شیعیان اندونزیایى و رسالتحوزه
آرشیو
چکیده
متن
دین مبین اسلام توسط بازرگانان هندى، ایرانى و عرب در کشوراندونزى منتشر گردیده، برخى از مورخان مىگویند که اسلام در قرنسیزدهم میلادى وارد این کشور شده است، و برخى دیگر همچون دمشقىو مقریزى تاریخ ورود اسلام را قرن اول هجرى مى دانند. اکثریتمسلمانان آن جا سنى و پیرو مذهب شافعىاند.
بنابر اسناد (سنگ قبر، آثار قدیمى و باستانى) جمعى ازپژوهشگران برآنند که تاریخ تشیع در اندونزى نیز همراه با وروداسلام به این کشور، به قرون اولیه هجرى باز مىگردد. به عنواننمونه بر روى توپ جنگى عظیم و قدیمى در یک شهر باستانى به نامبانتن (bannten) جمله «لافتى الا على، لا سیف الا ذوالفقار»نوشته شده و روى سنگ قبر بعضى از بزرگان در شهر «آچه» (aceh) مثل سیدحسام الدین الحسینى (متوفاى سال823 ه ق)، سیدشریف الدین حسن بن على الاسترآبادى (متوفاى سال823 ه ق) وامیر محمد بن عبدالقادر (متوفاى سال 882 ه ق) جملات لااله الاالله، محمد رسول الله، على ولى الله و لا فتى الا على، لا سیف الاذوالفقار نقش بسته است. از آن جایى که انتشار اسلام و پیشرفتآن در اندونزى توسط فرزندان پیامبر(ص) انجام گرفت، لذا شگفتىندارد که مردم این سرزمین محبت ویژهاى نسبتبه خاندان نبوى(ص)داشته باشند و به صورت تقدس آمیزى به آنان بنگرند.
اما با گذشت زمان و در اثر جریانات و تغییرات گوناگونى که دراین کشور پیش آمد، شناخت مردم از اسلام حقیقى رو به کاهش نهادهو در نهایتبه دورى آنان از مذهب حق منجر شده است.
عواملى از قبیل فشار و تسلط دولت استعمارگر هلند در سالهاىطولانى و بروز جنگهاى مختلف داخلى از یک سو و عدم استمرار حرکتمبلغین شیعه پس از منقرض شدن نسل پیشین از سوى دیگر و سرانجامورود مذهب شافعى به عنوان مذهب برگزیده و مورد علاقه مردممنطقه، موجب شد که مردم از مکتب راستین اسلام دور بمانند. بااین همه، همچنان که شایسته یک مذهب مسئول و با پایه محکم است،تشیع نفوذ خود را در دل اکثریت مسلمین اندونزى آنچنان گستردهبود که حتى پس از گذشت قرنهاى متمادى مردم پارهاى از مناطقکشور هنوز پاى بند مراسم عاشوراى حسینى(ع) بوده و به این روزتاریخى (hona husein) «روز حسین» مى گویند. همچنین یکى ازدانشگاههاى شهر را «حوض شیعه» نامگذاشتهاند. (1) پیروزى انقلاب اسلامى در ایران کلیه مسلماناناندونزى را واداشت تا به تحولى نوین درباره نحوه زندگى و تفکرخود رو آورند در میان طبقات مختلف جامعه این کشور قشرتحصیلکرده و دانشگاهى آن بیش از پیش از نعمت انقلاب بهره جستهو مىبرند، آنان چه در دانشگاه و چه در حوزههاى علوم اسلامىتوانستند با معیار قرار دادن انقلاب اسلامى، اسلام راستین را ازاسلام ساخته ابرقدرتها باز شناسند و هرکدام را در ارزیابى خودجدا از هم مورد بررسى و کاوش قرار دهند.
انقلاب اسلامى همراه با نوشتههاى شیهد مطهرى، شیخ جعفرسبحانى،علامه طباطبایى و دکتر على شریعتى و دیگر اندیشمندان شیعى کهبه زبان اندونزیایى ترجمه شده است، به اجتماع راه یافتبهطورى که پس از سالهاى طولانى انفعال نسبتبه علما و روحانیون،انقلاب کارى کرد که تا از نو آنان را به علما و دانشمندان علوماسلامى امیدوار سازد و این پدیده مثبت را مىتوان در چند برابرشدن علاقه مندى آنان به فراگیرى علوم اسلامى مشاهده کرد (2) نفوذفرهنگى و ادبى ایران در این کشور بسیار گسترده و وسیع است، چهاین که اسلام در درجه اول به دست ایرانیها به اندونزى راهیافته استبدین جهت فرهنگ و ادب ایرانى نیز همراه آیین اسلامدرجاوه و سوماترا نفوذ و گسترش یافت. ایرانیان با وجود بعدمسافت از قرون اولیه هجرى در اندونزى سکونت گزیدند و به تدریجدرشئون مختلف سیاسى، بارزگانى، علمى و روحانى مهمترین مناصب ومقامات را به خود اختصاص دادند.
اسامى فارسى از نامهایى است که هنوز در اندونزى متداول است. نکته شایان توجه این است که در خط معمول اندونزى که خط نستعلقاست علایمى که بالا و پایین حروف گذاشته مى شود همان زبر و زیرو پیش فارسى و عربى است. همراه با نفوذ سیاسى و تجارتى، نفوذ ادبى ایرانیان در اینسرزمین نیز بر قرار بوده است و بسیارى از آثار ادبیات ایراناز مدتها پیش در نواحى مختلف این سرزمین ترجمه شده است. (3) مردم اندونزى، بسیار مهربان و خوش برخورد و کریم النفس هستندو برخلاف وضعیت نابسامان اقتصادى آنها، در مهمانى نوازى بسیارکوشا هستند به طورى که از وجود مهمان احساس ناراحتى نمىکنند.
سادات و هاشمىهاى اندونزى که اغلب آنها سادات حضرمى (حضر موتیمن) هستند و طبقه اشرافى را در میان مردم اندونزى تشکیلمىدهند، از احترام ویژهاى در میان مردم برخور دارند و مردمبراى احترام دست آنها را مى بویند (چرا که بوسیدن دست جهتاحترام در میان آنها متداول نیست.) بعضى از سادات در پستهاىمهمى در دولتبه کارگماشته شدهاند و شمار سادات حدود نیممیلیون نفر برآورد شده است. واضح است که سادات مورد نظر شاملسادات شیعى، شافعى و حتى نواصب مىباشند.
سادات اندونزى به شدت مایل هستند که اصالت عربى و هاشمى خودرا حفظ کنند، لذا در یادگیرى زبان عربى تلاش جدى دارند وارتباط خود را با حضرموت همچنان حفظ کردهاند.
مجمعى در جاکارتا براى اهتمام و رسیدگى به وضع سادات بنام«الرابطهالعلویه» تاسیس شده است این مجمع موسسهاى براى ثبتانساب سادات تاسیس کرده که تمام انساب در آن دفتر ضبط شدهاستبه نحوى که کسى نمىتواند در آنجا ادعاى سیادت کند مگر اینکه موسسه آن را تایید کند.
این موسسه شعب دیگرى نیز غیر از جاکارتا دارد مسئولین اینموسسه آمادگى خود را در زمینه ثبت انساب سادات در ایران اظهارکردهاند.
موسسه الرابطهالعلویه در زمینه رسیدگى به وضع تحصیلى علوىهانیز فعالیت دارد.
این موسسه از طریق تاسیس بعضى از مدارس و پرداخت هزینه تحصیلدیگر علوىهایى نیازمند اقدام نموده است. سادات اندونزى اهتمامویژهاى نسبتبه کرامات منقوله از اجدادشان دارند پارهاى ازکراماتى که آنان درباره اجدادشان نقل مىکنند، براى ائمه اطهارعلیهم السلام به ثبت نرسیده و پارهاى دیگر از محالات عقلى استبا این حال آنها به صحت این کرامات معتقدند. این اعتقاد خودعاملى براى پافشارى گروهى از علوىها بر باطل خود و عدم پذیرشمذهب حق بوده است. (4)
از شمار شیعیان این کشور اطلاع دقیقى دردست نیست. اما با توجه به برخى شواهد متقن تاریخى و نیز قرائنو امارات متعددى که در جامعه کنونى مسلمانان اندونزى وجوددارد، مىتوان پذیرفت که امروز در تمام جزایر مسکون اندونزىجمع کثیرى از شیعیان زندگى مىکنند.
تاریخ شیعه در این سرزمین به آغاز دعوت اسلامى و ورود مسلمانانبه این مجمع الجزایر باز مىگردد. پروفسور فقید، جایادیننگراد،مورخ اندونزیایى و استاد دانشگاه اندونزى، که خود از اهل سنتبوده، بر این عقیده بود که دین اسلام توسط شیعیان به اینسرزمین راه یافته است. گروهى از شیعیان امروز این کشور ازاعقاب و اخلاف محمد بن على و حسن بن على بن الامام جفعرالصادق(علیهم السلام) هستند که براى حفظ جان خود از ممالک دیگرگریخته و در این سرزمین ماوا گرفتند.
در راس این مهاجران شیعه که پس از مبارزههاى فراوان باخوارجاباضیه به اندونزى، هند، فیلیپین، ملایا و جزایر سلیمان هجرتکردهاند، احمد بن عیسى بن محمد بن على بن الامام جعفر صادق(ع)،ملقب به «مهاجر» قرار داشته است. برخى از آن مهاجران بادختران ملوک و امراى محلى ازدواج کرده و بعضا به مراتب ومقامات عالى و حتى سلطنت رسیده بودند و سلاله ایشان که تا بهامروز در اندونزى ادامه داشته تماما شیعه امامیهاند. علاوه براین، در سال717 ه ق نیز یک ناوگان بازرگانى عظیم ایرانى،مرکب از سىو پنج کشتى، عده کثیرى از دعاه و مبشرین شیعه را درسواحل این کشور پیاده کرده و به اقطار این سرزمین رسانده بود.
در کتاب دائرهالمعارف تشیع در باره دیرینگى حضور شیعه دراندونزى آمده است که عبارت حکاکى شده «لافتى الا على، لاسیف الاذوالفقار» بربدنه یک توپ عظیم قدیمى متعلق به زمانهاى پیش ازورود هلندیها به این سرزمین و نیز نقش بسیارى از شمشیرهاى کهنبازمانده از آن ایام حکایت از حاکمیتشیعه دراین منطقه دارد.
درج کلمات الله، محمد، على، یا لااله الا الله، محمد رسول اللهو على ولىالله و یا عبارت لافتى الاعلى، لاسیف الاذوالفقار، برسنگقبرى بسیار از افراد این سرزمین از جمله بر مقابر سید حسامالدین الحسینى (متوفاى823 ه ق) در آچه در شمال غربى سوماتراو سید الشریف حسن بن على الاسترآبادى (متوفاى823 ه ق) وامیرمحمد بن عبدالقادر العباس (متوفاى833 ه ق) که امروزهاکثر آنها زیارتگاه مسلمانان و شیعیان این کشور مى باشند، ازجمله شواهد متقن و قطعى حضور و نفوذ گسترده و عمیق تشیع دراین سرزمین به شمار مىآیند. علاوه بر این، امروزه نیز ایاممحرم و عاشوراى حسینى و ماه صفر مورد تعظیم و احترام تقریباتمام مسلمانان اندونزى، اعم از شیعه و غیر شیعه قرار دارد. (5) در حقیقت مراسم عاشورا که در اندونزى «سورا» نامیده مىشودیک از مهمترین آثار حضور گسترده شیعه در آن کشور است.
آورندگان اسلام به اندونزى را «تجار و بازرگانان شیعه مذهب»مقیم هند دانستهاند. آثارى هم که از قبور مسلمین در اینسرزمین برجاى مانده است نشانگر این حقیقت است که حداقل از قرنچهارم هجرى، تشیع در آنجا وجود داشته است. اگر این مطلب باقرائن و شواهد محکم تایید و تثبیت گردد که علت رسوخ تشیع بهاندونزى فرار شیعیان علوى به سمت مشرق جهتیافتن پناهگاهى امنبوده است، بایستى قبول کرد که شمار شیعیان نیز در گذشتههاىدور در این کشور قابل توجه بوده است.
از مهمترین علویان مهاجر احمد بن عیسى بن محمد بن على بن جعفربن محمد(ع) است که در سال317 هجرى وارد این منطقه شده است. او و دیگر مهاجرین در جزایرى که امروز معروف به مالایا،اندونزى، فیلیپین و جزایر سلیمان است وارد شدهاند، این افرادبا وصلتى که با مردم این دیار داشتند نفوذ خود را حفظ کرده وبه مراتب عالى رسیدند به طورىکه هنوز هم خاندانهاى آنها مشهوراست. مهمترین اثر شیعه در این دیار همان مراسم «عاشورا» استکه بنام سورا خوانده مىشود.
چنانچه مراسم «عیدغدیر» نیز در برخى مناطق برپا مىشده است.
در دوره اخیر و بخصوص پس از پیروزى انقلاب اسلامى ایران، تشیعحیات مجدد یافته و فعالیتهایى را در گوشه و کنار آغازکردهاند. از مناطق شیعه نشین اندونزى منطقه آجیه در شمالسوماترا بوده است که از آنجا تشیع به مناطق دیگر انتشار یافتهاست. شهر «کوالا» نیز از جمله مناطق شیعه نشین بوده است.
دانشگاهى نیز بنام دانشگاه شیعه کوالا در آن وجود دارد. منطقه«برلاک» نیز از مناطق داراى شیعه است. قابل ذکراست که اینمنطقه زمانى حکومتشیعى داشته است. اکنون شیعیان به صورتجمعیت مذهبى داراى تشکیلات و تشکل در اندونزى وجود ندارند،ولکن حرکتهاى فرهنگى که باعثبازگشتبه خویش و شناساندن هویتفرهنگى و مذهبى شیعه در این کشور باشد مهمترین عاملى است کهباعث مىشود تا در کوتاه مدت هزاران نفر (6) شیعهاى که فعلا بهصورت علنى اظهار تشیع مىکنند خود را بازیابند. از جمله نکاتقابل توجه در رابطه با شیعیان، وجود خاندانهاى سادات علوى وهاشمیون است که در این سرزمین وجود دارند. آنها از حرمتویژهاى در میان مردم برخور دارند و مردم دست آنها را به عنوانتبرک و تیمن مى بویند. (7) شیعیان اندونزى علاقه خاصى به حضرتامام خمینى(ره) و مقام معظم رهبرى حضرت آیهالله العظمىخامنهاىمدظلهالعالى دارند. این علاقه به اشکال مختلف بروز کردهاست، چاپ عکسهاى امام راحل و مقام معظم رهبرى و نگهدارى آن درخانهها به شمار زیاد و نیز چاپ تصویر حضرت امام(ره) روى بعضىپیراهنها و فروش تصاویر ایشان به صورت علنى و به میزان زیاد،جلوههایى از این عشق و علاقه مردم به انقلاب اسلامى و رهبرى است.
از دیگر علامات این محبت و علاقه چاپ و انتشار کتب شیعى و ترجمهآنهاست و تاکنون دهها کتاب از علامه طباطبایى، شهیدمطهرى وشهیدآیت الله صدر و دیگر دانشمندان شیعه به زبان اندونزىترجمه و چاپ شده است، حتى دیده شده است که علماى اهل سنتبهموسسات شیعه مراجعه و از آنها درخواست کتب شیعه مىنمایند.
رویهم رفته پس از پیروزى انقلاب اسلامى ایران تا به حال شیعهحیات مجدد یافته و از لحاظ رشد فکرى وسیاسى، راه تعالى را طىمى نماید لکن فقدان موسسات شیعى و نیز کتابخانهها و بالاتر ازآن مرجعى رسمى از طرف ولایت فقیه در این دیار باعث کندى اینحرکت رو به رشد بوده است. بر اساس برخى گزارشهاى موثق، دراغلب شهرهاى اندونزى شیعیان و بخصوص نسل جوان آنها خواستاراعزام نمایندهاى از طرف مقام معظم رهبرى، جهت رسیدگى به وضعشیعیان و هدایت و راهنمایى حرکتشیعى در این سرزمین مىباشند واین امر آمادگى بیش از پیش پرجمعیتترین کشور اسلامى جهان رابراى دریافت پیام اسلام راستین و آرمانهاى بزرگ انقلاب اسلامىایران نشان مىدهد. در حال حاضر 1% از مسلمانان اندونزى راشیعیان تشکیل مىدهند. تشیع پس از پیروزى انقلاب اسلامى ایرانتجدید حیات یافته و همواره رو به رشد بوده است.
فارغ التحصیلان اندونزیایى از حوزه علمیه قم
تاثیرگذارى روحانیون تحصیل کرده در قم در سراسر اندونزى بهحدى است که مىتوان ادعا کرد جایى در این کشور نیست که نورولایت در آن ساطع نباشد و روحانى تحصیل کرده، در قم در آنجاحاضر نباشد. فارغ التحصیلان حوزه علمیه قم، در ترویج مذهب وتربیت و تدریس تعالیم اهلالبیت علیهم السلام به شیعیان و آشنانمودن اهل سنتبه این تعالیم نقش بهسزایى داشته و دارند و بههمین جهت ضرورى به نظرمىرسد تلاش جدى براى افزایش شمار طلبههاىاندونزیایى در قم معمول شود تا بتوان در آینده نزدیک شاهدجهشى دیگر در انتشار مذهب اهلالبیت علیهم السلام در کشوراندونزى; بلکه در جنوب شرقى آسیاباشیم. پایان
پى نوشتها:
1- اوضاع شیعیان اندونزى/ یکى از طلاب اندونزیایى مقیم قم/1371 ه ش.
2- همان منبع.
3- اندونزى/ وزارت ارشاد اسلامى/ 1372 ه ش.
4- سفر به اندونزى/ سید عمار حکیم/1373 ه ش.
5- دائرهالمعارف تشیع/ جلد دوم/ ص 544.
6- بعضى آمارها شمار شیعیان را در اندونزى پنج هزار قلمدادمىکنند اما قطعا این شمار بخشى از جمعیتشیعه است.
7- چون بوسیدن دست در آنجا مرسوم نیست.
بنابر اسناد (سنگ قبر، آثار قدیمى و باستانى) جمعى ازپژوهشگران برآنند که تاریخ تشیع در اندونزى نیز همراه با وروداسلام به این کشور، به قرون اولیه هجرى باز مىگردد. به عنواننمونه بر روى توپ جنگى عظیم و قدیمى در یک شهر باستانى به نامبانتن (bannten) جمله «لافتى الا على، لا سیف الا ذوالفقار»نوشته شده و روى سنگ قبر بعضى از بزرگان در شهر «آچه» (aceh) مثل سیدحسام الدین الحسینى (متوفاى سال823 ه ق)، سیدشریف الدین حسن بن على الاسترآبادى (متوفاى سال823 ه ق) وامیر محمد بن عبدالقادر (متوفاى سال 882 ه ق) جملات لااله الاالله، محمد رسول الله، على ولى الله و لا فتى الا على، لا سیف الاذوالفقار نقش بسته است. از آن جایى که انتشار اسلام و پیشرفتآن در اندونزى توسط فرزندان پیامبر(ص) انجام گرفت، لذا شگفتىندارد که مردم این سرزمین محبت ویژهاى نسبتبه خاندان نبوى(ص)داشته باشند و به صورت تقدس آمیزى به آنان بنگرند.
اما با گذشت زمان و در اثر جریانات و تغییرات گوناگونى که دراین کشور پیش آمد، شناخت مردم از اسلام حقیقى رو به کاهش نهادهو در نهایتبه دورى آنان از مذهب حق منجر شده است.
عواملى از قبیل فشار و تسلط دولت استعمارگر هلند در سالهاىطولانى و بروز جنگهاى مختلف داخلى از یک سو و عدم استمرار حرکتمبلغین شیعه پس از منقرض شدن نسل پیشین از سوى دیگر و سرانجامورود مذهب شافعى به عنوان مذهب برگزیده و مورد علاقه مردممنطقه، موجب شد که مردم از مکتب راستین اسلام دور بمانند. بااین همه، همچنان که شایسته یک مذهب مسئول و با پایه محکم است،تشیع نفوذ خود را در دل اکثریت مسلمین اندونزى آنچنان گستردهبود که حتى پس از گذشت قرنهاى متمادى مردم پارهاى از مناطقکشور هنوز پاى بند مراسم عاشوراى حسینى(ع) بوده و به این روزتاریخى (hona husein) «روز حسین» مى گویند. همچنین یکى ازدانشگاههاى شهر را «حوض شیعه» نامگذاشتهاند. (1) پیروزى انقلاب اسلامى در ایران کلیه مسلماناناندونزى را واداشت تا به تحولى نوین درباره نحوه زندگى و تفکرخود رو آورند در میان طبقات مختلف جامعه این کشور قشرتحصیلکرده و دانشگاهى آن بیش از پیش از نعمت انقلاب بهره جستهو مىبرند، آنان چه در دانشگاه و چه در حوزههاى علوم اسلامىتوانستند با معیار قرار دادن انقلاب اسلامى، اسلام راستین را ازاسلام ساخته ابرقدرتها باز شناسند و هرکدام را در ارزیابى خودجدا از هم مورد بررسى و کاوش قرار دهند.
انقلاب اسلامى همراه با نوشتههاى شیهد مطهرى، شیخ جعفرسبحانى،علامه طباطبایى و دکتر على شریعتى و دیگر اندیشمندان شیعى کهبه زبان اندونزیایى ترجمه شده است، به اجتماع راه یافتبهطورى که پس از سالهاى طولانى انفعال نسبتبه علما و روحانیون،انقلاب کارى کرد که تا از نو آنان را به علما و دانشمندان علوماسلامى امیدوار سازد و این پدیده مثبت را مىتوان در چند برابرشدن علاقه مندى آنان به فراگیرى علوم اسلامى مشاهده کرد (2) نفوذفرهنگى و ادبى ایران در این کشور بسیار گسترده و وسیع است، چهاین که اسلام در درجه اول به دست ایرانیها به اندونزى راهیافته استبدین جهت فرهنگ و ادب ایرانى نیز همراه آیین اسلامدرجاوه و سوماترا نفوذ و گسترش یافت. ایرانیان با وجود بعدمسافت از قرون اولیه هجرى در اندونزى سکونت گزیدند و به تدریجدرشئون مختلف سیاسى، بارزگانى، علمى و روحانى مهمترین مناصب ومقامات را به خود اختصاص دادند.
اسامى فارسى از نامهایى است که هنوز در اندونزى متداول است. نکته شایان توجه این است که در خط معمول اندونزى که خط نستعلقاست علایمى که بالا و پایین حروف گذاشته مى شود همان زبر و زیرو پیش فارسى و عربى است. همراه با نفوذ سیاسى و تجارتى، نفوذ ادبى ایرانیان در اینسرزمین نیز بر قرار بوده است و بسیارى از آثار ادبیات ایراناز مدتها پیش در نواحى مختلف این سرزمین ترجمه شده است. (3) مردم اندونزى، بسیار مهربان و خوش برخورد و کریم النفس هستندو برخلاف وضعیت نابسامان اقتصادى آنها، در مهمانى نوازى بسیارکوشا هستند به طورى که از وجود مهمان احساس ناراحتى نمىکنند.
سادات و هاشمىهاى اندونزى که اغلب آنها سادات حضرمى (حضر موتیمن) هستند و طبقه اشرافى را در میان مردم اندونزى تشکیلمىدهند، از احترام ویژهاى در میان مردم برخور دارند و مردمبراى احترام دست آنها را مى بویند (چرا که بوسیدن دست جهتاحترام در میان آنها متداول نیست.) بعضى از سادات در پستهاىمهمى در دولتبه کارگماشته شدهاند و شمار سادات حدود نیممیلیون نفر برآورد شده است. واضح است که سادات مورد نظر شاملسادات شیعى، شافعى و حتى نواصب مىباشند.
سادات اندونزى به شدت مایل هستند که اصالت عربى و هاشمى خودرا حفظ کنند، لذا در یادگیرى زبان عربى تلاش جدى دارند وارتباط خود را با حضرموت همچنان حفظ کردهاند.
مجمعى در جاکارتا براى اهتمام و رسیدگى به وضع سادات بنام«الرابطهالعلویه» تاسیس شده است این مجمع موسسهاى براى ثبتانساب سادات تاسیس کرده که تمام انساب در آن دفتر ضبط شدهاستبه نحوى که کسى نمىتواند در آنجا ادعاى سیادت کند مگر اینکه موسسه آن را تایید کند.
این موسسه شعب دیگرى نیز غیر از جاکارتا دارد مسئولین اینموسسه آمادگى خود را در زمینه ثبت انساب سادات در ایران اظهارکردهاند.
موسسه الرابطهالعلویه در زمینه رسیدگى به وضع تحصیلى علوىهانیز فعالیت دارد.
این موسسه از طریق تاسیس بعضى از مدارس و پرداخت هزینه تحصیلدیگر علوىهایى نیازمند اقدام نموده است. سادات اندونزى اهتمامویژهاى نسبتبه کرامات منقوله از اجدادشان دارند پارهاى ازکراماتى که آنان درباره اجدادشان نقل مىکنند، براى ائمه اطهارعلیهم السلام به ثبت نرسیده و پارهاى دیگر از محالات عقلى استبا این حال آنها به صحت این کرامات معتقدند. این اعتقاد خودعاملى براى پافشارى گروهى از علوىها بر باطل خود و عدم پذیرشمذهب حق بوده است. (4)
از شمار شیعیان این کشور اطلاع دقیقى دردست نیست. اما با توجه به برخى شواهد متقن تاریخى و نیز قرائنو امارات متعددى که در جامعه کنونى مسلمانان اندونزى وجوددارد، مىتوان پذیرفت که امروز در تمام جزایر مسکون اندونزىجمع کثیرى از شیعیان زندگى مىکنند.
تاریخ شیعه در این سرزمین به آغاز دعوت اسلامى و ورود مسلمانانبه این مجمع الجزایر باز مىگردد. پروفسور فقید، جایادیننگراد،مورخ اندونزیایى و استاد دانشگاه اندونزى، که خود از اهل سنتبوده، بر این عقیده بود که دین اسلام توسط شیعیان به اینسرزمین راه یافته است. گروهى از شیعیان امروز این کشور ازاعقاب و اخلاف محمد بن على و حسن بن على بن الامام جفعرالصادق(علیهم السلام) هستند که براى حفظ جان خود از ممالک دیگرگریخته و در این سرزمین ماوا گرفتند.
در راس این مهاجران شیعه که پس از مبارزههاى فراوان باخوارجاباضیه به اندونزى، هند، فیلیپین، ملایا و جزایر سلیمان هجرتکردهاند، احمد بن عیسى بن محمد بن على بن الامام جعفر صادق(ع)،ملقب به «مهاجر» قرار داشته است. برخى از آن مهاجران بادختران ملوک و امراى محلى ازدواج کرده و بعضا به مراتب ومقامات عالى و حتى سلطنت رسیده بودند و سلاله ایشان که تا بهامروز در اندونزى ادامه داشته تماما شیعه امامیهاند. علاوه براین، در سال717 ه ق نیز یک ناوگان بازرگانى عظیم ایرانى،مرکب از سىو پنج کشتى، عده کثیرى از دعاه و مبشرین شیعه را درسواحل این کشور پیاده کرده و به اقطار این سرزمین رسانده بود.
در کتاب دائرهالمعارف تشیع در باره دیرینگى حضور شیعه دراندونزى آمده است که عبارت حکاکى شده «لافتى الا على، لاسیف الاذوالفقار» بربدنه یک توپ عظیم قدیمى متعلق به زمانهاى پیش ازورود هلندیها به این سرزمین و نیز نقش بسیارى از شمشیرهاى کهنبازمانده از آن ایام حکایت از حاکمیتشیعه دراین منطقه دارد.
درج کلمات الله، محمد، على، یا لااله الا الله، محمد رسول اللهو على ولىالله و یا عبارت لافتى الاعلى، لاسیف الاذوالفقار، برسنگقبرى بسیار از افراد این سرزمین از جمله بر مقابر سید حسامالدین الحسینى (متوفاى823 ه ق) در آچه در شمال غربى سوماتراو سید الشریف حسن بن على الاسترآبادى (متوفاى823 ه ق) وامیرمحمد بن عبدالقادر العباس (متوفاى833 ه ق) که امروزهاکثر آنها زیارتگاه مسلمانان و شیعیان این کشور مى باشند، ازجمله شواهد متقن و قطعى حضور و نفوذ گسترده و عمیق تشیع دراین سرزمین به شمار مىآیند. علاوه بر این، امروزه نیز ایاممحرم و عاشوراى حسینى و ماه صفر مورد تعظیم و احترام تقریباتمام مسلمانان اندونزى، اعم از شیعه و غیر شیعه قرار دارد. (5) در حقیقت مراسم عاشورا که در اندونزى «سورا» نامیده مىشودیک از مهمترین آثار حضور گسترده شیعه در آن کشور است.
آورندگان اسلام به اندونزى را «تجار و بازرگانان شیعه مذهب»مقیم هند دانستهاند. آثارى هم که از قبور مسلمین در اینسرزمین برجاى مانده است نشانگر این حقیقت است که حداقل از قرنچهارم هجرى، تشیع در آنجا وجود داشته است. اگر این مطلب باقرائن و شواهد محکم تایید و تثبیت گردد که علت رسوخ تشیع بهاندونزى فرار شیعیان علوى به سمت مشرق جهتیافتن پناهگاهى امنبوده است، بایستى قبول کرد که شمار شیعیان نیز در گذشتههاىدور در این کشور قابل توجه بوده است.
از مهمترین علویان مهاجر احمد بن عیسى بن محمد بن على بن جعفربن محمد(ع) است که در سال317 هجرى وارد این منطقه شده است. او و دیگر مهاجرین در جزایرى که امروز معروف به مالایا،اندونزى، فیلیپین و جزایر سلیمان است وارد شدهاند، این افرادبا وصلتى که با مردم این دیار داشتند نفوذ خود را حفظ کرده وبه مراتب عالى رسیدند به طورىکه هنوز هم خاندانهاى آنها مشهوراست. مهمترین اثر شیعه در این دیار همان مراسم «عاشورا» استکه بنام سورا خوانده مىشود.
چنانچه مراسم «عیدغدیر» نیز در برخى مناطق برپا مىشده است.
در دوره اخیر و بخصوص پس از پیروزى انقلاب اسلامى ایران، تشیعحیات مجدد یافته و فعالیتهایى را در گوشه و کنار آغازکردهاند. از مناطق شیعه نشین اندونزى منطقه آجیه در شمالسوماترا بوده است که از آنجا تشیع به مناطق دیگر انتشار یافتهاست. شهر «کوالا» نیز از جمله مناطق شیعه نشین بوده است.
دانشگاهى نیز بنام دانشگاه شیعه کوالا در آن وجود دارد. منطقه«برلاک» نیز از مناطق داراى شیعه است. قابل ذکراست که اینمنطقه زمانى حکومتشیعى داشته است. اکنون شیعیان به صورتجمعیت مذهبى داراى تشکیلات و تشکل در اندونزى وجود ندارند،ولکن حرکتهاى فرهنگى که باعثبازگشتبه خویش و شناساندن هویتفرهنگى و مذهبى شیعه در این کشور باشد مهمترین عاملى است کهباعث مىشود تا در کوتاه مدت هزاران نفر (6) شیعهاى که فعلا بهصورت علنى اظهار تشیع مىکنند خود را بازیابند. از جمله نکاتقابل توجه در رابطه با شیعیان، وجود خاندانهاى سادات علوى وهاشمیون است که در این سرزمین وجود دارند. آنها از حرمتویژهاى در میان مردم برخور دارند و مردم دست آنها را به عنوانتبرک و تیمن مى بویند. (7) شیعیان اندونزى علاقه خاصى به حضرتامام خمینى(ره) و مقام معظم رهبرى حضرت آیهالله العظمىخامنهاىمدظلهالعالى دارند. این علاقه به اشکال مختلف بروز کردهاست، چاپ عکسهاى امام راحل و مقام معظم رهبرى و نگهدارى آن درخانهها به شمار زیاد و نیز چاپ تصویر حضرت امام(ره) روى بعضىپیراهنها و فروش تصاویر ایشان به صورت علنى و به میزان زیاد،جلوههایى از این عشق و علاقه مردم به انقلاب اسلامى و رهبرى است.
از دیگر علامات این محبت و علاقه چاپ و انتشار کتب شیعى و ترجمهآنهاست و تاکنون دهها کتاب از علامه طباطبایى، شهیدمطهرى وشهیدآیت الله صدر و دیگر دانشمندان شیعه به زبان اندونزىترجمه و چاپ شده است، حتى دیده شده است که علماى اهل سنتبهموسسات شیعه مراجعه و از آنها درخواست کتب شیعه مىنمایند.
رویهم رفته پس از پیروزى انقلاب اسلامى ایران تا به حال شیعهحیات مجدد یافته و از لحاظ رشد فکرى وسیاسى، راه تعالى را طىمى نماید لکن فقدان موسسات شیعى و نیز کتابخانهها و بالاتر ازآن مرجعى رسمى از طرف ولایت فقیه در این دیار باعث کندى اینحرکت رو به رشد بوده است. بر اساس برخى گزارشهاى موثق، دراغلب شهرهاى اندونزى شیعیان و بخصوص نسل جوان آنها خواستاراعزام نمایندهاى از طرف مقام معظم رهبرى، جهت رسیدگى به وضعشیعیان و هدایت و راهنمایى حرکتشیعى در این سرزمین مىباشند واین امر آمادگى بیش از پیش پرجمعیتترین کشور اسلامى جهان رابراى دریافت پیام اسلام راستین و آرمانهاى بزرگ انقلاب اسلامىایران نشان مىدهد. در حال حاضر 1% از مسلمانان اندونزى راشیعیان تشکیل مىدهند. تشیع پس از پیروزى انقلاب اسلامى ایرانتجدید حیات یافته و همواره رو به رشد بوده است.
فارغ التحصیلان اندونزیایى از حوزه علمیه قم
تاثیرگذارى روحانیون تحصیل کرده در قم در سراسر اندونزى بهحدى است که مىتوان ادعا کرد جایى در این کشور نیست که نورولایت در آن ساطع نباشد و روحانى تحصیل کرده، در قم در آنجاحاضر نباشد. فارغ التحصیلان حوزه علمیه قم، در ترویج مذهب وتربیت و تدریس تعالیم اهلالبیت علیهم السلام به شیعیان و آشنانمودن اهل سنتبه این تعالیم نقش بهسزایى داشته و دارند و بههمین جهت ضرورى به نظرمىرسد تلاش جدى براى افزایش شمار طلبههاىاندونزیایى در قم معمول شود تا بتوان در آینده نزدیک شاهدجهشى دیگر در انتشار مذهب اهلالبیت علیهم السلام در کشوراندونزى; بلکه در جنوب شرقى آسیاباشیم. پایان
پى نوشتها:
1- اوضاع شیعیان اندونزى/ یکى از طلاب اندونزیایى مقیم قم/1371 ه ش.
2- همان منبع.
3- اندونزى/ وزارت ارشاد اسلامى/ 1372 ه ش.
4- سفر به اندونزى/ سید عمار حکیم/1373 ه ش.
5- دائرهالمعارف تشیع/ جلد دوم/ ص 544.
6- بعضى آمارها شمار شیعیان را در اندونزى پنج هزار قلمدادمىکنند اما قطعا این شمار بخشى از جمعیتشیعه است.
7- چون بوسیدن دست در آنجا مرسوم نیست.