فرهنگ القاب فاطمه(س)

نامگذارى نوزاد تنها رسمى دیرینه در میان بشر نیست، از سنتهاى خدایى است که با آفرینش نخستین آفریده، همراه بوده است. «آدم‏» و «حوا» اولین نامهاى بشرى است. بعد از آن نیز لازم‏ترین و مهمترین چیزهایى که به آدمى آموخته شد اسمهایى چند بود. وعلم آدم الاسماء (پروردگار به آدم اسمهایى آموخت.)
پس از آن، بشر براى برقرارى روابط خود هیچ راهى جز نامگذارى اشخاص و اشیا نداشت. چه اینکه گفتگوها و آموختنهایش جز از طریق شناخت نامها میسر نمى‏شد.
در این میان، نامگذارى افراد آدمى از اهمیت ویژه‏اى برخوردار بود و چنین معلوم مى‏شود که بعضى اسمها از سوى خداى متعال براى افراد نهاده شده است. از جمله نام فرزند حضرت زکریا است که پیش از تولد، از سوى خداوند، یحیى خوانده شد. فهب لى من لدنک ... سمیا (1) [زکریا گفت]: پروردگارا، برایم یاور و جانشینى قرار ده که از من و آل یعقوب ارث برد و او را مورد رضایت‏خویش گردان. (خداى متعال به وى فرمود:) تو را به داشتن فرزندى به نام یحیى بشارت مى‏دهیم که قبل از او کسى را به این نام ننهاده بودیم.
این در حالى است که براى بانو حضرت صدیقه طاهره(س) نامها و القابى است که برخى آسمانى‏اند و از سوى آفریدگار تعیین شده و بعضى از سوى برگزیدگان الهى.
اما نامهاى آسمانى نه (9) اسم است که در حدیث ذیل آمده است.
امام جعفر صادق(ع) فرمود: براى فاطمه(س) نزد خداى عز و جل نه اسم است: «فاطمه، صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، محدثه، زهرا» (2)
آنچه این نامها را براى حضرت فضیلت قرار داده اینکه نامهاى حضرتش حاکى از صفتى والاست که در وى وجود داشته است و چون نامهاى دیگر افراد نیست که صاحب نام از معنى نام خود هیچ بهره‏اى نبرده باشد.
ما در ذیل، نامها، لقبها و کنیه‏هاى آن حضرت را به ترتیب حروف الفبا یاد مى‏کنیم.
ام الائمه (3)
(مادر امامان):
به موجب روایات نقل شده از سوى اهل تسنن و شیعه، نسل پاک پیامبر به وسیله دخترش به وجود آمده و گسترش یافته است. رسول اکرم(ص) فرموده است: پروردگار عزیز و بلند مرتبه نسل هر پیامبر را در صلب خود آن پیامبر قرار داد، حال آنکه نسل مرا در صلب على جاى قرار داد. (4)
آن حضرت چندین بار به دختر عزیزش فرمود: اى فاطمه، تو را بشارت مى‏دهم که از نسل تو یازده فرزند معصوم، امام مردم خواهد شد و آخرین آنها مهدى علیه السلام است.
ام ابیها (5)
یعنى: مادر (و دلسوز) پدرش
کنیه‏اى است که پدر بزرگوارش حضرت رسول اکرم(ص) وى را بدان خواند. چه اینکه پیامبر در خردسالى مادر را از دست داد و سراسر عمر عزیزش را بسختى گذراند و تا قبل از ازدواج با بانو خدیجه و حتى پس از آن، پیوسته مورد آزار مشرکان بود، یا در جنگها به این سو و آن سو مى‏رفت و دشوارى تحمل مى‏کرد. در این همه پس از تولد دختر عزیزش فاطمه، با اینکه وى کودکى بیش نبود همواره چون پروانه به گرد شمع، از پدر جدا نمى‏شد و در رفع اندوه او آنچه مى‏توانست مى‏کوشید و از پدر دلجویى مى‏کرد. اگر آن بزرگوار در جنگى آسیب مى‏دید فاطمه خردسالش بود که بر زخم و رنج پدر مرهم مى‏نهاد و بر آرامش و سلامت جانش اصرار داشت. چون رسول خدا(ص) دلسوزى وى را مى‏دید اشک مى‏ریخت و مى‏فرمود: او مادر پدرش است. (6)
«ام‏» به معنى مادر و اصل و ریشه است و در حقیقت آن بانو را باید مادر نبوت دانست.
ام ابیها بود آن خوش خصال چونکه بود بانوى کاخ جلال
(حیدر تهرانى)
این کنیه را شیعه و سنى نقل کرده (7) و در معناى آن وجوهى بیان نموده‏اند. در میان معانى آن شاید بهترین وجه این باشد که: «ام‏» در لغت‏به معنى مقصود و هدف نیز آمده است و چون فاطمه ثمره درخت نبوت و حاصل عمر حضرت ختمى مرتبت‏بود او را ام ابیها گفتند. او بود که مقصود حقیقى و هدف و ثمره واقعى زندگانى پیغمبر بود و فرزندى شناخته مى‏شد که پیامبر مى‏خواست. (8)
ام الحسن. ام الحسین (9)
(مادر حسن(ع). مادر حسین(ع))
امام مجتبى علیه السلام نخستین فرزند حضرت زهرا(س) است که در پانزدهم رمضان سال سوم هجرت (در حالى که مادرش دوازده ساله بود) در مدینه به دنیا آمد.
اى فاطمه، تو را بشارت مى‏دهم که از نسل تو یازده فرزند معصوم، امام مردم خواهد شد و آخرین آنها مهدى علیه السلام است.
پس از شش ماه و اندى از این تاریخ، وجود مقدس حسین(ع) در سوم شعبان سال چهارم هجرى به دنیا آمد.
ام المحسن (10)
(مادر محسن(ع))
آن حضرت را پنج فرزند بود: حسن(ع)، حسین(ع)، زینب‏3، ام کلثوم علیها السلام و محسن(ع). محسن آخرین فرزند آن بانو و اولین شهید اهل بیت: پس از پیامبر بود که در ماه آخر حمل، در رحم کشته و سقط شد.
بتول
(بتول یعنى جدا و ممتاز از دیگران، یا آن که حیض نبیند)
ابن اثیر در النهایه مى‏نویسد: فاطمه را بتول نامیدند زیرا از زنان زمان خویش [و زمانهاى قبل و بعد خود] از نظر فضیلت و دین و حسب جدا و ممتاز بود. یا آنکه از دنیا منقطع گشته و به خداى تعالى روى آورده بود. (11)
از حضرت رسول(ص) پرسیده شد به چه کسى بتول گویند؟ فرمود: آن که سرخى (حیض و...) نبیند. بدرستى که حیض براى دختران پیامبران ناپسند است. (12)
حانیه (13)
(آن که به شوهر و فرزندانش بسیار مهربان است.)
الحرة (14)
(بانوى آزاد)
چون فاطمه ثمره درخت نبوت و حاصل عمر حضرت ختمى مرتبت‏بود او را ام ابیها گفتند.
حصان (15)
(پارسا و عفیف)
حورا/حوراى انسیه
(انسانى زمینى که از حوریان بهشتى است.) [حوریه‏اى شبیه آدمى]در یکى از معراجهاى پیامبر اکرم(ص) به آسمان، آن حضرت از میوه‏ها و از خرماى تازه و سیب بهشتى تناول کرد و خداوند متعال آن غذاهاى بهشتى را در صلب پیامبر قرار داد و هنگامى که ایشان از معراج به زمین بازگشت‏با حضرت خدیجه‏3 همبستر شد و بدین ترتیب حضرت فاطمه(س) در رحم حضرت خدیجه قرار گرفت. بدین سبب حضرت فاطمه(س) «حوراى انسیه‏» نام گرفت. (16)
راضیه (17)
(کسى که به تقدیر و قوانین الهى خشنود بود.)
این صفت از والاترین درجات ایمان است و آن حضرت در تمام مراحل زندگى به آنچه که از سوى خداى عزیز - از ترس و آزار در راه دین و ظلم و اندوه و غم - برایش مقدر شده بود رضایت داشت و هیچ گاه از وضع خود گله نکرد تا آنکه این آیه شریف از آن صفت وى یاد کرد: یا ایتها النفس المطمئنه ارجعى الى ربک راضیة مرضیة: اى دارنده روان قدسى مطمئن، به سوى پروردگارت بازگرد در حالى که تو از او راضى و خدا نیز از تو خشنود است.
زکیه
از دیگر نامهاى حضرت است که به معنى پاک و پاکدامن یا وجود پربرکت است.
قرآن هر یک از این معانى را در سه آیه مختلف بیان فرموده است. در جایى از پاکدامنى و مقام عصمت‏حضرت عیسى علیه السلام چنین یاد مى‏کند: قال انما انا رسول ربک لاهب لک غلاما زکیا (18) . یعنى جبرئیل به مریم گفت من فرستاده پروردگار توام تا از جانب او پسرى پاکیزه به تو بخشم.
در آیه دیگر آمده است: فانطلقا حتى اذا لقیا غلاما فقتله قال اقتلت نفسا زکیة بغیر نفس. (19) یعنى چون خضر آن پسر را کشت موسى گفت آیا جوانى پاکیزه و بى‏گناه را بى آنکه کسى را کشته باشد، کشتى؟
در جایى دیگر مى‏فرماید: قد افلح من زکها (20) . یعنى: رستگار شد هر که روان خود را پاک ساخت.
در حقیقت زکیه به بانویى گویند که از همه ناپاکیهاى اخلاقى دور باشد و هرگز در وجودش هیچ صفت‏بد یافت نشود.
زهرا
(درخشان، نورانى و درخشنده)
«زهر» به معنى روشنى و درخشندگى است. امام عسکرى(ع) فرموده است: اینکه فاطمه(س) را زهرا نامیدند بدان لت‏بود که هر روز سه بار آن بانوى بزرگوار براى على(ع) مى‏درخشید.
امام صادق(ع) فرموده است: علت آنکه ایشان را زهرا نامیدند آن است که به او بارگاهى از یاقوت سرخ در بهشت رحمت‏خواهد شد که اهل بهشت آن بارگاه را به بلندى و عظمتى که دارد مانند ستاره‏اى درخشان که در آسمان ست‏خواهند دید و به یکدیگر مى‏گویند این بارگاه درخشنده از آن فاطمه(س) است.
از امام صادق(ع) پرسیدند چرا فاطمه را زهرا نامیدند؟ فرمود: زیرا فاطمه چنان بود که چون در محراب مى‏ایستاد نورى از او براى اهل آسمان درخشش مى‏کرد همان طور که ستارگان براى اهل زمین درخشش دارند.
سماویه (21)
(گرانبها گوهرى آسمانى)
سیدة/سیدة نساء العالمین
(بزرگ بانوى جهانیان) (22)
شیخ صدوق در کتاب امالى حدیثى را از حضرت رسول خدا(ص) چنین نقل کرده که فرمود: ابنتى فاطمه سیدة نساء العالمین. یعنى: دخترم فاطمه بزرگ بانوى زنان جهانیان است.
رسول خدا(ص) به دخترش فرمود: اى فاطمه، بدرستى که خداوند تو را بر همه زنان جهان و بر همه زنان اسلام که بهترین دین است‏برگزید. (23)
چون رسول خدا(ص) از نزدیک بودن وفات خود از طریق وحى با اطلاع شد دخترش فاطمه را از این موضوع آگاه ساخت و آن بانو گریست. در این حال رسول خدا(ص) به وى فرمود: تو اولین کسى از خانواده‏ام هستى که به من خواهى پیوست. آیا دوست ندارى که ارجمندترین زنان بهشت‏باشى! (24)
صدیقه/صدیقه کبرى
«صدیقه‏» یعنى کسى که در راستگویى کامل است. یا آن که هرگز دروغ نگفته است. یا کسى که سخن خود را با عمل خویش تصدیق مى‏کند. (25)
فاطمه چنان بود که چون در محراب مى‏ایستاد نورى از او براى اهل آسمان درخشش مى‏کرد همان طور که ستارگان براى اهل زمین درخشش دارند.
مرتبه صدیقین در ردیف پیامبران و شهیدان است. این مطلب را آیات بسیارى روشن مى‏کنند که از آن جمله‏اند: و من یطع الله و الرسول فاولئک مع الذین انعم الله علیهم من النبیین و الصدیقین و الشهداء و الصالحین و حسن اولئک رفیقا. (26)
مریم(س) را از این نظر صدیقه مى‏گفتند که آیات الهى را با گفتار و عملش تصدیق مى‏کرد و آنچه که پروردگار درباره فرزندش به وى خبر داد کاملا پذیرفت. در تایید این سخن حدیثى از رسول خدا(ص) اینچنین رسیده است که به على(ع) فرمود: «سه چیز به تو داده شده که به هیچ کس حتى به من داده نشده است:
1 - تو داماد کسى مانند رسول خدا هستى و من داماد کسى نیستم که پدر زنم مانند پدر زن تو باشد.
2 - همسرى صدیقه مانند دختر من به تو داده شده که من چنین همسرى ندارم.
3 - به تو فرزندانى مانند حسن و حسین عنایت‏شد. در حالى که من فرزندانى مانند آنان ندارم. ولى با این حال شما از من هستید و من از شما.»
مفضل بن عمر گوید از امام صادق(ع) سؤال کرد: چه کسى فاطمه را غسل داد؟ فرمود: امیرالمؤمنین. این مطلب بر من سنگین آمد. فرمود: مثل اینکه این مطلب بر تو گران آمد! عرض کردم آرى، فدایت‏شوم. فرمود: قبول این مطلب بر تو دشوار نیاید زیرا که جده‏ام فاطمه زهرا صدیقه بود و کسى جز صدیق را نرسد که صدیقه را غسل دهد. آیا نمى‏دانستى که مریم را جز عیسى هیچ کسى غسل نداد!
اهل تسنن از عایشه روایتى را چنین نقل کرده‏اند: ما رایت احدا اصدق من فاطمه(س) غیر ابیها: پس از رسول خدا(ص) هرگز کسى را راستگوتر از فاطمه ندیدم. (27)
طاهره
(به معنى پاکیزه، بى‏عیب، پاک و معصوم)
در حقیقت آیه شریفى که در پاکیزه دانستن اهل بیت نازل شده است این نام را براى حضرت زهرا(س) ثابت مى‏کند. خداى تعالى در سوره احزاب (آیه‏33) مى‏فرماید: «انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا» یعنى خداوند چنین مى‏خواهد که پلیدى هر آلایش را از شما خاندان نبوت ببرد و از هر عیب پاکتان گرداند.
در این مطلب مفسران و محدثان شیعه و سنى به گونه‏اى انبوه روایاتى ذکر کرده‏اند که به مفاد آنها معنى اهل‏بیت هر چه باشد صدیقه طاهره را شامل مى‏شود. (28)
آنچه از کتب لغت و تصریح روایات و گفتار مفسران برمى‏آید این است که نتیجه دور بودن «رجس‏» از اهل بیت همان دارا بودن مقام عصمت است. در حقیقت نام طاهره با توجه به آیه مورد نظر تایید عصمت آن بانوست و آنکه آن حضرت حتى پس از رحلت، طاهر خواهد بود و پیکر مطهرش نه در زمان حیات و نه پس از مرگ همچون دیگر مردم نجس نخواهد شد و لمس پیکر پاکش غسل ندارد، چنانکه در روایتى بدین موضوع تصریح شده است. روایت چنین است: مردى به نام حسن بن عمیر مى‏گوید: به امام صادق(ع) گفتم: آیا امیرالمؤمنین پس از غسل دادن رسول خدا(ص) غسل کرد؟ فرمود: با وجود آنکه نبى اکرم(ص) مطهر بود، امیرالمؤمنین(ع) غسل انجام داد تا این امر سنت گردد. (منظور آنکه سنت غسل کردن پس از مس میت ترک نشود. (29)
والاترین حدیث در مقام طهارت حضرت زهرا(س) حدیث‏شریف کساء است که شیعه و سنى با دهها سند صحت آن را تایید کرده‏اند. (30) بر پایه این حدیث، زمانى رسول اکرم(ص) به خانه دخترش فاطمه(س) آمد و خود را در چیزى شبیه عبا پیچید. زمانى بعد امیرالمؤمنین على(ع) و پس از وى حضرت مجتبى علیه السلام و حسین(ع) نزد حضرتش رفتند و آنگاه فاطمه(س) به پیش ایشان رفت. در همین هنگام بود که آیه تطهیر (انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت .. .) نازل شد.
اى فاطمه، بدرستى که خداوند تو را بر همه زنان جهان و بر همه زنان اسلام که بهترین دین است‏برگزید.
عذرا
(یعنى آن بانو پیوسته همچون دوشیزگان بود.)
از فرموده رسول خدا(ص) که آن بانو را حوریه‏اى به صورت انسان معرفى کرده است‏بر مى‏آید که آن حضرت همچون حوریان بهشت پیوسته دوشیزه باقى خواهد ماند. چه آن که حضرتش از طعام بهشتى آفریده شد. از امام صادق(ع) در این باره پرسش شد که چگونه حوریه بهشتى هر زمان که همسرش نزد وى مى‏رود او را دوشیزه مى‏یابد؟ فرمود: چون او از ماده‏اى پاک آفریده شده و هیچ گونه فسادى به جسم وى راه نمى‏یابد و بدنش دچار آفتى نمى‏گردد ... (31)
فاطمه
یعنى آن که خود و شیعیانش از آتش بازداشته (و در امان نگاه داشته) شده‏اند.
یا به معنى آن که شر و بدى در وجود او راهى ندارد.
و به معنى آن که از طفولیت‏با علم رشد یافته است.
شیخ صدوق در علل الشرایع و علامه مجلسى در بحارالانوار از امام باقر(ع) روایت کرده‏اند که فرمود: چون فاطمه(س) متولد شد خداى عز و جل به یکى از فرشتگان وحى فرمود که به زمین برود و این نام را بر زبان پیغمبر جارى سازد و بدین ترتیب رسول‏خدا(ص) نام فاطمه(س) را براى نوزاد انتخاب فرمود. (32)
«فطم‏» یعنى طفل از شیر گرفته شد.
در حدیثى از امام باقر(ع) چنین رسیده است که خداى متعال پس از تولد فاطمه(س) به وى خطاب فرموده که «انى فطمتک بالعلم و فطمتک عن الطمث‏»: من تو را به وسیله علم از شیر گرفتم و از پلیدیها و ناپاکیها دور داشتم. گویى چنانکه طفل را پس از بازداشتن از شیر به غذایى دیگر عادت مى‏دهند آن حضرت از زمان شیرخوارگى نخستین غذایش پس از شیر، علم بوده و به وسیله علم از شیر گرفته شده است. (33)
حضرت رضا علیه السلام از پدرش و ایشان از رسول خدا(ص) نقل کرده‏اند که فرمود: اى فاطمه، آیا مى‏دانى چرا فاطمه نامیده شده‏اى؟ على(ع) پرسید چرا؟ فرمود: زیرا که وى و شیعیانش را از آتش بازداشته‏اند (34) .
و در جاى دیگر فرمود: زیرا آتش بر وى و شیعیانش ممنوع گردیده است. (35)
امیرالمؤمنین على(ع) فرمود: شنیدم که رسول خدا(ص) مى‏فرمود: فاطمه را فاطمه نامیده‏اند زیرا خداى تبارک و تعالى او و فرزندانش را از آتش برکنار داشته است. البته آن فرزندانى که با ایمان از دنیا بروند و بر آنچه که بر من نازل گردیده اعتقاد داشته باشند. (36)
امام صادق(ع) فرمود: او را فاطمه گفتند چون شر و بدى در وجود او راهى ندارد و اگر براى همسرى این بزرگوار، على(ع) نبود تا قیامت کسى همشان پس از رسول خدا(ص) هرگز کسى را راستگوتر از فاطمه‏ندیدم.
ایشان یافت نمى‏شد. این حدیث را بسیارى از علماى عامه هم نقل کرده‏اند; از جمله ابن شیرویه دیلمى و طبرى در دلائل الامامه. (37)
گفتنى است که نام مقدس فاطمه نزد اهل بیت: بسیار دوست داشتنى بوده است و آنان این نام و صاحبش را پیوسته گرامى مى‏داشته‏اند. «امام صادق(ع) از یکى از یارانش که خدا به وى دخترى عنایت فرموده بود، پرسید او را چه نام نهاده‏اى؟ گفت: فاطمه. حضرت فرمود: فاطمه! درود خدا بر فاطمه باد. پس بدان چون این نام را بر او نهاده‏اى مواظب باش سیلى بر صورتش نزنى و به او بد نگویى و گرامى‏اش بدارى.»
مردى گوید: بر امام صادق(ع) وارد شدم در حالى که افسرده بودم. حضرت پرسید: چه غمى دارى؟ گفتم: دخترى برایم به دنیا آمده است. فرمود: او را چه نامیده‏اى؟ گفتم: فاطمه. فرمود: آه، آه، آه! بدان اگر او را فاطمه نام نهادى لعن و دشنامش مده و او را مزن. (38)
مبارکه
از نامهاى دیگر حضرت زهرا(س) و به معنى وجود پربرکت است.
راغب در مفردات گوید: جایى که خیر الهى به صورتى که در خور نگهدارى و شمارش و اندازه‏گیرى نباشد و هر کسى به آن بنگرد فزونى محسوسى در آن ببیند گویند در آن برکت است و آن چیز مبارک است.
بر این اساس است که زهرا(س) را مبارکه نامیدند چون به وجود آن حضرت نسل رسول خدا باقى ماند و گسترش یافت، در حالى که ایشان پس از شهادت بیش از دو پسر و دو دختر نداشت. علاوه بر آنکه بعد از واقعه جانگداز کربلا تمام پسران امام حسین(ع) جز یک تن (حضرت سجاد(ع)) باقى نماندند و از فرزندان حضرت مجتبى علیه السلام هم بنا به قولى هفت تن شهید شدند و از زینب کبرى نیز دو فرزند به شهادت رسیدند و ام‏کلثوم هم بدون فرزند از دنیا رفت.
پس از واقعه کربلا نیز جنایتها و کشتارها نسبت‏به فرزندان پاک رسول اکرم(ص) و فاطمه(س) ادامه یافت. در زمان حجاج و بنى‏عباس کشتن علویان رسم شده بود. با همه اینها خداى متعال در نسل فاطمه(س) برکت قرار داد و آن بزرگوار را منشا خیر کثیر گردانید.
شمارى از مفسران، کلمه کوثر در سوره انا اعطیناک الکوثر را همان وجود مقدس فاطمه زهرا(س) دانسته‏اند. سیوطى در کتاب الدر المنثور در تفسیر «کوثر»، و بخارى و ابن جریر و حاکم نیشابورى از سعید بن جبیر از ابن عباس نقل کرده‏اند که کوثر همان خیر کثیرى است که خدا به پیامبر(ص) عنایت فرمود. در همین روایت ابو بشیر گوید به سعید به جبیر گفتم: برخى از مردم مى‏پندارند که کوثر نهرى است در بهشت. او گفت: آن نهر هم که در بهشت است از همان خیر کثیر است که خدا به وى عطا کرده است.
شیخ طبرسى در مجمع البیان در تفسیر سوره کوثر مى‏نویسد: مراد از کوثر همان زیادى نسل از فاطمه(س) و اولاد رسول خداست که آنچنان فزونى یافتند که عددشان را نمى‏توان شماره کرد و این برکت تا قیامت ادامه خواهد یافت.
هم اکنون آمارها نشان مى‏دهد در سراسر جهان از فرزندان فاطمه(س) بیش از چهل میلیون انسان وجود دارند. (39) هم اینجا پیشنهاد مى‏شود رایانه‏هاى ثبت احوال از طریق واژه‏هاى سید، سادات، بى بى، شریفه و... آمارى از فرزندان فاطمه(س) که هم اکنون در جمهورى اسلامى ایران زندگى مى‏کنند، جهت اثبات این حقیقت قرآنى ارائه نمایند.
محدثه
یعنى آن که فرشتگان با او سخن گویند.
در اینکه آیا فرشتگان با غیر پیامبر هم سخن مى‏گویند و از غیر پیامبر کس دیگرى مى‏تواند آنان را ببیند یا صدایشان را بشنود در اخبار و تفاسیر شیعه و سنى مطالبى نقل کرده‏اند. در آیاتى از قرآن بدین موضوع پرداخته شده است. خداى متعال در قرآن کریم درباره وجود مقدس حضرت مریم مى‏فرماید: او با فرشته الهى دیدار کرد و سخن گفت. در سوره آل عمران آیه 42 آمده است که: فرشتگان با مریم سخن گفتند و به وى خبر دادند که خداوند او را پاک گردانیده و بر همه زنان برترى بخشیده است.
روایتى چنین نقل شده است: مردى به نام اسحاق بن جعفر گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود: فاطمه را محدثه نامیده‏اند زیرا فرشتگان پیوسته بر او از آسمان فرود مى‏آمدند و چنانکه مریم دختر عمران را ندا مى‏کردند او را همسخن خویش قرار مى‏دادند و به وى مى‏گفتند: اى فاطمه، ان الله اصطفیک و طهرک و اصطفیک على نساء العالمین یا مریم اقنتى لربک و اسجدى و ارکعى مع الراکعین. (40)
یعنى اى فاطمه، خداى تعالى تو را برگزیده و پاکت گرداند و بر همه زنان عالم برترى بخشید. اى فاطمه، پروردگارت را فرمانبردار باش و سجده کن و با رکوع کنندگان رکوع نما.
اما اینکه فرشتگان جز این در باره چه با حضرتش سخن مى‏گفتند احادیث چنین است: آنان از حوادث آینده و پادشاهانى که در زمین حکومت‏خواهند کرد و بسیارى از احکام الهى، براى آن بانو سخن مى‏گفتند و به تقاضاى حضرت، امیرالمؤمنین على(ع) آن مطالب را مى‏نگاشت تا آن که کتابى بزرگ گردید و به مصحف فاطمه(س) خوانده شد. (41)
والاترین حدیث در مقام طهارت حضرت زهرا(س) حدیث‏شریف کساء است که شیعه و سنى با دهها سند صحت آن را تاییدکرده‏اند.
امام صادق(ع) به ابوبصیر فرمود: مصحف فاطمه(س) نزد ماست و مردم نمى‏دانند که این مصحف چیست آن مصحف از نظر حجم سه برابر این قرآن است‏حال آنکه یک کلمه از این قرآن شما در این مصحف نیست. بلکه مندرجات آن عبارت از امورى است که پروردگار بزرگ بر مادرمان زهرا(س) املا و وحى فرمود. (42)
مرضیه (43)
آن که خداوند پیوسته از او و کردارش راضى است.
از آنجا که آن حضرت معصوم است و آیه تطهیر شامل اوست، آنچه مى‏کند همان خواسته الهى است. اگر او از چیزى خرسند باشد نشان خرسندى خداست و در صورتى که نسبت‏به کسى یا عملى ناخرسند باشد دلیل مبغوض بودن آن چیز یا کس نزد خداست.
رسول اکرم(ص) درباره او فرمود: «آن که فاطمه را بیازارد مرا آزرده ساخته و کسى که مرا آزار رساند خداوند را ناخرسند و آزرده ساخته است. و این همان فرموده الهى است که: ان الذین یوذون الله و رسوله (44) (کسانى که خدا و پیامبرش را بیازارند پروردگار در دنیا و آخرت آنها را لعنت مى‏کند و از رحمت‏خود دور مى‏سازد ...)» (45)
نیز فرمود: اى فاطمه، خداوند همانا
به غضب تو غضب مى‏کند و به رضایتت‏خشنود مى‏شود. (46)
مریم کبرى (47)
(مریم بزرگ)
مقام وى در نزد مسلمانان والاتر از مقامى است که حضرت مریم(س) در نزد مسیحیان دارد. در این باره دهها روایت وجود دارد، از جمله آنکه رسول خدا(ص) فرمود: مریم ارجمندترین بانوى زمان خویش بود و فاطمه ارجمندترین بانوى همه زمانهاست. (48)
منصوره
(یارى شده از سوى پروردگار)
در تفسیر فرات کوفى، روایتى از حضرت رسول خدا(ص) چنین نقل شده است که روزى در جمع یاران خود فرمود: مى‏دانید فاطمه چگونه آفریده شده است؟ آنان گفتند خدا و رسولش به این امر داناترند.
فرمود: فاطمه از بشر نیست. از حوریانى است‏شبیه بشر و از عرق و پر جبرئیل آفریده شده است.
گفتند: اى رسول خدا، درک این سخنان براى ما دشوار است. نخست فرمودید: او حوریه‏اى است‏بشر مانند و آنگاه فرمودید از عرق و پر جبرئیل!
مریم ارجمندترین بانوى زمان خویش بود و فاطمه ارجمندترین بانوى همه زمانهاست.
پیامبر(ص) فرمود: حال توضیح خواهم داد. زمانى پروردگارم سیبى از بهشت‏به وسیله جبرئیل علیه السلام برایم هدیه فرستاد. هنگامى که جبرئیل آن را مى‏آورد به سینه‏اش چسبانده بود و سیب همچون بدن جبرئیل عرق کرده بود. آن دو عرق به هم در آمیخت و ضمن حدیث طولانى آمده که جبرئیل براى پیامبر سیبى آورد و گفت: اى محمد، آن را بخور. گفت: اى دوست من جبرئیل، هدیه خدایم را بخورم؟ گفت: آرى. چون به خوردن آن امر شد آن را خورد ولى با تعجب دید نورى از آن برخاست که وى را بسیار شگفت زده کرد. جبرئیل گفت: اى رسول خدا، آن را فاطمه وجودى از نور است و انوار او تا ابد آفاق زندگى بشریت را روشن مى‏سازد.
سلام خدا و فرشتگان و همه پاکان بر او، روز ولادت و روز شهادتش و تا قیام قیامت.
بخور که آن نور وجود «منصوره‏» است که در زمین فاطمه نامیده مى‏شود. گفتم اى جبرئیل، منصوره کیست؟ گفت‏بانویى از صلب تو بیرون آید و اسمش در آسمان منصوره و در زمین فاطمه باشد! (49)
نوریه (50)
فاطمه وجودى از نور است و انوار او تا ابد آفاق زندگى بشریت را روشن مى‏سازد.
سلام خدا و فرشتگان و همه پاکان بر او، روز ولادت و روز شهادتش و تا قیام قیامت.
پى‏نوشتها:
1- سوره مریم، آیه 5 تا7.
2- امالى صدوق، ص‏474، ح‏18; علل الشرایع، ج‏1، ص‏178، ح‏3; خصال، ص‏414، ح‏3; دلائل الامامه، ص‏10; بحارالانوار، ج‏43، ص‏10، ح‏1.
3- بحارالانوار، ج‏43، ص‏16.
4- ر. ک: تاریخ بغداد، خطیب بغدادى، ج‏1، ص‏316; مناقب خوارزمى، ص‏229.
5- المناقب، ج‏3، ص‏132; بحارالانوار، ج‏43، ص‏16; اسدالغابة، ج‏5، ص‏520.
6- العوالم، ج‏6، ص‏37.
7- کشف الغمة، ج‏2، ص‏88; الاصابة، ج‏4، ص‏365.
8- زندگانى حضرت فاطمه زهرا ... ، سید هاشم رسولى محلاتى، ص‏14 و15.
9- بحارالانوار، ج‏43، ص‏16; المناقب، ج‏3، ص‏132.
10- المناقب، ج‏3، ص‏132; بحارالانوار، ج‏43، ص‏16.
11- نیز ر. ک ... معانى الاخبار، ص‏54; علل الشرایع، ص‏181; ینابیع المودة، قندوزى، ص‏260.
12- المناقب، ج‏3، ص‏110; بحارالانوار، ج‏43، ص‏16.
13و14 - بحارالانوار، ج‏43، ص‏16.
15- المناقب، ج‏3، ص‏133; العوالم، ج‏6، ص‏24.
16- تفسیر فرات کوفى، ص‏119; بحارالانوار، ج‏43، ص‏18.
17- بحارالانوار، ج‏43، ص‏16.
18- سوره مریم، آیه‏19.
19- سوره کهف، آیه 75.
20- سوره شمس، آیه 10.
21- بحارالانوار، ج‏43، ص‏16.
22- امالى، ص‏245، حدیث 12; بحارالانوار، ج‏43، ص‏22.
23- عوالم العلوم، ج‏6، ص‏46.
24- همان، ص‏45.
25- ر. ک: لسان العرب و تاج العروس.
26- سوره نساء، آیه 68.
27- مستدرک حاکم، ج‏3، ص‏150; حلیة الاولیاء، ابونعیم، ج‏2، ص‏41.
28- مراجعه شود به کتابهاى ذیل: تاریخ خطیب بغدادى، ج‏10; تفسیر کشاف زمخشرى، ج‏1، ص‏193; اسدالغابة، ابن اثیر، ج‏2، ص‏12; تذکرة الائمة، سبط ابن جوزى، ص‏244; درالمنثور، ابوبکر سیوطى، ج‏5، ص‏198; خصائص الکبرى، ج‏2، ص‏264.
29- وسائل الشیعه، ج‏1، ص.
30- درباره اسناد حدیث‏شریف کساء، کتاب جداگانه موجود است.
31- ر. ک ... فاطمه زهرا از ولادت تا شهادت (ترجمه)، ص‏123.
32- بحارالانوار، ج‏43، ص‏13.
33- همان.
34- همان، ص‏14.
35- همان، ص‏15.
36- بحارالانوار، ج‏43، ص‏18 و19.
37- همان، ص‏10.
38- وسائل الشیعه، ج‏14، ص.
39- ر. ک: فاطمه زهرا از ولادت تا شهادت (ترجمه)، ص‏75 - 85.
40- سوره آل عمران، آیه 42 و43.
41- ر. ک: بحارالانوار، ج‏43.
42- بحارالانوار، ج‏43. نیز: فاطمه زهرا از ولادت تا شهادت (ترجمه)، ص‏111.
43- بحارالانوار، ج‏43، ص‏16.
44- سوره احزاب، آیه‏57.
45- العوالم، ج‏6، ص‏52.
46- همان، ص‏55; کشف الغمة، ج‏1، ص‏458; بحارالانوار، ج‏43، ص‏53.
47- بحارالانوار، ج‏43، ص‏16.
48- ر. ک: العوالم، ج‏6، ص‏44 - 51.
49- عوالم، ج‏6، ص‏35 و36.
50- المناقب، ج‏3، ص‏133.