دلالت های آن در قلمرو مبانی دینی برنامه درسی مشخص شد. بر اساس این منظر پیشنهادی، ماهیت و نقش مبانی دینی در مطالعات برنامه درسی دچار دگرگونی می شود. دین به عنوان یک منظومه معرفتی و به تبع آن، مبانی دینی به مثابه یک نظام معرفتی و شبکه معنایی منسجم (نظریه) شناخته شده و نقش مبانی دینی به عنوان بنیادی برای دانش برنامه درسی تغییر می کند. در این معنا دین و مبانی دینی در تمامی ابعاد معرفتی، سطوح و مراتب مختلف دانش برنامه درسی حضور داشته و مؤثر خواهد بود.Redefining the Nature and Role of Religious Foundations in Curriculum Knowledge: Consequence of a New Insight into the Interactions between Religion and Philosophy
This research aimed at providing a new conception of the role and nature of religious foundations in the curriculum studies by rethinking of interactions between religion and philosophy. Using theoretical approach in the study revealed that the majority of existing approaches to interactions between philosophy and religion have defects and limitations as to the nature of religious foundations of the curriculum. In the approach named the priority of philosophy over religion, the philosophical principles act as the curriculum foundation and all curriculum dimensions and issues are formulated based on philosophical assumptions and religious principles are conceived as secondary ones. In the extreme rationalism approach, philosophical principles are basic where religious principles have no independent placement included under sociological and/or historical foundations. For passing these limitations and redefining the fundamental and active role of religious foundations of the curriculum, it is needed that a reflective view is set forth for Sadra's conception of interactions between religion and philosophy as the two thoughtful systems. Therefore, Mulla-Sadra's view on the interactions between religion and philosophy was analyzed based on its main eight features and their implications for the religious foundations in the curriculum. In this new view, the role and placement of religious foundations in the curriculum change heavily. Religion is conceived as a coherent knowledge system and meaningful network (theory) and religious foundation play the main role in curriculum knowledge. In this regard, religion and its foundations are all present in all cognitive dimensions, levels and aspects of the curriculum.