مقایسه تطبیقی دیدگاه امام خمینی(ره) و عارفان پیشین درباره مقام سلوکی فنا (مقاله پژوهشی حوزه)

چکیده

اگرچه امام خمینی(ره) مباحث فراوانی درباره «فنا» با رویکرد هستی شناسانه در عرفان نظری مطرح ساخته ، اما ایشان همچون دیگر عارفان بزرگ، برای منزل سلوکی «فنا» در نظام مقامات عرفان عملی جایگاه ویژه ای قائل است. مهم ترین نکته در تعریف منزل «فنا» از دیدگاه امام خمینی(ره)، گذار سالک فانی از تمام حجاب ها، حتی حجاب نفس و انانیت است. حضرت امام با اشاره به دقیق و دور از دسترس بودن مباحث پیچیده توحیدی درباره فنا بر این مطلب تأکید می کند که فنا به چشیدن است، نه به شنیدن. ایشان توضیح می دهد که این منزل غایت القصوای سلوک الی الله و پایان بخش سفر اول و نقطه آغاز سفر دوم از اسفار اربعه سلوکی است. امام خمینی(ره) نگران انکار کسانی است که دستشان از فهم این معارف متعالی کوتاه است. ازاین رو ضمن مخالفت صریح با آنان، بر این نکته تأکید می کند که سخن عارفان درباره فنا، ریشه در آموزه های دینی دارد و آیات و روایات فراوانی ما را به سوی این منزل عرفانی فرامی خوانند. پژوهش پیش رو که به روش تحلیلی اسنادی سامان یافته است، همه نکات مزبور را افزون بر دیدگاه امام خمینی(ره)، از نگاه عارفان پیشین نیز بررسی کرده و در نهایت، به این نتیجه رسیده که دیدگاه امام خمینی(ره) در این زمینه، ادامه رویکرد عارفان بزرگ مسلمان است.