طب و تربیت (9)
آرشیو
چکیده
متن
خواب چیست؟
(و جعلنا نومکم سباتا)
و خواب شما را مایه آسایش و استراحت قرار دادیم.
خواب غذاى روح است و ما 3 / 1 زندگى خود را در خواب مىگذرانیم.
خواب به طور منظم و گسترده تحت تاثیر ریتم شبانه روزى اتفاقمىافتد. در خواب بدن در وضعیت و محلى خاص قرار مىگیرد; دیگرفعالیتهاى جسمانى متوقف مىگردد و هوشیارى حسى کاهش کلى مىیابد.
اندامى که این تغییرات را به وضوح در حالتخواب، در مقایسهباهوشیارى در حال آرامش، نشان مىدهد مغز است. امامعلى(ع)مىفرماید: «النوم راحه من الم و ملائمه الموت.»
خواب مایهى آسودن از درد و رنج است و هم سنخ آن مرگ است.
مغز میزان خواب را تنظیم مىکند و به نظر مىرسد خواب براى آنحیاتى است. امام رضا(ع)مىفرماید: «ان النوم سلطان الدماغ و هوقوام الجسد و قوته.»
خواب شهریار مغز است و مایه استوارى و نیروى بدن.
انسان در خواب آرام است و حتى به نظر مىرسد به محرکهاى دنیاىپیرامونش پاسخ نمىدهد ولى مغز و پیکرش تغییراتى عمیق را تجربهمىکند. شما هر شب مراحلى یکسان از خواب را پشتسرمىگذارید. پساز رفتن به بستر، بدنتان شروع به آرام شدن کرده، تنشهاى عضلانىکاهش مىیابد و وارد اولین مرحله خواب مىگردید.
مرحله اول «خواب جسمانى»
شبانگاه وقتى آدمى سربربالش استراحت مىگذارد، هنوز اعصاب واحساسات و تمایلاتش درحال حرکت است; مانند چرخ لنگرى که بعد ازخاموشى موتور، دوسه دور دیگر هم مىگردد تا بایستد. این نوعخواب، نتیجه استمرار کارهاى روزانه است و عادتا در اول شب بهوقوع مىپیوندد; یعنى انسان در ساعات اول و دوم شب فعالیتهاىروزانهاش رادرخواب بسیار مىبیند. مدیر مدرسه احساس مىکند درمدرسه است و شاگردها و معلمها و دیگران آمدهاند و شلوغ مىکنند.
کارگر کارخانه خود را درکارخانه مىیابد و هرکس احساس مىکندمقدارى از کارهاى روزانهاش تکرار مىشود. ما نیز از این نوعخوابها بسیار مىبینیم; ولى چون اول شب است و بعد خواب ما سنگینو سنگینتر مىشود، آنها را فراموش مىکنیم; به ویژه آن که ایننوع خوابها بىارزش هم هستند. زیرا اعمال روزانه آدمى است که بهطور خودکار انجام مىپذیرد.
درمرحله اول خواب، امواج مغزى کوتاهتر، فشرده، و نامنظممىگردد و افکار روزمره از ذهن شما مىگذرد. اگر در این منطقهتاریک و روشن چشم باز کنید، ممکن استبه طور کلى منکر خوابیدنشوید.
مرحله دوم «خواب نفسانى»
خواب نفسانى یعنى آن لحظاتى که انسان به طور عمیق به خوابفرو رفته و دست و پا و حواس پنج گانهاش از کار افتاده است. دراین حالت ضمیر نابخود اوج گرفته، امواج مغزى بلندتر و فعالیتشگهگاه قطع مىگردد. چشم به محرک پاسخ نمىدهد. به طورى که حتىاگر پلکها را آهسته بازکنند، شخص نمىتواند ببیند.
در این نوع خواب، احساسات و تمایلات کوفته شده در داخل وجدانآدمى، از ضمیر نابخود بیرون مىآید و خود را نشان مىدهد. ایننوع خواب، خوابى عکس العملى است; یعنى عکس العمل کارهاى روزانهاست نه ادامه آن; براى مثال فرض کنید انسان در روز مورد هجومستمگرى قرار گیرد و توان انتقام نداشته باشد. این امر عقدهاىدر دلش مىشود، در ضمیر نابخود جاى مىگیرد و حتى بىآنکه خودشدریابد، آزارش مىدهد. در خواب این عقده مىشکفد و انسان ضعیف ومظلوم، توانا مىشود و از ستمگر انتقام مىگیرد; او را کتکمىزند، بر زمین مىخواباند، میل درونىاش ارضا مىگردد و وقتى ازخواب برمىخیزد، احساس نشاط و آرامش مىکند; زیرا عقده درونىاشاز بین رفته است. بنابراین، احساس نشاط انسانها هنگام صبح تنهابه سبب رفع خستگى فیزیکى نیست; بلکه در بیشتر مواقع به سبب ازمیان رفتن عقدههاى نفسانى است که شخصیت انسان را مىآزارد.
روان شناسان قادرند بسیارى از مشکلات روانى و درونى افراد رااز روى خواب بفهمند، تحلیل کنند و سبب و راه حل آن را بیابند.
مرحله سوم «خواب روحانى»
در مرحله سوم، امواج مغزى بسیارآهستهتر و حدود پنجبرابر بزرگتر از مرحله اول مىگردد.
عمیقترین مرحله ناهوشیارى امواج مغزى در این زمان تحقق مىیابدو بیدار کردن انسان از خواب بسیار دشوار است.
این مرحله به طور معمول دو یا سه ساعت پس از نیمه شب شروعمىشود و تا نزدیک سپیده صبح ادامه مىیابد. در این نوع خواب،انسان خوابهایى مىبیند که از آینده خبر مىدهد; آیندهاى که باهیچ حساب احتمالاتى نمىتوان آن را پیش بینى کرد.
خوابهاى اول و دوم با گذشته انسان سروکار دارد; اما خوابهاىمرحله سوم با گذشته هیچ رابطهاى ندارد و به کلى مستقل است.
چند ساعتخواب براى شما کافى است؟
شما هر شب به خواب عمیق و غیر منقطع در بسترى راحت، جادار وامن نیاز دارید. مهمترین مساله این است که شما صبح هنگامبرخاستن چه احساسى دارید؟ اگر سرشار از انرژى و سرحال برخیزید،معلوم استخوب خوابیدهاید.
دراین باره که خواب خوب شب چه مدت باید باشد، فرمول خاصىوجود ندارد. انتظار این که همه افراد به یک اندازه به خوابنیاز داشته باشند به همان اندازه غیر منطقى است که توقع داشتهباشیم، همه مردم هر روز یک اندازه غذا بخورند.
دامنه خواب طبیعى بین 5 تا ده ساعت است. حدود 1 تا 2 درصد ازمردم مىتوانند با تنها 5 ساعتخوابیدن به زندگى ادامه دهند واقلیت کوچک دیگرى نیز به دو برابر این میزان خواب نیاز دارند.
براى محاسبه میزان خواب مورد نیاز، هر روز صبح زمان بیدارشدنتان را ثابت نگه دارید، و وقتشروع خواب را تغییر دهید. آیاپس از 6 ساعتخواب هنوز سست و بىحال هستید؟ آیا یک ساعتخواباضافى توان بیشترى به شما مىدهد؟ اضافه شدن دو ساعت چطور؟ هرگزتصور نکنید با بیشتر خوابیدن اوضاع بهتر مىشود; زیرا خواب بیشاز اندازه احساس رخوت پدید مىآورد.
پیامبر خدا(ص)مىفرماید:
«ایاکم و کثرهالنوم; فان کثره النوم یدع صاحبه فقیرا یومالقیامه.»
از پرخوابى بپرهیزید; زیرا پرخوابى صاحبش را در روز رستاخیزتهیدست مىگذارد.
با توجه دقیق به علایم هشدار دهنده بدنتان، خواب مناسب خود راتنظیم کنید.
وقتى به اندازه مورد نیازتان استراحت نمىکنید چه اتفاقىمىافتد؟ نخستین آسیب کم خوابى از میان رفتن تبسم است. خستگىسبب تحریک پذیرى و افسردگى مىشود. بدون خواب کافى افرادنمىتوانند وظایف خود را به نحو شایسته انجام دهند; حتى نیمساعت کمتر از معمول خوابیدن، ممکن استبه فعالیت روز بعد آسیبرساند. هرچه بیشتر از ساعات خوابتان کاسته شود، شما کمتر خودانگیخته، انعطاف پذیر و خلاق خواهید بود. افرادى که شب خوبى رانگذارندهاند، انعطاف ناپذیر مىشوند و در پىکشف راه حل مسایلنخواهند بود. این افراد حتى اگر بسیار تمرکزکنند، تنها توانانجام دادن کارهاى معمولى را دارند و چنانچه شب بعد نیز دربىخوابى به سربرند، حتى انجام دادن کوچکترین وظایف برایشاندشوارمىشود.
چگونه بخوابیم؟
ساعات منظمى را براى به خواب رفتن و برخاستن تعیین کنید و تاجایى که ممکن است این نظم را در روزهاى تعطیل نیز حفظ کنید.
براى خواب خود آیینى در نظر بگیرید و رشتهاى از کارها را هرشبپیش از خواب تکرار کنید; مثل تفکر درباره آنچه روز انجامدادهاید، دعا کردن و خواندن داستانى بدون هیجان تا انتقال ازبیدارى به خواب آسانتر شود.
امام صادق(ع)مىفرماید: «اذا اویت الى فراشک فانظر ماسلکتفىبطنک و ما کسبت فى یومک، و اذکرانک میت و ان لک معادا»
هرگاه به بسترت رفتى بیندیش که در آن روز چه غذایى روانه شکمکردهاى و چه به دست آوردهاى؟ و به یاد آر که خواهى مرد و معادىدر پیش دارى.
براى آزاد شدن تنشهاى فیزیکى هر روز ورزش کنید. آخر شب ورزشنکنید; زیرا وقتى به احساس خواب آلودگى نیاز دارید، برانگیختهمىشوید.
در ساعات پایانى روز، قهوه و چاى ننوشید; زیرا تاثیر کافئینتا حدود هشتساعت ادامه مىیابد و در خواب اختلال پدید مىآورد.
اگر براى خوابیدن در شب مشکل دارید، در طول روز نخوابید; باشکم خیلى پر یا گرسنه به خواب نروید و در اوایل غروب غذابخورید تا بسیار راحتتر باشید.
چرا خوابیدن در شب بهتر است؟
ساختار و فیزیولوژى بدن انسان چنان طراحى شده که شب براىاستراحت و روز براى کار و کوشش باشد. یکى از دلایل این مسالهنظام ترشح هورمونى بدن انسان است که دقیقا براین اساس استوارگردیده است. بهترین هورمونى که براى فعالیت روزانه و نیز نشاط،پویایى و تحرک ضرورى است، هورمون کورتیزول است که در بسیارى ازواکنشها و فعل و انفعالات بدن موثر است و بدن را در سطوح سلولىآماده فعالیت مىسازد. ترشح طبیعى کورتیزول با یک الگوىشبانهروزى انجام مىشود. به طورى که بالاترین غلظت پلاسمایى درصبح زود(6 8 صبح)و پایینترین غلظت در حوالى نیمه شب دیدهمىشود.
عدم این هورمون یا اختلال در ترشح آن به اختلال در نظام طبیعىفعالیت ارگانهاى مختلف بدن مىانجامد. چرخه ترشح این هورمون درطول شبانه روز یکسان نیست. در ابتداى روز بالاترین میزان ترشحوجود دارد. این مقدار به مرور کاهش مىیابد و هنگام شب بهکمترین حد مىرسد. علاوه بر آن، هنگام مقابله با فشارهاى مختلف وحتى بیماریها این هورمون بیش از حد عادى ترشح مىشود و انسان رااز نظر جسمى و روحى یارى مىدهد. در ساختار فیزیکى بدن انساننکات دیگرى نیز مشاهده مىشود که بر لزوم استراحتشبانه گواهىمىدهد; براى مثال عضلات چشم در نور کم شب در حالت استراحت قرارمىگیرند، اما در طول روز به سبب واکنش در مقابل روشنایى طبیعىانقباضهایى از خود نشان مىدهند.
همچنین ترشح هورمون آدرنالین که سبب نشاط، شادابى و بهترشدن رشد بدن مىگردد. در شب، بویژه دوازده تا سه نیمه شب، تحققمىیابد. استراحت در روز هیچگاه بىخوابى شب را جبران نمىکند;ولى تا حدودى موثر است. اگر فردى 4 تا 5 شبانه روز پشتسرهمنخوابد، به هلاکت مىرسد، زیرا سلولهاى مغز به استراحتنیازمندند. بىخوابىهاى مقطعى سبب ایجاد نارسایى در مغز و روانمىشود و در مراحل ابتدایى، قدرت تشخیص و تمرکز را مختل مىسازد.
شب بیداریهاى طولانى مىتواند به تدریج این عارضه را تشدید کند.
خواب در مقابله بیماریها
خواب مىتواند دارویى موثر علیه بیماریها باشد. بیماران قبلاز هرچیز به استراحت کافى نیاز دارند. خواب نماد استراحت مفیداست و سیستم دفاعى بدن را تقویت مىکند. گاه خواب حتى به اندازهدارویى که فرد مصرف مىکند، در درمان موثر است. بهترین نوعدرمان بیماریها آن است که بدن همه مکانیزمهاى فیزیکى وشیمیایىاش را به کمترین مقدار مورد نیاز برساند و تمام انرژىسطح سلولى را براى درمان بیمارى و خروج میکرب از بدن بسیج کندو این حالت در خواب به خوبى فراهم مىآید.
در این راستا، مطالعات پژوهشگران هنگ کنگى نشان مىدهد کهخواب کم و ناکافى مىتواند به زخم معده و حتى سرطان بینجامد. بهنوشته روزنامه استاندارد هنگکنگ، فشار روحى مىتواند توازن میانترشح اسید معده و توانایى معده براى محافظت در مقابل اسید رابرهم زند; همچنین بیمارانى که دچار کمخوابىاند، در مقایسه باگروهى که خواب کافى دارند، دیرتر بهبود مىیابند.
مصرف دارو براى خواب
قرصهاى خوابآور فقط باید با نظر پزشک مصرف گردد. آن هم تنهابراى مدتى کوتاه. این قرصها در دوره بحرانى سودمند است; ولى بامصرف پیوسته به زودى تاثیر خود را از دست مىدهد. انسان ممکناستبه تدریج میزان دارو را افزایش دهد و خود را از نظر روانىو جسمى به آن وابسته سازد; ولى چنانچه پس از مدتى طولانى مصرفآن را قطع کند، دیگر بار از بىخوابى رنجخواهدبرد و بدینترتیب، بدتر از قبل مىشود.
(و جعلنا نومکم سباتا)
و خواب شما را مایه آسایش و استراحت قرار دادیم.
خواب غذاى روح است و ما 3 / 1 زندگى خود را در خواب مىگذرانیم.
خواب به طور منظم و گسترده تحت تاثیر ریتم شبانه روزى اتفاقمىافتد. در خواب بدن در وضعیت و محلى خاص قرار مىگیرد; دیگرفعالیتهاى جسمانى متوقف مىگردد و هوشیارى حسى کاهش کلى مىیابد.
اندامى که این تغییرات را به وضوح در حالتخواب، در مقایسهباهوشیارى در حال آرامش، نشان مىدهد مغز است. امامعلى(ع)مىفرماید: «النوم راحه من الم و ملائمه الموت.»
خواب مایهى آسودن از درد و رنج است و هم سنخ آن مرگ است.
مغز میزان خواب را تنظیم مىکند و به نظر مىرسد خواب براى آنحیاتى است. امام رضا(ع)مىفرماید: «ان النوم سلطان الدماغ و هوقوام الجسد و قوته.»
خواب شهریار مغز است و مایه استوارى و نیروى بدن.
انسان در خواب آرام است و حتى به نظر مىرسد به محرکهاى دنیاىپیرامونش پاسخ نمىدهد ولى مغز و پیکرش تغییراتى عمیق را تجربهمىکند. شما هر شب مراحلى یکسان از خواب را پشتسرمىگذارید. پساز رفتن به بستر، بدنتان شروع به آرام شدن کرده، تنشهاى عضلانىکاهش مىیابد و وارد اولین مرحله خواب مىگردید.
مرحله اول «خواب جسمانى»
شبانگاه وقتى آدمى سربربالش استراحت مىگذارد، هنوز اعصاب واحساسات و تمایلاتش درحال حرکت است; مانند چرخ لنگرى که بعد ازخاموشى موتور، دوسه دور دیگر هم مىگردد تا بایستد. این نوعخواب، نتیجه استمرار کارهاى روزانه است و عادتا در اول شب بهوقوع مىپیوندد; یعنى انسان در ساعات اول و دوم شب فعالیتهاىروزانهاش رادرخواب بسیار مىبیند. مدیر مدرسه احساس مىکند درمدرسه است و شاگردها و معلمها و دیگران آمدهاند و شلوغ مىکنند.
کارگر کارخانه خود را درکارخانه مىیابد و هرکس احساس مىکندمقدارى از کارهاى روزانهاش تکرار مىشود. ما نیز از این نوعخوابها بسیار مىبینیم; ولى چون اول شب است و بعد خواب ما سنگینو سنگینتر مىشود، آنها را فراموش مىکنیم; به ویژه آن که ایننوع خوابها بىارزش هم هستند. زیرا اعمال روزانه آدمى است که بهطور خودکار انجام مىپذیرد.
درمرحله اول خواب، امواج مغزى کوتاهتر، فشرده، و نامنظممىگردد و افکار روزمره از ذهن شما مىگذرد. اگر در این منطقهتاریک و روشن چشم باز کنید، ممکن استبه طور کلى منکر خوابیدنشوید.
مرحله دوم «خواب نفسانى»
خواب نفسانى یعنى آن لحظاتى که انسان به طور عمیق به خوابفرو رفته و دست و پا و حواس پنج گانهاش از کار افتاده است. دراین حالت ضمیر نابخود اوج گرفته، امواج مغزى بلندتر و فعالیتشگهگاه قطع مىگردد. چشم به محرک پاسخ نمىدهد. به طورى که حتىاگر پلکها را آهسته بازکنند، شخص نمىتواند ببیند.
در این نوع خواب، احساسات و تمایلات کوفته شده در داخل وجدانآدمى، از ضمیر نابخود بیرون مىآید و خود را نشان مىدهد. ایننوع خواب، خوابى عکس العملى است; یعنى عکس العمل کارهاى روزانهاست نه ادامه آن; براى مثال فرض کنید انسان در روز مورد هجومستمگرى قرار گیرد و توان انتقام نداشته باشد. این امر عقدهاىدر دلش مىشود، در ضمیر نابخود جاى مىگیرد و حتى بىآنکه خودشدریابد، آزارش مىدهد. در خواب این عقده مىشکفد و انسان ضعیف ومظلوم، توانا مىشود و از ستمگر انتقام مىگیرد; او را کتکمىزند، بر زمین مىخواباند، میل درونىاش ارضا مىگردد و وقتى ازخواب برمىخیزد، احساس نشاط و آرامش مىکند; زیرا عقده درونىاشاز بین رفته است. بنابراین، احساس نشاط انسانها هنگام صبح تنهابه سبب رفع خستگى فیزیکى نیست; بلکه در بیشتر مواقع به سبب ازمیان رفتن عقدههاى نفسانى است که شخصیت انسان را مىآزارد.
روان شناسان قادرند بسیارى از مشکلات روانى و درونى افراد رااز روى خواب بفهمند، تحلیل کنند و سبب و راه حل آن را بیابند.
مرحله سوم «خواب روحانى»
در مرحله سوم، امواج مغزى بسیارآهستهتر و حدود پنجبرابر بزرگتر از مرحله اول مىگردد.
عمیقترین مرحله ناهوشیارى امواج مغزى در این زمان تحقق مىیابدو بیدار کردن انسان از خواب بسیار دشوار است.
این مرحله به طور معمول دو یا سه ساعت پس از نیمه شب شروعمىشود و تا نزدیک سپیده صبح ادامه مىیابد. در این نوع خواب،انسان خوابهایى مىبیند که از آینده خبر مىدهد; آیندهاى که باهیچ حساب احتمالاتى نمىتوان آن را پیش بینى کرد.
خوابهاى اول و دوم با گذشته انسان سروکار دارد; اما خوابهاىمرحله سوم با گذشته هیچ رابطهاى ندارد و به کلى مستقل است.
چند ساعتخواب براى شما کافى است؟
شما هر شب به خواب عمیق و غیر منقطع در بسترى راحت، جادار وامن نیاز دارید. مهمترین مساله این است که شما صبح هنگامبرخاستن چه احساسى دارید؟ اگر سرشار از انرژى و سرحال برخیزید،معلوم استخوب خوابیدهاید.
دراین باره که خواب خوب شب چه مدت باید باشد، فرمول خاصىوجود ندارد. انتظار این که همه افراد به یک اندازه به خوابنیاز داشته باشند به همان اندازه غیر منطقى است که توقع داشتهباشیم، همه مردم هر روز یک اندازه غذا بخورند.
دامنه خواب طبیعى بین 5 تا ده ساعت است. حدود 1 تا 2 درصد ازمردم مىتوانند با تنها 5 ساعتخوابیدن به زندگى ادامه دهند واقلیت کوچک دیگرى نیز به دو برابر این میزان خواب نیاز دارند.
براى محاسبه میزان خواب مورد نیاز، هر روز صبح زمان بیدارشدنتان را ثابت نگه دارید، و وقتشروع خواب را تغییر دهید. آیاپس از 6 ساعتخواب هنوز سست و بىحال هستید؟ آیا یک ساعتخواباضافى توان بیشترى به شما مىدهد؟ اضافه شدن دو ساعت چطور؟ هرگزتصور نکنید با بیشتر خوابیدن اوضاع بهتر مىشود; زیرا خواب بیشاز اندازه احساس رخوت پدید مىآورد.
پیامبر خدا(ص)مىفرماید:
«ایاکم و کثرهالنوم; فان کثره النوم یدع صاحبه فقیرا یومالقیامه.»
از پرخوابى بپرهیزید; زیرا پرخوابى صاحبش را در روز رستاخیزتهیدست مىگذارد.
با توجه دقیق به علایم هشدار دهنده بدنتان، خواب مناسب خود راتنظیم کنید.
وقتى به اندازه مورد نیازتان استراحت نمىکنید چه اتفاقىمىافتد؟ نخستین آسیب کم خوابى از میان رفتن تبسم است. خستگىسبب تحریک پذیرى و افسردگى مىشود. بدون خواب کافى افرادنمىتوانند وظایف خود را به نحو شایسته انجام دهند; حتى نیمساعت کمتر از معمول خوابیدن، ممکن استبه فعالیت روز بعد آسیبرساند. هرچه بیشتر از ساعات خوابتان کاسته شود، شما کمتر خودانگیخته، انعطاف پذیر و خلاق خواهید بود. افرادى که شب خوبى رانگذارندهاند، انعطاف ناپذیر مىشوند و در پىکشف راه حل مسایلنخواهند بود. این افراد حتى اگر بسیار تمرکزکنند، تنها توانانجام دادن کارهاى معمولى را دارند و چنانچه شب بعد نیز دربىخوابى به سربرند، حتى انجام دادن کوچکترین وظایف برایشاندشوارمىشود.
چگونه بخوابیم؟
ساعات منظمى را براى به خواب رفتن و برخاستن تعیین کنید و تاجایى که ممکن است این نظم را در روزهاى تعطیل نیز حفظ کنید.
براى خواب خود آیینى در نظر بگیرید و رشتهاى از کارها را هرشبپیش از خواب تکرار کنید; مثل تفکر درباره آنچه روز انجامدادهاید، دعا کردن و خواندن داستانى بدون هیجان تا انتقال ازبیدارى به خواب آسانتر شود.
امام صادق(ع)مىفرماید: «اذا اویت الى فراشک فانظر ماسلکتفىبطنک و ما کسبت فى یومک، و اذکرانک میت و ان لک معادا»
هرگاه به بسترت رفتى بیندیش که در آن روز چه غذایى روانه شکمکردهاى و چه به دست آوردهاى؟ و به یاد آر که خواهى مرد و معادىدر پیش دارى.
براى آزاد شدن تنشهاى فیزیکى هر روز ورزش کنید. آخر شب ورزشنکنید; زیرا وقتى به احساس خواب آلودگى نیاز دارید، برانگیختهمىشوید.
در ساعات پایانى روز، قهوه و چاى ننوشید; زیرا تاثیر کافئینتا حدود هشتساعت ادامه مىیابد و در خواب اختلال پدید مىآورد.
اگر براى خوابیدن در شب مشکل دارید، در طول روز نخوابید; باشکم خیلى پر یا گرسنه به خواب نروید و در اوایل غروب غذابخورید تا بسیار راحتتر باشید.
چرا خوابیدن در شب بهتر است؟
ساختار و فیزیولوژى بدن انسان چنان طراحى شده که شب براىاستراحت و روز براى کار و کوشش باشد. یکى از دلایل این مسالهنظام ترشح هورمونى بدن انسان است که دقیقا براین اساس استوارگردیده است. بهترین هورمونى که براى فعالیت روزانه و نیز نشاط،پویایى و تحرک ضرورى است، هورمون کورتیزول است که در بسیارى ازواکنشها و فعل و انفعالات بدن موثر است و بدن را در سطوح سلولىآماده فعالیت مىسازد. ترشح طبیعى کورتیزول با یک الگوىشبانهروزى انجام مىشود. به طورى که بالاترین غلظت پلاسمایى درصبح زود(6 8 صبح)و پایینترین غلظت در حوالى نیمه شب دیدهمىشود.
عدم این هورمون یا اختلال در ترشح آن به اختلال در نظام طبیعىفعالیت ارگانهاى مختلف بدن مىانجامد. چرخه ترشح این هورمون درطول شبانه روز یکسان نیست. در ابتداى روز بالاترین میزان ترشحوجود دارد. این مقدار به مرور کاهش مىیابد و هنگام شب بهکمترین حد مىرسد. علاوه بر آن، هنگام مقابله با فشارهاى مختلف وحتى بیماریها این هورمون بیش از حد عادى ترشح مىشود و انسان رااز نظر جسمى و روحى یارى مىدهد. در ساختار فیزیکى بدن انساننکات دیگرى نیز مشاهده مىشود که بر لزوم استراحتشبانه گواهىمىدهد; براى مثال عضلات چشم در نور کم شب در حالت استراحت قرارمىگیرند، اما در طول روز به سبب واکنش در مقابل روشنایى طبیعىانقباضهایى از خود نشان مىدهند.
همچنین ترشح هورمون آدرنالین که سبب نشاط، شادابى و بهترشدن رشد بدن مىگردد. در شب، بویژه دوازده تا سه نیمه شب، تحققمىیابد. استراحت در روز هیچگاه بىخوابى شب را جبران نمىکند;ولى تا حدودى موثر است. اگر فردى 4 تا 5 شبانه روز پشتسرهمنخوابد، به هلاکت مىرسد، زیرا سلولهاى مغز به استراحتنیازمندند. بىخوابىهاى مقطعى سبب ایجاد نارسایى در مغز و روانمىشود و در مراحل ابتدایى، قدرت تشخیص و تمرکز را مختل مىسازد.
شب بیداریهاى طولانى مىتواند به تدریج این عارضه را تشدید کند.
خواب در مقابله بیماریها
خواب مىتواند دارویى موثر علیه بیماریها باشد. بیماران قبلاز هرچیز به استراحت کافى نیاز دارند. خواب نماد استراحت مفیداست و سیستم دفاعى بدن را تقویت مىکند. گاه خواب حتى به اندازهدارویى که فرد مصرف مىکند، در درمان موثر است. بهترین نوعدرمان بیماریها آن است که بدن همه مکانیزمهاى فیزیکى وشیمیایىاش را به کمترین مقدار مورد نیاز برساند و تمام انرژىسطح سلولى را براى درمان بیمارى و خروج میکرب از بدن بسیج کندو این حالت در خواب به خوبى فراهم مىآید.
در این راستا، مطالعات پژوهشگران هنگ کنگى نشان مىدهد کهخواب کم و ناکافى مىتواند به زخم معده و حتى سرطان بینجامد. بهنوشته روزنامه استاندارد هنگکنگ، فشار روحى مىتواند توازن میانترشح اسید معده و توانایى معده براى محافظت در مقابل اسید رابرهم زند; همچنین بیمارانى که دچار کمخوابىاند، در مقایسه باگروهى که خواب کافى دارند، دیرتر بهبود مىیابند.
مصرف دارو براى خواب
قرصهاى خوابآور فقط باید با نظر پزشک مصرف گردد. آن هم تنهابراى مدتى کوتاه. این قرصها در دوره بحرانى سودمند است; ولى بامصرف پیوسته به زودى تاثیر خود را از دست مىدهد. انسان ممکناستبه تدریج میزان دارو را افزایش دهد و خود را از نظر روانىو جسمى به آن وابسته سازد; ولى چنانچه پس از مدتى طولانى مصرفآن را قطع کند، دیگر بار از بىخوابى رنجخواهدبرد و بدینترتیب، بدتر از قبل مىشود.
تبلیغات
