کتابشناسی لاک

جان لاک فیلسوف انگلیسی که در تحصیلات خود، به دانش‌های طبیعی روی آورد و برخلاف روش معمول کلاسیک، روش‌های تجربی (آمپریک) را در این گستره ترجیح می‌داد. او چند دهه پس از توماس هابز، دیگر فیلسوف هم میهن خود، در کتاب “دو رساله درباره حکومت”، فلسفه سیاسی خود را ارائه کرد که عمدتا در نقد آرای توماس هابز و رساله “لویاتان” اوست. او که در سال ١٦٨٢ به هلند مهاجرت کرده بود، در آن کشور کار نگارش “دو رساله درباره حکومت” را آغاز کرده و در همانجا نیز این اثر را به پایان رسانید. این دو رساله را می‌توان مهمترین اثر سیاسی لاک قلمداد کرد. هر چند که رساله اول آن تنها پاسخی انتقادی است به “رابرت فیلمر”، لاک در این رساله به کلی نظریات فیلمر را نقد کرده و آنها را رد می‌کند.
 
در واقع فیلمر نتایجی را به دست می‌داد که عصر آن رفته‌رفته به پایان می‌رسید و جرقه چنین امری نیز از قرن قبل، یعنی همراه با پایان یافتن استیلای کلیسا و سپس ظهور اندیشمندانی همچون ماکیاولی خورده بود. “سررابرت فیلمر”، سلطنت طلب دو آتشه، معتقد بود که سلطنت حق پادشاه بوده و ودیعه‌ای الهی است. از این‌رو جان لاک در نخستین رساله خود فیلم را با نقدی کوبنده مواجه ساخت. او در حین این نقد به بیان نظریات خود نیز پرداخت. در واقع جان لاک به بهانه نقد فیلم نظریه حکومت خود را ارائه کرد. نظریه‌ای که پس از انقلاب مشروطه انگلیس تا حد زیادی به معماری ساختار جدید مشروطه پارلمانی انگلیس پرداخته و دنیای انگلیسی را وارد دوره‌ای دیگر کرد. دوره مدرن براساس فلسفه سیاسی لاک.
 
پیرامون دو رساله در باب حکومت جان لاک حرف و سخن بسیار رفته است. بسیاری از نظریه پردازان فلسفه سیاسی نیز معتقدند این دو رساله تنها پاسخ فیلمر نیست، بلکه بسط و نظریه‌ای در نقد آرای هابز نیز می‌باشد. دو رساله در باب حکومت در سال 1690 چاپ شد. لاک در این نوشتار خود به مخالفت با تفسیری نامعقول از حق ویژه‌ای که آسمان برگردن پادشاه گذاشته است پرداخته و معتقد است که همه انسان‌ها به لحاظ وضع طبیعی، آزاد و برابر هستند و از حقوق طبیعی برخوردار هستند.
از دیگر آثار جان لاک می‌توان به “جستاری در باب تساهل” اشاره کرد که در آن به موازات مطالبه‌ صریح آزادی و شکیبایی مذهبی و جدایی دین از دولت، فلسفه‌ سیاسی او نیز شالوده‌ریزی شده است. این نوشته پس از انقلاب انگلستان و در سال 1688منتشر شد. اما شارحان جان لاک معتقدند که مهمترین نوشته لاک “رساله‌ای در باب فهم بشر “ است.
او خود نیز چند بار در آثارش به این مساله اشاره کرد. حتی گفته می‌شود از آنجا که گمان می‌کرد نظریات او در مورد فهم بشر از همه دیگر نظراتش مهمتر است، به همین علت آثار قبلی خود را با نام مستعار چاپ می‌کرد تا مخالفان او مانع از نشر”رساله‌ای در باب فهم بشر” نشوند. اما یقینا می‌توان این رساله را مهمترین نوشته او براساس تجربیات “امپریسیستی” قلمداد کرد که در 1689 منتشر شد. این نوشته را نخستین نوشتار مبسوط و از نظر تئوریک منسجم و انتقادی درباره‌ شناخت انسانی می‌دانند.
لاک همچنین نوشتار پراکنده دیگری از جمله “تاملاتی چند در باب آموزش و پرورش” دارد.
از آثار لاک تاکنون سه اثر به فارسی ترجمه شده‌اند: “جستاری در فهم بشر”، “نامه‌ای در باب تساهل” و “رساله‌ای درباره حکومت”. سال‌ها پیش از این نیز تنها بخشی از کتاب رساله دوم درباره حکومت جان لاک توسط دکتر محمود صناعی به فارسی ترجمه شده بود.