واکاوی آماری و تحلیل فضایی بارش های فرین دشت کاشان (مقاله علمی وزارت علوم)

چکیده

واکاوی آماری و تحلیل فضایی بارش های فرین بعنوان یکی از مؤلفه های ابزار مدیریت برای پیشگیری یا کنترل خطرات ناشی از این پدیده مورد توجه قرار می گیرد. هدف این پژوهش، بررسی آماری و تحلیل فضایی بارش های فرین در دشت کاشان است. بارش های فرین ایستگاه همدید کاشان به صورت نقطه ای در مقطع زمانی 1971-2022 میلادی و سال آبی 1351-1350 تا 1401- 1400 در مجموع 18618 روز تحلیل آماری شد. سپس شش مورد بارش فرین فراگیر انتخاب و با داده های بارش 13 ایستگاه همدید و 11 ایستگاه باران سنجی با روش های زمین آمار و تحلیل فضایی مورد واکاوی قرار گرفت. با استفاده از مدل های واریوگرام و روش کریجینگ، نقشه های پهنه بندی بارش فرین دشت کاشان تهیه گردید. نتایج نشان داد فراوانی وقوع بارش های سنگین و ابرسنگین در فصل زمستان و بارش های بسیار سنگین در فصل بهار بیش از سایر فصول است. همبستگی بسیار بالای بارش سالانه با مجموع و فراوانی بارش های فرین نشان می دهد حجم بارش سالانه بیش از آنکه از توزیع بارش در طول سال تأثیر پذیرد از تمرکز بارش در مقاطع کوتاه چند روزه متأثر می شود. از این رو مشخص شد بارش های فرین در بارش کل و رواناب سطحی و در نتیجه بیلان آب منطقه نقش مهمی را ایفا می کند. نقشه های پهنه بندی نشان داد بارش 20 فروردین 1399، که تمرکز آن بر نوار غربی و ارتفاعات حوضه است سبب فرسایش ارتفاعات و ایجاد سیلاب در پایکوه ها و نواحی کم ارتفاع دشت می گردد. همچنین بارش هایی مانند بارش 17 اسفند 1397 که بیشترین تمرکز آن در نواحی مرکزی است، برای ایجاد آبگرفتگی توان بالایی دارند .