تحلیل ساختاری و مضامین کتیبه های مسجد میر عماد کاشان
آرشیو
چکیده
آثار فاخر به جا مانده از هنرهای تزئینی در ابنیه اسلامی بخصوص اماکن مذهبی و مساجد، دارای ژرفای مفهومی و زیبایی شناختی خاص خود هستند. درپی ساخت مساجد به تدریج و در طول تاریخ، تزئینات وابسته به معماری ارتقاء یافته و از تنوع بیشتری برخوردار شدند. با نگاهی به تاریخ معماری مذهبی ایران در دوره خوارزمشاهیان تا به امروز، نمونه های بی شمار و ارزشمندی از مساجد را می توان برشمرد که مسجد میرعماد کاشان به دلیل تنوع کتیبه های متعلق به ادوار مختلف، از جایگاه و اعتباری تاریخی در آن میان برخوردار است. کتیبه هایی که دارای ویژگی های متفاوتی همچون تنوع موضوع، نقوش تزئینی، فنون اجرایی و مصالح بوده، هر یک مبین بخشی از فرهنگ و هویت دوران خود هستند. چنین به نظر می رسد که این مسجد با تعداد 32 کتیبه به عنوان جامعه آماری (به روش سرشماری هدفمند) مورد بسیار مناسبی برای پژوهش ابعاد تاریخی و تبیین مضامین فرهنگی سیاسی جامعه در ابنی ههای مذهبی ایران طی ادوار مختلف باشد. به این منظور اهداف این پژوهش در دو بعد مورد مطالعه قرار گرفته است: تطبیق و بازخوانی ابعاد تاریخی و همچنین خوانش و تحلیل محتوایی متن کتیبه های مسجد میرعماد کاشان. شیوه گردآوری اطلاعات در این پژوهش بنیادی، بر اساس ترکیبی از روش های اسنادی، مشاهدات عینی، مصاحبه با کارشناسان و مستندنگاری های میدانی بوده و ماهیت تحلیل یافته ها، توصیفی تاریخی بوده است. در نهایت مهمترین نتیجه های که از این پژوهش قابل استنتاج بود نشان داد که از چهار نوع کتیبه دسته بندی شده در این مسجد، مضامین آن در دو بخش موضوعات مذهبی و آیات قرآنی در ترویج و تبیین مذهب شیعه در بخش های درون مسجد و فرامین پادشاهان و حکام عصر با مضامین فرهنگی، اقتصادی و معضلات اخلاق اجتماعی (بیشتر مربوط به دوران صفوی) در فضای بیرونی با هنر حجاری، گچبری و نقاشی روی گچ و استفاده از خطوط کوفی، ثلث و نستعلیق هریک بیانگر بخشی از روایات، باورها و دستورات حکام و فرمانروایان دوران خود بر پیکر این بنای مهم فرهنگی اجتماعی در مجموعه میرعماد کاشان بوده است.Structural analysis and themes of the inscriptions of Mir Emad Mosque in Kashan
The magnificent Arts related to Islamic architecture, especially religious places and mosques, have their own conceptual and aesthetic depth. After the construction of mosques, gradually and throughout history, the decorations related to architecture were upgraded and became more diverse. Looking at the history of religious architecture in Iran from the period of the Khwarazm shahs period until today, countless and valuable examples of mosques can be listed, of which the Mir Emad Mosque in Kashan has a historical position and prestige due to the variety of inscriptions belonging to different periods. Inscriptions with different characteristics such as subject diversity, decorative motifs, performance techniques, and materials, each represent a part of the culture and identity of their era. It seems that this mosque with 32 inscriptions is a suitable case for researching the historical dimensions and explaining the cultural-political themes of the religious monuments of Iran during different periods as a statistical sample (using a targeted census method). For this purpose, the goals of this research were studied in two dimensions: adaptation and rereading of historical dimensions, as well as reading and content analysis of the inscriptions of Mir Emad Kashan Mosque. The method of collecting information in this fundamental research was based on a combination of documentary methods, objective observations, interviews with experts, and field documentation, and the nature of the analysis of the findings was descriptive-historical. Finally, the most critical result deduced from this research showed that out of the four types of inscriptions classified in this mosque, two themes in two sections could be conceived: Religious topics and Quranic verses promoting and explaining the Shia religion in the sections inside the mosque, and the decrees of kings and the rulers of the era with cultural, economic themes and social and moral issues (mostly related to the Safavid era) in the outdoor spaces. These themes are implied through the art of sculpture, plastering and painting on plaster, and the use of Kufi, Sols and Nastaliq calligraphy, each expressing part of the traditions, beliefs, and orders of the rulers of their time on the walls of this significant cultural social building in the Mir Emad complex of Kashan.