بررسی تقابل گفتمان های اجتماعی در غزلی از حافظ
آرشیو
چکیده
حافظ در بسیاری از غزل های خود به صورت شاعرانه به موضوعات اجتماعی پرداخته است و تلاش می کند گفتمان های غالب روزگار را به چالش بکشد و در برابر آن ها از گفتمان های مغلوب حمایت نماید. مهم ترین رویارویی در شعر حافظ جدال گفتمان زهد و ریا با گفتمان رندی و خوش باشی است. در این مقاله، بر اساس الگوی تفسیری چندسطحی، غزل حافظ با مطلعِ منم که شهره ی شهرم به عشق ورزیدن / منم که دیده نیالوده ام به بددیدن از منظر بررسی تقابل های اجتماعی بررسی شده است. بر اساس نتایج به دست آمده درمی یابیم که در جامعه ی عصر حافظ، زهد ریاکارانه و جزم اندیشی ابزاری است در دست قدرتمندان که برای تأمین منافع خود از آن بهره می گرفته اند. در مقابله با این رویکرد، حافظ در پی آن است که در کنار تک صدایی موجود در جامعه که مورد تأیید حاکمان است، صدایی دیگر را نیز حداقل در سطح شعر خویش مطرح کند و از این طریق به وضعیت و دیدگاه های موجود در محیط و زمانه خود اعتراض کند. هدف حافظ از طرح گفتمان شبه ملامتی، نقد گفتمان قدرت و تهذیب اجتماعی است تا دین و تقوا دامِ تزویر برای فریب خلق نشود و عیب جویی از دیگران شخص را به خودپرستی نکشاند. البته بهره گیری استادانه از عناصر زبانی و زیبایی آفرینی و والایی اندیشه های مطرح شده در متن، موجب شده است تا شعر حافظ نمودی فرازمانی و فرامکانی به خود گیرد و صدای اعتراضی همیشگی به زهد دروغین و فریبکاری اربابان قدرت در تمامی جوامع و دوره ها به شمار آید.Analyzing the social discourse contrast in a Ghazal of Hafez
In many of his ghazals, Hafez raises social issues with a poetic language. He tries to express resistance to the powers by supporting dominated discourses of the time. In his poetry, the most significant contrast happens between two discourses of hypocrisy and hedonism. This paper aims to provide a reading of a ghazal of Hafez that opens with “I am the infamous lover in this town / My eyes, evil seeds have never sown” within the multilevel interpretive paradigm. It is demonstrated that at that time, the religious dogmatism was a power tool in the hands of the authority for his own advantage. Against the monotonous voice of the society approved by the authority, Hafez tries to reflect another voice through his poetry, and protests against the circumstances of the time. His aim for representing the discourse of quasi-Malāmati is criticizing the dominant discourse, and implementing social reform; so that religion and piety won’t be a trap for misleading people and blaming others won’t lead to self-satisfaction. Of course, the masterful use of linguistic and aesthetic techniques and the lofty thoughts presented in the poetry of Hafez have given a meta-time effect to it, and caused to be considered as a constant voice of protest against the authorities’ hypocrisy and deception in all communities and eras.
تبلیغات
