فاطمه(س) در اندیشه امام خمینى

این نوشتار سزاوار مى‏بیند، نظرى به دیدگاه امام خمینى; در باره شخصیت فاطمه زهرا(س) داشته باشد، گذشته از آنکه حضرت امام; از فرزندان حضرت زهرا(س) است و در مکتب او پرورش یافته و عمر شریف خویش را در راه اهداف والاى اسلام و اهل بیت(ع) سپرى فرموده است، همزمانى میلاد امام خمینى; (بیستم جمادى‏الثانى سال 1320 ه .ق) و میلاد فاطمه زهرا(س) بر این مناسبت، دو چندان، افزوده است. حضرت امام; در برخى از پیامها و سخنرانیهاى خود به ترسیم و توصیف شخصیت جاودانه فاطمه زهرا(س) پرداخته‏اند، اما به این نکته نیز باید توجه داشت که آنچه بیان کرده‏اند تنها اشاره به بخشى از فضایل بى‏پایان و وصف‏ناشدنى زهراى مرضیه(س) است، نه تبیین همه آن، که اصولا از قدرت بشر خارج است، و به کلام امام; نیز در این باره خواهیم پرداخت.
اینک سخنان حضرت امام; را تحت عناوینى چند به شما خواننده گرامى تقدیم مى‏داریم:
1 - فاطمه(س) مایه افتخار
در دنیایى که در آن زندگى مى‏کنیم، از گذشته تا حال، انسانها بر حسب دیدگاه خود از جهان و انسان و زندگى، به اشیاء یا اشخاصى افتخار مى‏کرده‏اند و آنها را مایه فخر و مباهات خود دانسته‏اند، اما حضرت امام; فاطمه زهرا(س) را مایه افتخار مى‏دانند، ببینیم چه کسانى به زهراى مرضیه(س) افتخار مى‏کنند.
الف) افتخار جهان هستى
امام;: روز پر افتخار ولادت زنى [است] که از معجزات تاریخ و افتخارات عالم وجود است (1) .
زنى که عالم به او افتخار دارد. (2)
ب) افتخار خاندان وحى
امام;: زنى که افتخار خاندان وحى، و چون خورشیدى بر تارک اسلام مى‏درخشد. (3)
تاریخ اسلام گواه احترامات بى‏حد رسول خدا(ص) به این مولود شریف است. (4)
ج) افتخار پیروان او
امام;: براى زن‏ها کمال افتخار است که روز تولد حضرت صدیقه را روز زن قرار داده‏اند، افتخار است و مسؤولیت. (5)
2 - فاطمه(س) تجلى کمال انسان
امام ;: تمام هویت انسانى در او جلوه‏گر است. (6)
تمام ابعادى که براى زن متصور است و براى یک انسان متصور است در فاطمه زهرا(س) جلوه کرده و بوده است. (7)
یک انسان به تمام معنى انسان، تمام نسخه انسانیت، تمام حقیقت زن، تمام حقیقت انسان،... تمام حیثیت زن، تمام شخصیت زن فردا [روز میلاد] موجود شد. (8)
تمام هویت‏هاى کمالى که در انسان متصور است و در زن تصور دارد، تمام، در این زن است. (9)
نکته: حضرت امام; در بیان اینکه چرا در آیه (انا انزلناه) به شکل جمع ذکر شده است فرموده‏اند: بدانکه نکته آن تفخیم مقام حق تعالى به مبدئیت تنزیل این کتاب شریف است... بعبارت دیگر این صحیفه نورانیه [قرآن کریم] صورت اسم اعظم است چنانچه انسان کامل نیز صورت اسم اعظم است، بلکه حقیقت این دو در حضرت غیب یکى است و در عالم تفرقه از هم بحسب صورت متفرق [هستند]. (10)
نتیجه: با توجه به اینکه حضرت امام;، حضرت زهرا را انسان کامل معرفى نموده‏اند و از سویى انسان کامل را صورت اسم اعظم مى‏دانند، نتیجه مى‏گیریم که:
«حضرت زهرا(س) صورت اسم اعظم الهى است‏».
3 - مقامات معنوى حضرت زهرا(س)
الف) نور او قبل از خلقت‏بشر آفریده شده است. (11)
امام;: اصولا رسول اکرم(ص) و ائمه(علیهم‏السلام) طبق روایاتى که داریم قبل از این عالم انوارى بوده‏اند در ظل عرش... و مقاماتى دارند الى ماشاءالله... چنانکه بحسب روایات این مقامات معنوى براى حضرت زهرا(س) هم هست. (12)
ب) موجودى ملکوتى و جبروتى
امام;: او [فاطمه زهرا] موجود ملکوتى است که در عالم انسان ظاهر شده است، بلکه موجود الهى جبروتى در صورت یک زن ظاهر شده است. (13)
معنویات، جلوه‏هاى ملکوتى، جلوه‏هاى الهى، جلوه‏هاى جبروتى، جلوه‏هاى ملکى و ناسوتى همه در این موجود است. (14)
ج) مجمع اوصاف انبیاء(ع)
امام;: فردا [روز ولادت فاطمه زهرا] همچو زنى متولد مى‏شود که تمام خاصه‏هاى انبیاء در اوست. (15)
د) حقیقت لیلة القدر
امام;: دلالت‏بر آنچه احتمال دادیم از حقیقت لیلة‏القدر مى‏کند حدیث‏شریف طولانى که در تفسیر برهان از کافى شریف نقل فرموده و در آن حدیث است که نصرانى گفت‏به حضرت موسى بن‏جعفر که تفسیر باطن (حم، والکتاب المبین، انا انزلناه فى لیلة مبارکة، انا کنا منذرین فیها یفرق کل امر حکیم) چیست؟ فرمود:
اما «حم‏» محمد(صلى الله علیه و آله) و اما «کتاب مبین‏» امیرالمؤمنین‏ع) است و اما اللیلة، فاطمه(س) است. (16)
و در روایتى لیالى عشر به ائمه طاهرین از حسن تا حسن تفسیر شده است و این یکى از مراتب لیلة القدر است که حضرت موسى بن‏جعفر(ع) ذکر فرموده و شهادت داده بر آنکه لیلة‏القدر تمام دوره محمدیه است روایتى که در تفسیر برهان از حضرت باقر(ع) نقل مى‏کند و این روایت چون روایت‏شریفى است و به معارف چندى اشاره فرموده و از اسرار مهمه کشف فرموده ما تیمنا عین آن حدیث را نقل مى‏کنیم:
قال (رحمه الله) و عن الشیخ ابى جعفر الطوسى عن رجاله عن عبدالله بن‏عجلان السکونى قال سمعت اباجعفر(ع) یقول:
بیت على و فاطمة حجرة رسول الله(ص) و سقف بیتهم عرش رب العالمین و فى قعر بیوتهم فرجة مکشوطة الى العرش معراج الوحى والملائکة تنزل علیهم بالوحى صباحا و مسائا و کل ساعة و طرفة عین، و الملائکة لا تنقطع فوجهم، فوج ینزل و فوج یصعد و ان الله تبارک و تعالى کشف لابراهیم(ع) عن السموات حتى ابصر العرش و زاد فى قوة ناظره، و ان الله زاد فى قوة ناظر محمد و على و فاطمة و الحسن و الحسین(ع) و کانوا یبصرون العرش و لایجدون لبیوتهم سقفا غیر العرش، فبیوتهم مسقفة بعرش الرحمن و معارج الملائکة و الروح فیها باذن ربهم من کل امر سلام، قال قلت: من کل امر سلام؟
قال: بکل امر
فقلت: هذا التنزیل؟
قال: نعم (×)
و تدبر در این حدیث‏شریف، ابوابى از معرفت‏به روى اهلش باز کند و شمه‏اى از حقیقت ولایت و باطن لیلة القدر به آن مکشوف شود. (17)
ه) تسبیحات فاطمه زهرا بهترین تعقیبات نماز
امام ;: و از جمله تعقیبات شریفه، تسبیحات صدیقه طاهره(س) است که رسول خدا(ص)، آن را به فاطمه(س) عطا فرمود. از حضرت صادق(ع) مرویست که این تسبیحات در هر روز، در تعقیبات هر نمازى پیش من محبوب‏تر است از هزار رکعت نماز در هر روز. (18)
و) مراوده با جبرئیل، بالاترین فضیلت زهرا(س)
امام;: من راجع به حضرت صدیقه(س) خودم را قاصر مى‏دانم ذکرى بکنم، فقط اکتفا مى‏کنم به یک روایت که در کافى شریفه است و با سند معتبر نقل شده است و آن روایت این است که حضرت صادق(ع) مى‏فرماید:
فاطمه(س) بعد از پدرش 75 روز زنده بودند، در این دنیا بودند و حزن و شدت برایشان غلبه داشت و جبرئیل امین مى‏آمد خدمت ایشان و به ایشان تعزیت عرض مى‏کرد و مسائلى از آینده نقل مى‏کرد.
ظاهر روایت این است که در این 75 روز مراوده‏اى بوده است‏یعنى رفت و آمد جبرئیل زیاد بوده است و گمان ندارم که غیر از طبقه اول از انبیاء عظام در باره کسى اینطور وارد شده باشد. ... مساله آمدن جبرئیل براى کسى یک مساله ساده نیست، خیال نشود که جبرئیل براى هر کسى مى‏آید و امکان دارد بیاید، این یک تناسب لازم است‏بین روح آن کسى که جبرئیل مى‏خواهد بیاید و مقام جبرئیل که روح اعظم است، چه ما قائل بشویم به این که قضیه تنزیل، تنزل جبرئیل، به واسطه روح اعظم خود این ولى است‏یا پیغمبر است، او تنزیل مى‏دهد او را و وارد مى‏کند تا مرتبه پایین، یا بگوییم که خیر، حق تعالى او را مامور مى‏کند که برو و این مسایل را بگو... تا تناسب ما بین روح این کسى که جبرئیل مى‏آید پیش او و بین جبرئیل که روح اعظم است نباشد، امکان ندارد این معنا، و این تناسب بین جبرئیل که روح اعظم است و انبیاء درجه اول بوده است مثل رسول خدا و موسى و عیسى و ابراهیم و امثال اینها، بین همه کس نبوده است... در هر صورت من این شرافت و فضیلت را از همه فضایلى که براى حضرت زهرا ذکر کرده‏اند، با این که آنها هم فضایل بزرگى است، این فضیلت را من بالاتر از همه مى‏دانم،... و این از فضایلى است که مختصات حضرت صدیقه(س) است. (19)
ز) صحیفه فاطمیة
نتیجه رفت و آمدهاى بسیار جبرئیل و گفتگوى با فاطمه زهرا، جمع مطالبى در مجموعه‏اى شد که صحیفه فاطمیه خوانده مى‏شد. حضرت امام;:
ما مفتخریم که ادعیه حیات‏بخش که او را قرآن صاعد مى‏خوانند از ائمه معصومین ما است، مناجات شعبانیه امامان و دعاى عرفات حسین بن‏على(علیهما السلام)، و صحیفه سجادیه این زبور آل محمد و صحیفه فاطمیه که کتاب الهام شده از جانب خداوند تعالى به زهراى مرضیه است، از ما است. (20)
در ظرف 75 روز جبرئیل امین رفت و آمد داشته است و مسائل را در آتیه‏اى که واقع مى‏شده است، مسائل را ذکر کرده است و حضرت امیر هم آنها را نوشته است، کاتب وحى بوده است‏حضرت امیر، همان طورى که کاتب وحى رسول خدا بوده است - و البته وحى به معناى آوردن احکام، تمام شد به رفتن رسول اکرم - کاتب وحى حضرت صدیقه در این 75 روز بوده است. (21)
و شاید یکى از مسائلى که گفته است راجع به مسائلى است که در عهد ذریه بلند پایه او حضرت صاحب(عج) است، براى او ذکر کرده است، که مسائل ایران جزو آن مسائل باشد، ما نمى‏دانیم، ممکن است. (22)
4 - پرورش یافتگان مکتب زهرا(س)
امام;: مکتبى که مى‏رفت‏با کجرویهاى تفاله جاهلیت و برنامه‏هاى حساب شده احیاى ملى‏گرایى و عروبت‏با شعار «لا خبر جاء و لا وحى نزل‏» محو و نابود شود و از حکومت عدل اسلامى یک رژیم شاهنشاهى بسازد و اسلام و وحى را به انزوا کشاند که ناگهان شخصیت عظیمى که از عصاره وحى الهى تغذیه و در خاندان سید رسل محمد مصطفى و سید اولیاء على مرتضى تربیت در دامن صدیقه طاهره بزرگ شده بود قیام کرد و با فداکارى بى‏نظیر و نهضت الهى خود واقعه بزرگى را بوجود آورد که کاخ ستمکاران را فرو ریخت و مکتب اسلام را نجات بخشید. (23)
این خانه کوچک فاطمه(س) و این افرادى که در آن خانه تربیت‏شدند که به حسب عدد، چهارپنج نفر بودند و به حسب واقع، تمام قدرت حق تعالى را تجلى دادند، خدمتهایى کردند که ما را و شما را و همه بشر را به اعجاب درآورده است. (24)
زنى که در حجره‏اى کوچک و خانه‏اى محقر، انسانهایى تربیت کرد که نورشان از بسیط خاک تا آن سوى افلاک و از عالم ملک تا آن سوى ملکوت اعلى مى‏درخشید، صلوات و سلام خداوند تعالى بر این حجره محقرى که جلوه‏گاه نور عظمت الهى و پرورشگاه زبدگان اولاد آدم است. (25)
در ناحیه معنویات آنقدر در مرتبه بالا بودند که دست ملکوتى‏ها هم به آن نمى‏رسید و در جنبه‏هاى تربیتى آنقدر بوده است که هر چه انسان مى‏بینند برکات در بلاد مسلمین هست و خصوصا در مثل بلاد ماها، اینها از برکت آنهاست. (26)
زنى که دخترش در مقابل حکومتهاى جبار ایستاد و آن خطبه را خواند. (27)
5 - لزوم تشکیل حکومت اسلامى
حضرت امام;:
ما براى اینکه وحدت امت اسلام را تامین کنیم، براى این که وطن اسلام را از تصرف و نفوذ استعمارگران و دولتهاى دست‏نشانده آنها خارج و آزاد کنیم راهى نداریم جز اینکه تشکیل حکومت‏بدهیم ... چنانکه حضرت زهرا سلام الله علیها در خطبه خود مى‏فرماید که امامت‏براى حفظ نظام و تبدیل افتراق مسلمین به اتحاد است. (28)
6 - زهرا(س) الگوى زندگى
امام ;:
الگو حضرت زهرا است، الگو پیغمبر اسلام است. (29)
ما باید تبعیت کنیم و زندگى خود را براى آنها قرار دهیم. (30)
ما باید سرمشق از این خاندان بگیریم، بانوان ما از بانوانشان و مردان ما، از مردانشان، بلکه همه، از همه آنها، آنها زندگى خودشان را وقف کردند از براى طرفدارى مظلومین و احیاى سنت الهى. (31)
این خاندان ... براى ملت‏ها و مستضعفین قیام کردند در مقابل کسانى که مى‏خواستند مستضعفین را از بین ببرند. (32)
خطبه فاطمه زهرا (سلام الله علیها) در مقابل حکومت و قیام امیرالمؤمنین و صبر امیرالمؤمنین و ... و فداکارى دو فرزند عزیزش ... اسلام را زنده کردند و براى ما و شما برادرهاى عزیز الگو شدند ... ما هم الگوى آنها را، تبعیت از آنها را مى‏پذیریم. (33)
همه باید به او (حضرت زهرا سلام الله علیها) اقتدا کنیم و همه باید دستورمان از اسلام را بوسیله او و فرزندان او بگیریم و همان طورى که او بوده است‏باشید. (34)
7 - میلاد حضرت زهرا(س)
تا توجه به آنچه تا بحال بیان شد به این نتیجه مى‏رسیم که الگویى براى زنان مسلمان مناسب‏تر و ارزشمندتر از فاطمه زهرا(س) نمى‏توان پیدا کرد و بنابر این روز ولادت آن حضرت، بهترین انتخاب به عنوان روز زن خواهد بود.
حضرت امام;:
اگر روزى باید روز زن باشد، چه روزى والاتر و افتخارآمیزتر از روز ولادت با سعادت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) است. (35)
روز ولادت سرتاسر سعادت صدیقه طاهره که والاترین روز براى انتخاب روز زن است، به ملت‏شریف ایران، خصوصا زنان محترم تبریک و تهنیت عرض مى‏کنم. (36)
مبارک باد بر ملت عظیم‏الشان ایران بویژه زنان بزرگوار، روز مبارک زن، روز شرافتمند عنصر تابناکى که زیربناى فضیلتهاى انسانى و ارزشهاى والاى خلیفة الله در جهان است. (37)
براى زنها کمال افتخار است که روز تولد حضرت صدیقه را روز زن قرار داده‏اند، افتخار است و مسؤولیت. (38)
8 - حکم اهانت‏به فاطمه(س)
روز شنبه 8 بهمن‏1367، از صدا و سیماى جمهورى اسلامى، مصاحبه‏اى با برخى خانمها پیرامون زن و الگوى زنان پخش شد از آن جمله، یکى از خانمهادر باره فاطمه زهرا(س) مطلبى قریب به این مضمون گفت که «فاطمه زهرا تعلق به چهارده قرن قبل داشته‏اند و ما زنان امروز باید طبق زمان خود زندگى کنیم‏» روز بعد حضرت امام; در باره پخش اینگونه مصاحبه‏ها در نامه‏اى به مدیر عامل وقت صدا و سیما، چنین مرقوم داشتند:
با کمال تاسف و تاثر روز گذشته (روز شنبه 8 بهمن) از صداى جمهورى اسلامى مطلبى در مورد الگوى زن پخش گردیده است که انسان شرم دارد بازگو نماید، فردى که این مطلب را پخش کرده است تعزیر و اخراج مى‏گردد و دست‏اندکاران آن تعزیر خواهند شد، در صورتى که ثابت‏شود قصد توهین در کار بوده است‏بلاشک فرد توهین‏کننده محکوم به اعدام است. اگر بار دیگر از این‏گونه قضایا تکرار گردد، موجب تنبیه و توبیخ و مجازات شدید و جدى مسؤولین بالاى صدا و سیما خواهد شد، البته در تمامى زمینه‏ها قوه قضاییه اقدام مى‏نماید.» (39)
9- ناتوانى از درک و ترسیم شخصیت فاطمه زهرا(س)
امام;:
فاطمه زهرا زنى که افتخار خاندان وحى و چون خورشیدى بر تارک اسلام عزیز مى‏درخشد، زنى که فضایل او همطراز فضایل بى‏نهایت پیغمبر اکرم و خاندان عصمت و طهارت بود، زنى که هر کس با هر بینش در باره او گفتارى دارد و از عهده ستایش او برنیامده، که احادیثى که از خاندان وحى رسیده به اندازه فهم مستمعان بوده و دریا را در کوزه‏اى نتوان گنجاند و دیگران هر چه گفته‏اند به مقدار فهم خود بوده، نه به اندازه مرتبت او، پس اولى آنکه از این وادى شگفت درگذریم! (40)
«والسلام‏»
1 - صحیفه نور، ج‏16، ص 125، چاپ وزارت ارشاد اسلامى.
2- همان، ج‏6، ص‏187.
3- همان، ج 12، ص 72.
4- همان، ج 14، ص 201.
5- همان، ج‏19، ص 278.
6- همان، ج‏6، ص 194.
7- همان، ج‏6، ص 185.
8و9 - همان.
ء10 - آداب الصلوة، ص‏347 چاپ آستان مقدس رضوى. براى اطلاع از مطالبى در باره اسم اعظم به تفسیر دعاى سحر امام خمینى، ص‏123 تا 158، انتشارات نهضت زنان مراجعه شود.
11- به گفتار علامه امینى در باره فاطمه زهرا، ص‏39 و107 مراجعه شود.
12- ولایت فقیه، ص 58، انتشارات آزادى قم.
13و14 - صحیفه نور، ج‏6، ص 185.
15- همان.
16- آداب الصلوة، ص‏356.
× حضرت باقر(ع) مى‏فرمود: خانه على و فاطمه حجره رسول الله است و سقف خانه‏شان عرش رب‏العالمین است و در عمق خانه‏هاشان شکافى است، رو باز تا عرش که معراج وحى است و فرشتگان هر صبح و شام و هر ساعت و هر چشم بهم زدن بر آنان با وحى فرود مى‏آیند و دسته‏هاى فرشتگان از هم گسیخته نمى‏شود، دسته‏اى فرود مى‏آیند و دسته‏اى بالا مى‏روند. و همانا خداى تبارک و تعالى براى ابراهیم(ع) از آسمانها پرده برداشت تا آنکه عرش را دید و خداوند نور دیده او را نیرو بخشید و همانا خداوند به نور دیده محمد و على و فاطمه و حسن و حسین نیرو بخشید، آنان عرش را مى‏دیدند و سقفى براى خانه خودشان بجز عرش نمى‏یافتند، پس سقف خانه‏هاى آنان عرش رحمان است و معراج‏هاى ملائکه و روح در این خانه‏ها است و با اذن پروردگارشان از هر امرى سلامت است، راوى گوید: گفتم: از هر امرى سلامت است؟ فرمود: به هر امرى. گفتم: این چنین نازل شده؟ فرمود: آرى.
17- همان، آداب‏الصلاة، پاورقى، ص‏357.
18- همان، ص 408.
19- صحیفه نور، ج‏19، ص 278.
20- همان، ج 21، ص 171 از وصیت نامه سیاسى - الهى امام(ره)
21و22 - همان، ج‏19، ص 278.
23- همان، ج 12، 181.
24- همان، ج‏16، ص‏167.
25- همان، ص 125.
26- همان، ج‏17، ص‏216.
27- همان، ج‏6، ص‏187.
28- ولایت فقیه، ص‏36.
29- صحیفه نور، ج‏7، ص‏17.
30و31 و32 - همان، ج 5، ص‏283.
33- همان، ج‏16، ص‏67.
34- همان، ج‏19، ص 120.
35- همان، ج 12، ص 72.
36- همان، ج 14، ص 201.
37- همان، ج‏16، ص 125.
38- همان، ج‏19، ص 278.
39- همان، ج 21، ص‏76.
40- همان، ج 12، ص 72.
و پیامها و سخنرانیها، ج 1، ص 68.