با امام حسین(ع) در سایه قرآن

پیامبر اکرم(ص) فرمود: «من دو چیز گرانمایه در میان شما به یادگار مى‏نهم: کتاب خدا و خاندانم. این دو هرگز از یکدیگر جدا نمى‏شوند تا آنکه در قیامت کنار حوض کوثر بر من وارد آیند.» (1)
این حدیث‏به حدیث ثقلین معروف شد و تمام فرقه‏هاى مسلمین آن را در کتب معتبر خویش نقل کردند; اما به فرموده خمینى کبیر «خودخواهان و طاغوتیان قرآن کریم را وسیله‏اى ساختند براى تداوم بخشیدن به حکومتهاى غاصب و ضد قرآنى خویش و مفسران حقیقى قرآن و آشنایان به حقایق آن را، که سراسر قرآن را از پیامبر اکرم(ص) دریافت کرده بودند، با بهانه‏هاى گونه‏گون عقب زدند و با توطئه کثیف خود، در حقیقت قرآن را از صحنه خارج کردند.» (2)
ممکن است‏بپرسید: آیا فهم قرآن تنها در توان معصومان (علیهم السلام) است و دیگر مردم حق ندارند، بدون مراجعه به روایات اهل بیت، از قرآن بهره گیرند؟
در پاسخ باید گفت: ما مانند اخبارى‏ها نیستیم که فهم قرآن را یکسره مخصوص اهل بیت (علیهم السلام) بدانیم; بخشى از آیات محکمات و بینات نامیده مى‏شود و هر کس، به شرطى که با زبان عربى و شان نزولها و یک سلسله مباحث لازم دیگر به طور صحیح آشنایى کافى داشته باشد مى‏تواند از آن بهره گیرد; اما مى‏دانیم که آیات قرآن دو دسته‏اند: محکمات و متشابهات. (3) براى فهم آیات متشابه جز تمسک به راسخان در علم اهل بیت (علیهم السلام) راهى نیست.
طبق تصریح شیعه و سنى، قرآن کریم در موارد متعددى به مقام و موقعیت اهل بیت (علیهم السلام) و عصمت و طهارت و ولایت آنها اشاره کرده است. در این فرصت، آن دسته از روایات سالار شهیدان حضرت ابى عبدالله الحسین(ع) در باره برخى از آیات قرآن کریم، که در خصوص اهل بیت عصمت (علیهم السلام) وارد شده، مورد توجه قرار مى‏دهیم و جانهاى خود را با کلمات نورانى آن فاتح اقلیم وجود جلایى دیگر مى‏بخشیم.
زبان من زبون و خامه‏ام خام چه گویم در مقام آن دلارام
باید توجه داشت که در برخى از روایات، آن حضرت تنها راوى حدیث است که از پیامبر اکرم(ص) یا امیرمؤمنان(ع) نقل مى‏کند; ولى ما تنها به روایاتى اشاره مى‏کنیم که در آن امام(ع) خود سخنى فرموده یا پرده از حقیقتى برداشته است. البته این سخن با نقل مواردى که آن حضرت از رسول اکرم یا امیرمؤمنان مطلبى پرسیده و سپس پرسش و پاسخ را باز گفته است، منافات ندارد; زیرا به هر حال خود حضرت در متن جریان حضور داشته است.
به هر ترتیب امام حسین(ع) در این دسته از روایات به تبیین بطنى از بطون قرآن پرداخته، از تاویل، تفسیر یا شان نزول آیات پرده برمى‏دارد و گاه براى بیان حقیقتى به آیه استدلال مى‏کند.
توسل به اهل بیت
در ذیل آیه 62 سوره بقره امام(ع) فرمود: اگر آنها [یهودیان]با نیتى صادق و عقیده‏اى درست از عمق جان خداى را به «محمد و آل پاکش‏» مى‏خواندند تا نگاهشان دارد ... حتما خداوند با کرمش به آنها پاسخ مى‏داد; اما کوتاهى کردند ... (4)
سرزنش دشمنان اهل بیت
در ذیل آیه‏97 سوره بقره امام(ع) مى‏فرماید: همانگونه که یهود را به جهت دشمنى با جبرئیل(ع)، مورد مذمت قرار داده; دشمنان «اهل بیت‏» را نیز مشمول سرزنش خویش گردانیده است. زیرا به اعتقاد آنان نیز جبرئیل(ع) و فرشتگان مقرب خدا براى یارى رساندن به محمد(ص) و على(ع) فرود مى‏آمدند ... (5)
پیروى از اهل بیت
امام(ع) به اشاره پدر گرامى‏اش حضرت امیرمؤمنان(ع) در توضیح مراد از «ناس‏»، در آیه‏199 سوره بقره مى‏فرماید: مقصود از آن، ما اهل بیت هستیم و به همین جهت، خداوند مى‏فرماید: از همان جایى که مردم (ناس) کوچ مى‏کنند، کوچ کنید. [و پیروى از اهل بیت را پیشه خویش سازید (6) ]
در آیه 75 سوره انفال مى‏خوانیم: ... و خویشاوندان نسبت‏به یکدیگر در احکامى که خدا مقرر داشته [از دیگران] سزاوارترند.
امام(ع) فرمود: هنگامى که این آیه نازل شد، از رسول خدا(ص) در باره تاویل آن پرسیدم. رسول خدا(ص) فرمود: به خدا سوگند، جز شما کس دیگرى را قصد نکرده است و شما همان خویشاوندان من هستید. پس هر گاه من از دنیا رفتم، پدرت على(ع) نسبت‏به من و جانشینى من سزاوارتر است; و هر گاه پدرت از دنیا برود، برادرت حسن(ع) بدان سزاوارتر است; و آنگاه که حسن(ع) از دنیا برود، تو بدان مقام سزاوارترى.
گفتم: اى رسول خدا، بعد از من چه کسى شایسته آن مقام است؟
فرمود: پسرت على.
به همین ترتیب نام یکایک ائمه اطهار (علیهم السلام) را برشمرد; هر کدام را بعد از دیگرى شایسته‏تر به خلافت دانست و در پایان فرمود: غیبت در زمان نهمین فرزندت به وقوع مى‏پیوندد. این ائمه نسل تواند، خداوند علم و فهم مرا به ایشان عطا کرده است و سرشت آنها از سرشت من است. خدایا این مردم را چه مى‏شود که با آزار خاندانم مرا مى‏آزارند؟! خداوند شفاعتم را نصیب ایشان نگرداند. (7)
پاداش پیروى از اهل بیت
در آیه‏29 سوره رعد مى‏خوانیم: «آنان که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، طوبى و بهترین سرانجامها در انتظارشان است.»
امام(ع) مى‏فرماید: این آیه در مورد امیرمؤمنان نازل شده است. «طوبى‏» درختى است در خانه وى در بهشت و هیچ میوه‏اى در هیچ خانه‏اى از خانه‏هاى بهشت نیست; مگر آنکه شاخه‏اى از این درخت در آن وجود دارد. (8)
خداوند در آیه 71 سوره اسراء مى‏فرماید: «روزى که هر گروهى را با پیشوا و امام خویش مى‏خوانیم ...»
امام(ع) فرمود: آرى، پیشوایان دو دسته‏اند; امامى که مردم را به هدایت دعوت مى‏کند و مردم از وى پیروى مى‏کنند و به سعادت مى‏رسند و امامى که مردم را به‏گمراهى فرا مى‏خواند و مردم نیز از وى پیروى مى‏کنند.[و در تباهى غوطه‏ور مى‏گردند]
پرسش از ولایت اهل بیت در قیامت
خداوند در آیه‏36 سوره اسراء مى‏فرماید: «چشم و گوش و دل، تمامى اینها مورد پرسش و بازخواست قرار مى‏گیرند.»
امام(ع) فرمود: [رسول خدا(ص) فرمود:] ... به عزت پروردگارم سوگند، تمامى امت من در روز قیامت‏باز داشته مى‏شوند و از ولایت امیرمؤمنان(ع) بازخواست مى‏گردند. (9)
احترام به اهل بیت
در آیه 82 سوره کهف مى‏خوانیم: «... و اما آن دیوار، از آن دو یتیم در آن شهر بود و زیر آن گنجى متعلق بدانها وجود داشت و پدرشان مردى نیکوکار بود. پروردگارت مى‏خواست آنها به حد بلوغ برسند و گنج‏خود را بیرون آورند...»
امام به یکى از منحرفان مى‏فرماید: به خاطر احترام چه کسى آن دیوار براى این دو یتیم محفوظ ماند؟
مرد گفت: پدرشان
امام فرمود: آیا پدر آنها بهتر بود یا رسول خدا؟
آن مرد بدین وسیله به مقام و عظمت آن خاندان پى برد و سرافکنده و شرمسار گردید. (10)
جدال میان اهل بیت و بنى‏امیه
شخصى از آن حضرت در باره آیه‏19 سوره حج پرسید. خداوند در این آیه مى‏فرماید: «اینان دو گروهند (دشمن یکدیگر) که در باره پروردگارشان به جدال و نزاع برخاستند.»
امام پاسخ داد: ما و بنى‏امیه هستیم که در باره خداى - عزوجل - به جدال و مخاصمه پرداخته‏ایم; ما مى‏گوییم خداى راست گفت; و آنان مى‏گویند: خداى دروغ گفت: پس ما و ایشان تا روز قیامت [نیز] دشمن یکدیگریم. (11)
اهل بیت، حکمرانان الهى
در آیه 41 سوره حج مى‏خوانیم: «[یاران خدا] کسانى هستند که اگر در زمین بدانها قدرت و مکنت‏بخشیم، نماز را برپا داشته و زکات را مى‏پردازند و امر به معروف و نهى از منکر مى‏کنند و ...»
امام(ع) فرمود: این آیه در شان ما اهل بیت فرو فرستاده شده است.
طهارت و عصمت اهل بیت
خداوند در آیه‏33 سوره احزاب مى‏فرماید: «خداوند اراده کرده است که پلیدى و گناه را تنها از شما اهل بیت دور سازد و شما را پاک گرداند. [و به مقام عصمت رساند]»
آن حضرت فرمود: رسول خدا(ص) در منزل ام‏سلمه بود که برایش [غذایى به نام] حریره آوردند. آن حضرت على و فاطمه و حسن و حسین(ع) را فرا خواند و همگى از آن خوردند. سپس عباى خیبرى بر آنهاء;ح‏ح‏ظ افکند و آیه فوق را تلاوت فرمود. (12)
اهل بیت منبع علوم
خداوند در آیه 12 سورء یس مى‏فرماید: «و همه چیز را در امام آشکار کننده‏اى برشمرده‏ایم.»
آن حضرت فرمود: ... حضرت رسول خدا(ص) فرمود: مراد از «امام مبین‏» امیرالمؤمنین(ع) است، بى‏تردید او همان امامى است که خداى - تبارک و تعالى - در وى علم هر چیزى را به شماره درآورده است. (13)
پیوستن به اهل بیت و دوستى با ایشان
در آیه‏23 سوره شورى مى‏خوانیم: «[اى رسول ما، به امت] بگو: من از شما اجرى نمى‏خواهم جز دوست داشتن نزدیکانم. »
امام حسین(ع) فرمود: آن خویشاوندى که خداوند پیوند بدانها را فرمان داده و حق آنان را گرامى داشته و خوبى را در ایشان نهاده است، خویشاوندى ما اهل بیت است. خداوند حق ما را بر هر مسلمانى واجب کرده است. (14)
اهل بیت هماره در حال عبادت
خداوند در آیه‏29 سوره فتح مى‏فرماید: «... آنان [کسانى که با رسول خدا(ص) در برابر کفار سرسخت و در میان خود مهربانند] را مى‏بینى که پیوسته در حال رکوع و سجودند ...»
امام(ع) فرمود: این آیه در باره على بن‏ابى طالب(ع) نازل شده است. (15)
اهل بیت‏سرچشمه روشنایى‏ها
در آیات آغازین سوره شمس مى‏خوانیم: «سوگند به خورشید و تابش و گسترش نور آن در هنگام بالا آمدن ...; و سوگند به ماه، آن هنگام که در پى خورشید برآید و سوگند به روز آن هنگام که زمین را روشنایى مى‏بخشد.»
امام(ع) فرمود: مراد از خورشید، محمد رسول خدا است; و مراد از ماه امیرمؤمنین على است که به دنبال محمد(ص) مى‏آید و مراد از روز قائم آل محمد است که زمین را از قسط و عدل پر مى‏سازد. (16)
نعمت دیندارى و ولایت اهل بیت
در آیه 11 سوره ضحى مى‏خوانیم: «... و اما نعمت پروردگارت را، پس بازگو کن.»
امام(ع) فرمود: مراد از نعمت، دین و اعتقاد به ولایت اهل بیت (علیهم السلام) است. (17)
اهل بیت و آگاهى از رویدادهاى آینده
امیرالمؤمنین(ع) سوره قدر را تلاوت مى‏فرمود. حسین(ع) گفت: پدر، گویا این سوره [که]از دهان شما [شنیده مى‏شود] شیرینى خاصى دارد! حضرت فرمود: اى فرزند رسول خدا و فرزندم، من از این سوره چیزى مى‏دانم که تو نمى‏دانى. هنگامى که این سوره نازل شد، جدت رسول خدا(ص) مرا فرا خواند. وقتى به محضرش شرفیاب شدم] آن را برایم قرائت فرمود; سپس بر شانه راستم زد و گفت: اى برادر من و وصى من و سرپرست و والى امتم بعد از من، و اى دشمن دشمنان من تا روزى که همگان برانگیخته شوند، این سوره بعد از من براى تو است و بعد از تو براى فرزندانت. [آرى] جبرئیل(ع) برادر فرشته‏ام، حوادث امتم را در سنت‏خویش برایم گفته است و همانها را براى تو نیز بازگو خواهد کرد. این سوره در جان قدسى تو و جانشینان [من و تو] تا آن هنگام که طلوع فجر قائم(ع) سرزند هماره نوربخش خواهد بود. (18)
اللهم عجل فرج قائم آل محمد(ع)
پى‏نوشتها:
1- مسند ابن‏حنبل، ج‏3، ص 14، دارصادر، بیروت.
2- صحیفه نور، ج 21، ص 170. (با تصرف)
3- آل عمران، آیه‏7.
4- التفسیر المنسوب الى الامام العسکرى(ع)، مؤسسة الامام المهدى(ع)، قم، ص‏267.
5- همان، ص 448 به بعد.
6- الکافى، شیخ کلینى، دار صعب، بیروت، ج 8، ص 244.
7- کفایة الاثر، خزاز قمى، انتشارات بیدار، قم، ص 175.
8- مائة منقبة، ابن شاذان، ص‏137. مدرسة الامام المهدى(ع)، قم.
9- عیون اخبار الرضا(ع)، شیخ صدوق، ج 1، ص 280، مؤسسة الاعلمى، بیروت.
10- تاریخ ابن‏عساکر «ترجمة الامام الحسین(ع)، ص‏157، مؤسسه المحمودى، بیروت.
11- الخصال، شیخ صدوق، ص 42، مکتبة الصدوق، تهران.
12- البرهان، سید هاشم بحرانى، ج‏3، ص 312، مؤسسه اسماعیلیان، قم.
13- معانى الاخبار، شیخ صدوق، ص 95. جماعة المدرسین، قم.
14- البرهان، ج 4، ص 124. موسسة اسماعیلیان، قم.
15- المناقب، ابن‏شهرآشوب، ج 2، ص 15.
16- تفسیر فرات کوفى، ص 212.
17- المحاسن، شیخ برقى، ج 1، ص 344. المجمع العالمى لاهل البیت (علیهم السلام)، قم.
18- بحارالانوار، علامه مجلسى، ج 25، ص 70.