سفر معنوی با الهام از آیات و روایات

یکی از شیوه های اثر بخش و پرکششی که قرآن و پیشوایان در راه تفهیم مسائل معنوی به کار گرفته‌اند، شیوه تمثیل و تشبیه است.در آموزه‌های دینی ما،انسانها در این دنیا به مسافرانی تشبیه شده‌اند که رهسپار جهان آخرت می‌باشند.
برای شکل‌گیری یک مسافرت ارکان و عوامل مختلفی چون:مبدأ،مقصد،ره توشه، راهنما،… دست به دست هم‌می‌دهند،اما باید دید کدام یک از آنها محوری اصلی سفر به شمار می‌ایند؟
1.آغاز و پایان راه
«هو الاولُ والاخِرُ والظاهرُ والباطنُ…».(سوره حدید،ایه 3) اولین چیزی که در یک سفر مورد نظر می‌باشد،حرکت از یک نقطه به یک نقطه دیگر یا به تعبیر دیگر، حرکت از یک آغاز به سمت یک پایان است.
هر اندازه پایان راه ارزش و اهمیت بیشتری داشته باشد،سفر نیز اهمیت و شرایط ویژه‌تری می‌یابد.وقتی انسان مسافر دانست،راهی که می‌رود به سوی خدا (سوره علق،ایه 8) و سرچشمه همه کمالات ختم می‌شود،تلاش می‌کند صفات او را کسب کند و در زندگی به معنای واقعی «خلیفه خدا در زمین» باشد.(سوره بقره،ایه30)
2.راه ارتباط
«و نفس وما سوّاها فألهمها فجورها و تقواها؛و قسم به نفس ناطقه انسان و آن که او را نیکو کامل بیافرید و به او شر و خیرش را الهام کرد».(سوره شمس،ایات 7 و8)
همانگونه برای برقراری رابطه و دریافت اطلاعات در عصر ارتباطات، باید گیرنده‌های سالمی در اختیار داشته باشیم؛تا بتوانیم با تنظیم موج آن بر روی ایستگاه خاص پیامی را دریافت کنیم،در حرکت به سوی خدانیز برخورداری از وسیله‌ای لازم است که بتواند پیامهای حق را دریافت کند و به ما برساند.این ابزار،همان روح و نفس.(سوره حجر،ایه 29) و همان فطرت الهی به ودیعت نهاده شده در وجود انسان است که چنانچه سالم و پاک بماند(شعرا/89) به نور ایمان منور شود،لحظه به لحظه،پیام‌های آسمانی را دریافت می‌کند و فرشتگان الهی،گام به گام،او را در رسیدن به مقصودش یاری می‌رسانند.(فصلت،ایه30)
3.راهنما
مسافری که راه را نمی شناسد،باید از یک راهنمای با تجربه کمک بگیرد.خودشناسی و خداشناسی مهم‌ترین آگاهی‌هایی می‌باشد که لازم است در سفر به سوی خدا با کمک راهنمایی که با مبدأ هستی ارتباط دارد و در رساندن پیام کاملاً قابل اعتماد است،به دست آورد.انسان برای دستیابی به گنج معرفت،نیازمند انسانهایی می‌باشد که خداوند آنان را برگزیده و امین خزانه علوم خویش قرار داده است(زیارت جامعه کبیره)،انسانهایی پاک و معصومی که مصداق واقعی صراط مستقیم هستند(سوره یس،ایات 3 و4 ) و (زیارت جامعه کبیره:انتم صراط الاقوام)و اطاعت از آنان شرط نجات و سعادت می‌باشد.(زیارت جامعه کبیره:من اتاکم نجی و من لم یاتکم هلک)
4.کتاب هدایت
«إن هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم».(سوره بنی اسرائیل،ایه 9)
برای آنکه مسافر به سلامت به مقصد برسد و در بین راه متوقف نشود،باید از درون و بیرون هدایت شود،بنابراین،باید یک کتاب راهنما در زمان سفر به همراه داشته باشد.قرآن،چون مشعلی فروزان فرا روی همه انسان‌هاست؛تا همگان در پرتو آن آگاهی‌های لازم را به دست آورند،چناچنه رسول خدا(ص) می‌فرماید:«انی تارک فیکم الثقلین کتاب اللّه و عترتی اهل بیتی ما ان تمسکتمُ بها لن تضلوا ابد…» و نیز می‌فرماید: «علیکم بالقرآن فاتخذوهُ اماماً و قائداً؛قرآن را امام و رهبرتان قرار دهید».
5.ره توشه
«فان خیر الزاد التقوی؛بهترین توشه، تقواست».(سوره بقره،ایه 197)
هیچ مسافری،بدون آنکه لوازم و توشه سفر را فراهم کند،راهی مقصدی نمی‌شود.در راه پر خطر و دور و درازی مثل سفر هستی،لازم است که انسان بهترین و کامل‌ترین توشه‌ها را با خود؛بردارد تا بتواند از آنها استفاده کند.انسان مسافر نیز برای سفر هستی خود نیازمند توشه است.قرآن تقوا را بهترین توشه می‌داند؛زیرا تقوا کارکردهای مختلفی دارد:
الف)بهترین پناه و لباس است:«و لباسُ التقوی ذلک خیر؛و لباس تقوا نیکوترین جامه است».(سوره اعراف،ایه26)
ب) شرط قبولی اعمال می‌باشد:«إنما یتقبّل اللّه من المتّقین؛بی‌تردید،خدا از تقوا پیشگان خواهد پذیرفت».(سوره مائده،ایه 27)
ج) امداد غیبی:«و من یتق الله یجعل له مخرجا؛هر کس تقوا پیشه کند،خداوند راه برون رفت(از گرفتاری‌ها) را پیش رویش قرار می‌دهد».(سوره طلاق،ایه 2)
6.شرایط رسیدن
«و الذین جاهدوا فینا لنهدینهمُ سبُلنا؛کسانی که در راه ما مبارزه کنند،ما حتماً راهمان را نشانشان می‌دهیم».(سوره عنکبوت،ایه 69)
همچنان که یک شخص مسافر، باید برای رسیدن به مقصد،همواره تلاش کند و در مقابل مشکلات، شکیبا و در برابر خطرات،هوشیار باشد و با تدبیر،موانع را از سر راه خود بردارد،مسافر خدا نیز،باید شرایط یک مسافر رستگار را در خود جمع کند؛تا در این راه پیروز شود.
شرط اول تلاش است:«و أن لیس للإنسان إلا ما سعی؛برای آدمی جز آنچه با تلاش خود انجام داده است،(پاداشی) نخواهد بود».(سوره نجم،ایه 39)
شرط دوم عمل شایسته است:«فمن کان یرجوا لقاء ربه فلیعمل عملاً صالحاً…؛هر کس خواهان دیدار پروردگار خویش است،پس باید عمل صالح انجام دهد».(سوره کهف،ایه 110)
شرط سوم تفکر است:«ان فی ذلک لایاتٍ لقومٍ یتفکرون…؛به درستی که در آن نشانه‌هایی برای اهل تفکر می‌باشد».(سوره روم،ایه21)