رهیافتی به مفهوم «باطل» و کاربست آن در اندیشه اجتماعی آیت الله خامنه ای
آرشیو
چکیده
در مطالعات قرآنی حضرت آیت الله خامنه ای، «مفاهیم و اصطلاحاتِ» قرآن از جایگاه تعیین کننده ای در تکمیل فرایند تدبّر قرآنی برخوردار هستند. در این نگرش قرآنی، بازشناسی سامانه زبانی قرآن کریم تا حدّ زیادی به مفهوم شناسی اصطلاحات قرآن وابسته می باشد. بر این اساس تحلیل های معناشناسانه آیت الله خامنه ای از اصطلاحات قرآنی، ضرورت می یابد. اصطلاح پردامنه «باطل» یکی از مفاهیمی است که در مطالعات قرآنی ایشان، مورد بازشناسی قرار گرفته است. تبیین روش آیت الله خامنه ای در معناشناسی اصطلاح «باطل» و بررسی ادله ایشان در بازشناخت این مفهوم، مسئله ای است که این تحقیق با استفاده از روش تحلیلی توصیفی درصدد پاسخ به آن است. یافته های تحقیق حاکی از این است که روش آیت الله خامنه ای در بررسی اصطلاحات، مبتنی بر هویّت جمعی قرآن است. در این روش، جمع آیات قرآن حاوی دلالت های معناشناختی می باشد و لذا متن قرآن کریم پایه ای ترین منبع برای تبیین اصطلاحات خود قلمداد می شود. «باطل» در منظومه معارفی قرآن، مفهوم معارض «حقّ» و به معنای «ما لاوقوعَ له» می باشد و آنچه اصحاب لغت و مفسرین در معنای باطل بیان نموده اند، اغلب یا بیان معانی اعتباری است که در تطوّر تاریخی شکل گرفته اند یا از باب بیان مصداق است. بر این اساس، باطل فاقد هویّت مستقلی است و صرفاً در نبود حقّ، جلوه می کند. دلالت های مفهومی در این موضوع، موجب خلق گزاره های راهبردی در سه عرصه کلان فرهنگی، سیاسی و اجتماعی توسط آیت الله خامنه ای شده است. مبادی ارزش شناختی این بحث در عرصه اجتماعی، نظریه های «پیشرفت»، «مقاومت» و «قدرت» را در اندیشه سیاسی اجتماعی آیت الله خامنه ای پشتیبانی می کند و بر نقش مرجعیّت معرفتی قرآن در نوع حکمرانی ایشان تأکید می نماید.The Concept of Batil and Its Application in Ayatollah Khamenei's Social Thought
In Ayatollah Khamenei’s Quranic studies, Quranic concepts and terms have a determining role and place in complementing the process of Quranic contemplation. Based on this Quranic attitude, reidentifying linguistic features of the Holy Quran is- to a large extent- dependent upon the conceptology of Quranic terms. Accordingly, Ayatollah Khamenei’s semantic analysis of Quranic terms is a necessity. The broad term of Batil (falsehood) is one of the concepts which has been reidentified in Ayatollah Khamenei’s Quranic studies. Elaborating on the method employed by Ayatollah Khamenei in semantology – the term of Batil and the Leader’s reasons for the reidentification of this concept have been addressed in this article through an analytical-descriptive method. The result of this research shows that Ayatollah Khamenei’s method of studying the terms is based on Quran’s collective identity. Based on this method, most of the Quran’s verses imply semantic implications and therefore the text of the Holy Book could be a basis of knowledge for elaborating on its own terms. In the Quran, the term Batil is used as the opposite of Haq (truth) which can be used to describe nullified or invalid. Hence, Batil lacks an independent identity and merely can be meaningful when Haq is not present. Conceptual implications used by Ayatollah Khamenei have created strategic propositions in the areas of culture, politics, and society. The value-based principles of this issue in the social arena support the theories of “progress", "resistance" and "power" in the socio-political thought of Ayatollah Khamenei and emphasize the role of epistemological authority of the Quran in the type of governance that he favors.
تبلیغات
