ارزشها و ضد ارزشهاى عید نوروز

نوروز روز نو، روز تازه و روز جدیدى است اول فروردین، روز نوسال جدید آغاز مى‏گردد و کهنگى سال قبل که با سرما، خستگى وتکرار کارها و روزها همراه بوده، با نوروز به روز نو و سال‏جدید که طراوت طبیعت آن را ترو تازه ساخته تبدیل مى‏گردد. این‏روز براى بسیارى از ملتها روز عید محسوب مى‏شود. عید به معنى‏بازگشت است که از ریشه «عود» گرفته شده است.
به گفته راغب اصفهانى عید به معناى بازگشت‏به وضعیت مطلوب‏گذشته است و به روزهاى سرور و شادى نیز گفته مى‏شود.
عید یکى از بزرگترین و مهیج‏ترین مظاهر حیات اجتماعى یک ملت‏است.
با ما باشید تا پیرامون عید بیشتر بدانید.
اعیاد چهار نوع است
اول، اعیاد دینى مانند عید فطر و عید قربان که مسلمانان جهان‏این روزها را عید مى‏گیرند.
دوم، اعیاد مذهبى مانند عید غدیر و عید نیمه شعبان که شیعیان‏جشن مى‏گیرند.
سوم، اعیاد ملى مانند روز آزادى و استقلال برخى از ملتها ازچنگ استعمار.
چهارم، عید طبیعى و تکوینى مانند عید نوروز که در آغاز بهارو سال نو مطرح مى‏شود.
در اسلام روزهایى به عنوان عید اعلام گردیده است که مهمترین‏آنها عبارتند از: اول شوال(عید فطر)، دهم ذى‏الحجه(عید قربان)،هیجدهم ذى الحجه(عید غدیر)، بیست و هفت رجب(روز مبعث)و جمعه وتمام این روزها به نوعى بازگشت‏به خویشتن و احساس مسوولیت و به‏انگیزه تحول و انقلاب درونى است نه صرف شادى و شادمانى.
بنابراین عید نه جامه رنگارنگ پوشیدن است که این عید کودکان‏است. نه شربت و شیرینى و غذاهاى متنوع خوردن است که این عیدشکمبارگان است. نه به سیاحت و تفرج بى محتوى پرداختن است که‏این عید ولگردان است. نه بى‏بندوبارى و هرزگى و عیاشى کردن است‏که این عید بوالهوسان است. نه قاه قاه خندیدن و همدیگر را به‏مسخره گرفتن است که این عید غافلان است و نه سبزه رویاندن وسفره هفت‏سین چیدن و آتش بازى کردن است که این عید خرافه‏پرستان است.
هیچ کدام از اینها مفهوم عید از دیدگاه اسلام نیست که عیداسلامى براى موفقیت در راه انجام وظیفه و تطهیر نفس و تصفیه جان‏از ناپاکیها و تمرین صبر و استقامت و شکستن غرور و خودخواهى‏است.
و اگر بخواهیم عید نوروز براى ما یک عید واقعى باشد باید به‏ارزشهاى اسلامى این عید که در سایه تعالیم اسلامى رنگ دینى پیداکرده توجه نموده و از ضد ارزشهاى عید که احیاى ارزشهاى جاهلى واز سنتهاى دوران آتش پرستى است دورى نماییم در این جا مرورى‏داریم به ارزشها و ضد ارزشهاى عید نوروز.
نظافت و خانه تکانى
از ارزشهاى عید نوروز نظافت و خانه تکانى است که مردم قبل ازرسیدن سال نو تحولى در زندگى خود ایجاد مى‏کنند و با خرید لباس‏نو تغییر ظواهر زندگى نشاط خاصى را به زندگى خود مى‏دهند.
غسل عید
از امام صادق(ع)روایت‏شده که فرمود: در نوروز غسل کن وتمیزترین لباسهاى خود را بپوش و به بهترین عطر خود را خوشبو کن‏و این روز را روزه بگیر.
و به استناد این دستور بسیارى از فقها همچون: مرحوم نائینى،صاحب جواهر، آیت‏الله حکیم و امام‏خمینى(ره)غسل روز عید نوروز رابه عنوان یک تکلیف مستحبى و یک دستور اخلاقى و بهداشتى موردتوصیه قرار داده‏اند.
نماز عید
شیخ طوسى(ره)فرموده است: نماز ظهر و عصر روز نوروز را که‏خواندى چهار رکعت نماز با دو سلام(دو رکعت دو رکعت) مى‏خوانى رکعت‏اول پس از حمد ده بار سوره «قدر» رکعت دوم پس از حمد ده بارسوره «کافرون‏» رکعت‏سوم پس از حمد ده بار سوره «توحید»
رکعت چهارم پس از حمد ده بار سوره «ناس‏» و «فلق‏»
(معوذتین). و در پایان نماز سجده شکر بجاآور و در آن دعاکن تاخداوند گناهان 50 ساله‏ات را ببخشد.
نظافت و لباس تمیز
نظافت و رعایت‏بهداشت و نیز پوشیدن لباس تمیز و استفاده ازعطر و بوى خوش در صورت امکان از وظایف اخلاقى و اجتماعى نوروزاست. از امام صادق(ع)نقل شده است که فرمود: «و البس انظف‏ثیابک و تطیب باطیب طیبک‏»
تمیزترین لباست را بپوش و با بهترین عطرت خود را خوشبوى ساز.
دید و باز دید
یکى از ارزشهاى عید نوروز دیدوبازدید از بستگان، دوستان،همسایگان و بزرگان شهر و روستااست و دیدار جمعى از مصیبت‏دیدگان در سال گذشته.
در این‏دیدوبازدیدها از غمها و مشکلات یکدیگر آشنا مى‏شوند. چه‏بسیار کدورتهایى که در این ایام با نگاهى دوباره فرو مى‏ریزد وبه عشق و محبت مبدل مى‏گردد و به قول حافظ:
درخت دوستى بنشان که کام دل به بارآرد نهال دشمنى برکن که رنج‏بى‏شمار آرد
در این رابطه امام خمینى(ره)در یک سفارشى مى‏فرمودند: در ایام‏نوروز به مریضخانه‏ها بروید و احوال اینها را بپرسید.
هدیه و عیدى
هدیه و عیدى دادن از رسوم معمول عیدهاست و در میان مردم‏معمول بوده است. در روایتى آمده است که شخصى هدیه‏اى براى امام‏على(ع)آورد و عرض کرد: این هدیه به مناسبت نوروز است. حضرت‏فرمود: «نیروزناکل یوم‏» ; هر روز براى ما نوروز و روز نوى‏است.
اى خواجه چه جویى زشب قدر نشانى هرشب شب قدر است اگر قدر بدانى
آقاى رحیمیان در کتاب سایه آفتاب مى‏نویسد: در روز عید نوروزبه خدمت امام خمینى(ره)رسیدیم. حضرت امام با نشاطتر از روزهاى‏گذشته و متبسم و با قباى نو وارد شدند و به افراد حاضر چندبار«مبارک باشد.» گفتند. سپس خودشان سراغ سکه‏هاى یک ریالى راگرفتند و در کف دست قرار دادند. افراد حاضر نیز بعد از دست‏بوسى هر کدام چند عدد برداشتند. مشابه این برنامه در نوروزسالهاى دیگر نیز تکرار مى‏شد.
منتهى در این باب مى‏بایست از افراط و تفریط و اجحاف و تکلف‏خوددارى شود و شرایط اقتصادى افراد و جامعه اسلامى باید موردتوجه قرار گیرد.
توجه به قرآن
حضور قرآن به صورت ثابت و گسترده در آداب اجتماعى نوروز به‏گونه‏اى که قرآن این کتاب آسمانى مسلمانان، امروز جزو یکى ازارکان سفره عید است و نیز قرائت قرآن و بوسیدن آن در ساعات‏تحویل سال از جمله آداب سال تحویل است.
دعا
براى روز اول سال، دعا و درخواست‏خیر وبرکت، موفقیت و سعادت‏و بالاخره تقاضاى تعالى و رشد فضایل انسانى از جمله آداب این‏روز مقرر گردیده است.
علامه مجلسى(ره)خواندن این دعا را در نوروز مناسب دانسته است:
«اللهم هذه سنه جدیده و انت ملک قدیم‏اسالک خیرها وخیرمافیها و اعوذبک من شرها و شرمافیها و استلفیک موونتها وشغلها یا ذالجلال و الاکرام.»
بارالها! این سال جدید است و تو خدایى ازلى و قدیم هستى. خیراین سال و خیر آنچه را در این سال پیش مى‏آید، از تو خواستارم واز شر این سال و شرآنچه در این سال پیش خواهد آمد، به تو پناه‏مى‏برم...
محدث قمى رضوان الله علیه براى هنگام تحویل و لحظه حلول‏سال جدید این دعا را از برخى بزرگان نقل کرده است:
«یا محول الحول والاحوال حول حالنا الى احسن الحال.»
روزه گرفتن
روزه گرفتن در عید نوروز یکى دیگر از دستورهاى اسلامى مطلوب ومستحب در این روز است. امام صادق(ع)با عبارت «تکون ذلک الیوم‏صائما» آن را بیان داشته است. امام خمینى(ره)و سید محمد کاظم‏یزدى و بسیارى از فقهایى که برکتابهاى آنان حاشیه نوشته‏اند،روزه گرفتن مستحبى نوروز را مورد سفارش و تایید قرار داده‏اند.
زیارت اهل قبور
رفتن به زیارت اهل قبور در آغازین روزهاى سال نو و نیزبرگزارى مراسم تحویل سال در کنار قبور شهداء از دیگر آداب دینى‏نوروز است.
تشرف و حضور در اماکن مقدسه و مشاهد مشرفه و برگزارى مراسم‏تحویل سال نو در آن مکانها نیز از جمله آداب نوروز مى‏باشد.
و بسیارى از ارزشهاى مثبت دیگر.
البته در حواشى این عید باستانى خرافاتى وجود دارد که بایدزدوده شود. همچون مراسم چهارشنبه سورى و آتش افروزى، ترقه‏بازى،هفت‏سین، شب نشینى‏ها و تشکیل جلسات آلوده‏اى که بسیارى از مردم‏به بهانه شبهاى عید در عیش و نوش و بى‏خبرى به سر مى‏برند.
جلساتى که در آن پر است از زمینه‏هاى گناه: اختلاط محرم ونامحرم. آن هم با شرایط مبتذل، پخش موسیقى‏هاى مبتذل، مسابقه‏خودنمایى و تفاخر درلباس و زینت، ریخت و پاش و اسرافکارى وبسیارى از ضد ارزشهایى که در این ایام مطرح مى‏شود.
در خاتمه لازم است‏به نکاتى چند توجه شود:
1- هر تشکیلاتى در پایان سال حساب کار خود را مى‏کند و به‏بررسى کم وکاستیها و ضعفها و قوتها مى‏پردازد. لازم است ماهم به‏حساب خود برسیم و یک بازنگرى همه جانبه به گذشته خویش داشته‏باشیم. شخصى در روز عید نوروز مى‏گفت: این روز را به شما تبریک‏و تسلیت مى‏گویم. تبریک به جهت فرصتى جدید که خدا به شما داده وتسلیت‏براى از دست دادن فرصتهایى که داشته‏اى.
2- باید از گذران عمر و زمان و طبیعت درس گرفت. طبیعت‏بیدارشد و فعالیتش را دوباره آغاز کرد آیا ماهم بیدارشدیم، آیادرماهم تحول ایجاد شد؟ خانه‏ها از گردوغبار و آلودگیها پاکسازى‏شد، آیا قلبهاى ما نیز از زنگارهاى گناه و رذایل اخلاقى پاکسازى‏شد...؟
3- باید توجه نمود که در سال جدید چه طرحى براى خودسازى‏خویش داریم؟