خوانش ترجمه های صحیفه سجّادیه در پرتو نظریه تعادل زیبایی شناختی ولفگانگ آیزر

چکیده

اصطلاح تعادل زیبایی شناختی ('Aesthetic Equivalence) به معنای ایجاد تعادل منطقی در ترجمه متن مبدأ و مقصد است که یکی از مفاهیم اساسی در مطالعات ترجمه به شمار می رود. ولفگانگ آیزر (Wolfgang Iser) متفکر و زبان شناس آلمانی از برجسته ترین نظریه پردازان در زمینه تعادل زیبایی شناختی می باشد. او معتقد است که عدم به کارگیری تعادل در ترجمه باعث واکنش های دریافتی گوناگون مخاطبان از متن شده و خواننده از درک نکات زیبایی شناختی متن ترجمه و متن اصلی باز می ماند. هدف تعادل زیبایی شناختی برقراری تعادل میان دو متن ادبی است به نحوی که درجه تفسیرپذیری دو متن یکسان باشد. صحیفه سجّادیه از مهمّ ترین ادعیه شیعه به شمار می رود که امام سجّاد (ع) مناجات ها و نیایش های خود را در آن آورده است. در این میان، دعای چهل و هفتم در موضوع روز عرفه از اهمیّت و جایگاه ویژه ای برخوردار است. پژوهش حاضر با هدف شناخت تعادل زیبایی شناختی متن اصلی و متن ترجمه و میزان توجه مترجمان به این مقوله چهار فراز از ترجمه آقایان الهی قمشه ای، موسوی گرمارودی، انصاریان و آیتی از دعای چهل و هفتم را به صورت هدفمند انتخاب نموده و با استفاده از روش تحلیل محتوا و با رویکرد انتقادی عملکرد مترجمان را مورد سنجش قرار داده است. تحلیلی که از ترجمه چهار فراز منتخب صورت گرفت نشان داد که مفاهیمی همچون تفسیرپذیری متن ترجمه، استعاره و پویایی معنا، از سوی هر چهار مترجم مورد توجّه بوده است. مفهوم تفسیرپذیری متن، در ترجمه های الهی قمشه ای و انصاریان همراه با رویکرد تصریح سازی است و در ترجمه های آنها بیش از متن اصلی خلأهای موجود در متن مبدأ پر شده است. در مقابل استعارات در ترجمه های آیتی و گرمارودی از پویایی بیشتری برخوردار است.