جایگاه شناسی «عرفان اجتماعی» در حوزه علمیه قم در سده اخیر (1300 140ش) (مقاله پژوهشی حوزه)

چکیده

ابعاد گوناگون عرفان اسلامی در روندی متکامل در متن سنت فکری فرهنگی اسلامی بروز یافته که از جمله مهم ترین آنها «عرفان اجتماعی» است که به معنای واقعی، در سده اخیر و از متن حوزه علمیه قم و به طور خاص تر، در بستر مکتب امام شکل گرفته و موجب آثار فرهنگی تمدنی بسیاری شده است. عرفان اجتماعی ظرفیت های بالفعل و بالقوه فراوانی دارد که می توانند تحولات بسیاری را در سنت حِکمی و عرفانی و نیز در فرایند تحقق اهداف گام دوم انقلاب رقم بزنند. با این حال، چنان که شایسته است بدان ها توجه نمی شود. واکاوی عرفان اجتماعی می تواند زمینه بهره گیری صحیح تر، افزون تر و عمیق تر از ظرفیت های انبوه آن را فراهم سازد؛ چنان که از افتادن در دام برخی آسیب ها و انحراف ها جلوگیری می کند؛ مانند دوری از هویت ناب آن، یعنی «معنویت توحیدی عقلانی، شریعت محور و فقاهتی» یا بستر صحیحی که مکتب امام برای عرفان اجتماعی فراهم آورد. ازاین رو نوشتار حاضر، با به کارگیری روش توصیفی تحلیلی، به جایگاه شناسی عرفان اجتماعی در مهد اصلی پدیدآیی و ظرف اصیل استمرار آن، یعنی حوزه قم در سده اخیر می پردازد.