سر در نوشته های قرآن

اعتقادات قلبی و پایبندی‌های عملی یک فرد،گروه یا ملت را باید در جلوه‌های گفتاری و رفتاری آنها نسبت به یک چیز جستجو کرد.هنگامی می‌توان،به پیروزی ملتی از مکتبی پی برد که گفتار و کردار خود را با گزاره‌های ارشادی آن مکتب هماهنگ سازد.
ملت قرآن دوست ایران،از زمان پذیرش اسلام به عنوان دین برتر و انتخاب قرآن به عنوان کتاب آسمانی و برنامه زندگی،کوشیده است؛تا زندگی خود را قرآنی کند و در این راه از هیچ کار بزرگ و کوچکی فروگذار نکند.
یکی از جلوه‌های بروز و ظهور الفاظ و معانی قرآن،قالب‌های گفتاری و رفتاری است که در مجموع، با عنوان فرهنگ عامیانه شناخته می‌شود.با بررسی آداب و رسوم ایرانیان در زمان و مکان‌های گوناگون به گستره وسیع تأثیر پذیری فرهنگ ایرانی از قرآن کریم پی می‌بریم.
یکی از نمودهای حضور قرآن در زندگی ایرانیان،تبرک جستن یا بهره‌گیری از مفاهیم این کتاب آسمانی در معماری است که اصلی‌ترین و نخستین آن را باید،نوشتن ایه‌ای از قرآن یا نصب نوشته آن بر سر در‌خانه‌ها دانست.
با نگاهی گذرا بر سر درخانه ها،جمله‌های عربی بسیاری را می‌بینیم که آرایه پیشانی خانه‌ها گشته است و هنگام ورود به ساختمان،انسان را به یاد خدا و یکی از جلوه‌های مهر و رحمتش می‌اندازد.نگارش ایه یا قسمتی از آن بر سر در خانه‌ها یا نصب سنگ،کاشی و چیزی مانند آن که ایه‌های قرآنی بر آن نوشته شده است،آموزه‌ای از سوی پیشوایان دینی به پیروانشان می‌باشد.
اهلبیت(ع) با این آموزه های پر ارج،دوستداران خود را به بهره‌گیری هرچه بیشتر از قرآن و فرهنگ آن تشویق کرده‌اند.آنها نیز پس از دریافت جواز نصب ایات قرآنی،ایاتی مناسب برای نگارش و متناسب با حال و زمان و مکان خود را،بر سر در خانه‌های خود نصب کردند که ما به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:
1.بسم الله الرحمن الرحیم
یکی از ایاتی که قرآن دوستان ایرانی،بر سر در خانه‌های خود نقش می‌زنند،ایه شریفه بسم الله الرحمن الرحیم است.آموزه استفاده از این ایه و بر زبان راندن آن در آغاز کارها،به منظور انجام بهتر و با برکت‌تر آن‌ها،از زیباترین و پر ارج ترین آموزه‌های دینی است.نوشتن بسم الله الرحمن الرحیم بر سر‌در خانه‌ها،علاوه بر یادآوری این نکته که برای ورود به خانه،بسم الله بگوییم،مایه ایمنی از بلاها خواهد شد،چنانکه مرحوم «کفعمی»از پیشوایان دینی نقل کرده است:«هر کس لفظ بسم الله الرحمن الرحیم را بر سر در بیرونی منزل خود بنویسد،از هلاکت در امان خواهد بود».(المصباح، کفعمی، ص247)
2.و ان یکاد…
أن یکاد یا و أن یکاد،در شمار پر کاربردترین ایات قرآنی در زندگی مردم ایران قرار دارد.همچنین یکی از ایاتی است که،به شکل کامل،نوشته می‌شود و به منظور دور کردن چشم زخم بر سر در خانه‌ها، نصب می‌گردد.چنانکه در شأن نزول این ایه نیز گفته اند که درباره چشم خوردن پیامبر(ص) از ناحیه عده‌ای از مخالفین بود(الکافی،4/567) و در برخی کتاب‌های روایی و دعایی خواندن و نوشتن آن را برای دفع چشم زخم حسودان و بد خواهان مفید دانسته‌اند.به عنوان نمونه،از امام حسن(ع) روایت شده است که فرمود:دوای درد چشم زخم،ایه:«و ان یکاد الذین کفروا…» است.(جامع الاخبار/ 184)
این ایه شریفه،پنجاه و یکمین ایه سوره مبارکه قلم است.
3. هذا من فضل ربی
امام صادق(ع) در بیان وجوه پنجگانه کفر،وجه سوم آن را «کفران نعمت» دانسته است و به گفته خداوند ـ آنجا که داستان انتقال تخت بلقیس توسط آصف بن برخیا، وزیر حضرت سلیمان(ع) را نقل می‌کند ـ استناد کرده است که:«هذا من فضل ربی لیبلونی أأشکر أم اکفر و من شکر…».(سوره نحل، ایه 40)
وقتی شب معراج پیامبر اکرم(ص)،یکی از فرشتگان به ایشان بشارت داد همه خیر در امت تو قرار داده شده است،پیامبر(ص) فرمود:خدای را سپاس که بر بندگانش نعمت داد و هذا من فضل ربی و رحمته علی… (بحار الانوار، ج18، ص323)
نگارش این جمله قرآنی بر بالای درب خانه ها،نشانگر آن است که ساکنینش نعمت‌هایی را که خداوند به آنان ارزانی می‌دارد،همواره به یاد دارند و سپاس می‌گویند و همه آنچه را که دارند،از فضل و رحمت خداوند می‌دانند،نه نتیجه شایستگی و تلاش خود و این، سبب افزایش نعمت بر آنان می‌گردد.
4.کلمة الله هی العلیا
یکی دیگر از این ایه‌ها«کلمة الله هی العلیا» است که بخشی از چهلمین ایه سوره مبارکه توبه است.
در برخی از نوشته‌ها کلمه «الله»را،میان جمله،برجسته‌تر و محوری می‌نویسند و با نصب آن بر بالای در خانه‌ها می‌خواهند بگویند:همانطور که در واقع،الله و کلمة الله است که بالاترین است،در ظاهر و بلندی‌های ظاهری نیز،باید اللّه و کلمة الله بالاترین باشد،چنان که تمامی رفتارهای ما باید در راه اعتلای کلمه الله باشد.
قرآن دوستانی که این ایه را بر بالای درب خانه خود می‌نویسند، به گونه‌ای،به نام مقدس «الله» پناه برده و از این نام مبارک تبرک جسته‌اند.
5. ما شاء الله لا قوة الا بالله
این جلمه شریفه که بخشی از ایه سی و نهم سوره کهف است،در رابطه با داستان کسی است که باغ خود را بهتر و پربارتر و خود را از لحاظ مال و فرزند برتر می دانست و وقتی با بلای الهی روبرو شد،به او گفتند:در چنین حالی باید می‌گفتی:«ما شاء الله لا قوة الا بالله» بنابراین گفته‌اند:هرگاه از چیزی خوشتان آمد و نظر شما را به خود جلب کرد و ترس از آن دارید که آن را دچار چشم زخم کنید،این ایه شریفه را قرائت کنید.
این جمله که گاه به صورت «ما شاء الله» یا «ما شاء الله لا حول ولا قوة الا بالله» و گونه‌های دیگر هم نوشته می‌شود.کارکردی همانند ایه «ان یکاد» داشته و معمولا برای جلوگیری از اثر چشم نوشته می‌شود،آن گونه که از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است:
«هرگاه،چیزی از اهل و مال و فرزند و… در چشم شما جلوه کرد و بزرگ آمد، بگویید:ما شاء الله لا قوة الا بالله،تا برای شما باقی بماند».(الدعوات، راوندی،ص110)
کسانی که این ایه شریفه را بر بالای درب خانه‌های خود به نمایش می‌گذراند، به زبان دل می‌گویند که هرچه خدا خواست،همان می‌شود و هیچ نیرویی جز نیروی او در کارها مؤثر نیست.
6.انا فتحنا لک فتحا مبینا
ایاتی از قرآن کریم به ایات فتح شهرت دارد.مردم متدین ایران،از این ایات الهی که نماد فتح و پیروزی بوده و نمود گشایش و نصرت الهی است،به عنوان مایه‌های موفقیت و برکت در کارها بهره می‌جویند.
یکی از کاربردهای نخستین ایه سوره مبارکه فتح،نگارش آن بر سر در خانه‌ها است.وارد شوندگان به خانه نگریستن و خواندن این ایه را،به فال نیک می‌گیرند و گشایش،پیروزی و بهروزی را از درگاه خداوند،برای اهل خانه خواستار می‌گردند.
ایات دیگری چون«نصر من اللّه و فتح قریب» (صف،ایه 13) و«ید الله فوق ایدیهم».(سوره فتح،ایه 10) و… و سوره های کوچک قرآن چون حمد،توحید، ناس،کوثر و… نیز، بر سر در خانه‌ها نوشته یا نصب می شود.هر یک از این ایات و سوره‌ها،دارای برکات ویژه‌ای است که هر کس بدان «توسل» جوید،بهره مند می‌گردد.