الحکم
آرشیو
چکیده
متن
هنگامی که به هر دلیلی،اختلافی بین دو طرف رخ دهد،عقل حکم می‌کند،شخص سومی وارد ماجرا شده و بین آن دو داوری نماید؛تا اوضاع بحرانی نگشته و پیچیده نشود.این شخص سوم که بین مردم داوری می‌کند،باید صفات مشخصی را دارا باشد؛تا به هیچ کدام از دو طرف به دلیل طرفداری از دیگری،ظلم روا ندارد.او باید عادل باشد،نفع هیچ کدام از دو طرف برایش تفاوتی نداشته باشد،عاقل و دانا باشد،به طوری که با دلیل و از روی آگاهی ونه براساس نادانی حکمی را صادر نماید… و صفات بسیار دیگری که باید در داور و حکم کننده میان دو طرف وجود داشته باشد،تا حکم صادره،عادلانه و درست باشد.
این موضوع،دشواری داوری میان مردم را آشکار می‌سازد.از آن جایی که انسان یک موجود منفعت طلب است، هر اندازه تلاش نماید،باز نمی‌تواند از خواسته‌های درونی خود در گذرد.از این رو،هیچ گاه داوری‌های او خالی از خطا و اشتباه نیست. امّا خداوند متعال،به عدالت بین مردم حکم می‌کند،او حق و باطل و نیکی و بدی را از یکدیگر جدا می‌سازد و برای هر نفسی،آنچه را که انجام داده وآنچه را که مرتکب شده است، چه خیر باشد و چه شر،نمایان می‌سازد.خداوند به ما فرموده است،باید در هر اختلافی به او پناه ببریم؛ زیرا اوست که به حق و عدل حکم می‌کند: …وإِن‌َّ رَبَّکَ لَیحْکُم‌ُ بَینَهُم‌ْ یوْم‌َ الْقِیامَة‌ِ فِیمَا کَانُوا فِیه‌ِ یخْتَلِفُون؛…به درستی که خداوند روز قیامت بین آنها در مورد اختلافاتشان حکم خواهد کرد .(سوره نحل ایه 124)
شاید کسی بپرسد که چگونه خداوند میان ما داوری می‌کند؟ پاسخ آسان است.اگر بدانیم که خداوند تمام احکام را در کتاب عزیز خود نازل فرموده و هیچ چیزی را رها نکرده و سنّت رسول خدا (ص) نیز این احکام را بیان کرده،به گونه‌ای که هیچ بهانه‌ای برای مراجعه نکردن به آن نمانده است،مسأله حل می‌شود.خداوند متعال،انسان را آفریده وروشی کامل را برای او قرار داده است؛تا عدل و برابری را بین مردم برقرار نماید.
هرکه به این روش گروید،بر راه راست استوار گشت و هرکه از آن روی گردانید،از راه درست خارج شد.
این امر مانع از آن نمی‌شود که انسان راه‌های جدیدی را برای پایان دادن به مشکلات خود بیابد؛زیرا زندگی به سرعت درحال پیشرفت است،ولی چهارچوب‌های اولیه و آرمان‌هایی که خداوند آنها را نازل فرموده،همواره مشخّص است: أَفَغَیرَ اللّهِ أَبْتَغِی حَکَماً وَ هُوَ الَّذِی أَنْزَل‌َ إِلَیکُم‌ُ الْکِتَابَ مُفَصَّلاً؛ایا داوری غیر خدا را بجویم؟ در حالی که اوست که این کتاب را به سوی شما فرو فرستاد.کتابی که احکام و معارف آن،به روشنی بیان شده است .(سوره انعام ایه 114)
کسی که به حکم خدا پناه ببرد و از آن تبعیت کند،روانش آرامش می‌یابد؛زیرا او دردها و غم‌های خود را به کسی می‌سپارد که به عدالت حکم می‌کند،به هیچ کس،حتی به اندازه ارزنی،ظلم نمی‌کند و از آنجایی که انسان را آفریده و از مصلحت او آگاه است، حکمش نیز به صلاح آدمی.
خداوندی که خود حاکم و داوری عادل است،نه فقط پیامبرانش را به داوری عادلانه در حکمش نیز به صلاح آدمی می‌باشدکه میان مردم فرمان می‌دهد که مردم را نیز به عدالت‌ورزی فرا می‌خواند: فَلاَ وَ رَبِّکَ لاَ یؤْمِنُون‌َ حَتّی یحَکِّمُوکَ فِیمَا شَجَرَ بَینَهُم‌ْ ثُم‌َّ لاَ یجِدُوا فِی أَنْفُسِهِم‌ْ حَرَجاً مِمّا قَضَیت‌َ وَ یسَلِّمُوا تَسْلِیماً؛پس چنین نیست که اگر مردم رسالت را تصدیق کنند، مؤمن باشند،به پروردگارت سوگند، تا آنان تو را در آنچه میانشان مایه اختلاف است،داور نسازند و آن گاه از داوری تو در خود احساس هیچ گونه دلتنگی نکنند و کاملاً تسلیم حکم تو باشند،مؤمن نخواهند بود .(سوره نسأ،ایه 65)
عدل،پایه و اساس مُلک و حکومت است و آن برترین آرمانی است که امتها و مردم خواهان آن هستند: إِن‌َّ اللهَ یأْمُرُکُم‌ْ أَن‌ْ تُؤَدُّوا اْلأَمَانَات‌ِ إِلی‌َ أَهْلِهَا وَ إِذَا حَکَمْتُم‌ْ بَین‌َ النّاس أَن‌ْ تَحْکُمُوا بِالْعَدْل‌ِ إِن‌َّ اللهَ نِعِمّا یعِظُکُم‌ْ بِه‌ِ إِن‌َّ اللهَ کَان‌َ سَمِیعاً بَصِیراً؛خداوند به شما امر می‌فرماید که امانتها را به صاحبانشان بازگردانید و چنانچه در میان مردم داوری نمودید،به عدالت حکم کنید،خداوند شما را پندی نیکو می‌دهد؛چرا که او شنونده و بینا است .(سوره نسأ،ایه 58)
رسول خدا(ص) نه تنها درداوری بین مسلمانان که میان تمامی انسان‌ها،عدالت را مورد نظر قرار می‌دادند.ایشان، همواره آنها را از ظلم و دروغ باز می‌داشتندو سفارش می‌نمودند که پیوسته حق را بگویند و مساوات را رعایت نمایند و هزینه‌های آن را نیز بپذیرند.با اندکی تأمل در قرآن و سیره عملی پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) ماهیت و شرایط مساوات وداوری بر مبنای حق روشن می‌گردد و خواهید فهمید که آن از مسائل اساسی است که به هیچ نحوی قابل چشم پوشی نمی‌باشد.خداوند عمل به عدالت را از مردم خواسته و فرموده است: وَ لاَ یجْرِمَنَّکُم‌ْ شَنئان‌ُ قَوْم‌ٍ عَلی أَلاّ تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَب‌ُ لِلتَّقْوی؛مبادا دشمنی شما با قومی وادارتان کند که به عدالت رفتار نکنید.عدالت پیشه کنید،به درستی که آن به تقوا نزدیکتر است .(سوره مائده،ایه 8)
دوست عزیز،خداوند از ما می‌خواهد،همواره مراقب باشیم؛تا حتی در مورد دشمن خود نیز ظلم و بی‌عدالتی روا نداریم و جز حقیقت را در مورد او نگوییم،اگر چه به ضرر ما تمام شود که این رسم مردان شجاع است.
بارخدایا!از تو می‌خواهیم ما را از کسانی قرار دهی که اگر قضاوت کردیم و حکمی صادر نمودیم، عادلانه باشد!
این موضوع،دشواری داوری میان مردم را آشکار می‌سازد.از آن جایی که انسان یک موجود منفعت طلب است، هر اندازه تلاش نماید،باز نمی‌تواند از خواسته‌های درونی خود در گذرد.از این رو،هیچ گاه داوری‌های او خالی از خطا و اشتباه نیست. امّا خداوند متعال،به عدالت بین مردم حکم می‌کند،او حق و باطل و نیکی و بدی را از یکدیگر جدا می‌سازد و برای هر نفسی،آنچه را که انجام داده وآنچه را که مرتکب شده است، چه خیر باشد و چه شر،نمایان می‌سازد.خداوند به ما فرموده است،باید در هر اختلافی به او پناه ببریم؛ زیرا اوست که به حق و عدل حکم می‌کند: …وإِن‌َّ رَبَّکَ لَیحْکُم‌ُ بَینَهُم‌ْ یوْم‌َ الْقِیامَة‌ِ فِیمَا کَانُوا فِیه‌ِ یخْتَلِفُون؛…به درستی که خداوند روز قیامت بین آنها در مورد اختلافاتشان حکم خواهد کرد .(سوره نحل ایه 124)
شاید کسی بپرسد که چگونه خداوند میان ما داوری می‌کند؟ پاسخ آسان است.اگر بدانیم که خداوند تمام احکام را در کتاب عزیز خود نازل فرموده و هیچ چیزی را رها نکرده و سنّت رسول خدا (ص) نیز این احکام را بیان کرده،به گونه‌ای که هیچ بهانه‌ای برای مراجعه نکردن به آن نمانده است،مسأله حل می‌شود.خداوند متعال،انسان را آفریده وروشی کامل را برای او قرار داده است؛تا عدل و برابری را بین مردم برقرار نماید.
هرکه به این روش گروید،بر راه راست استوار گشت و هرکه از آن روی گردانید،از راه درست خارج شد.
این امر مانع از آن نمی‌شود که انسان راه‌های جدیدی را برای پایان دادن به مشکلات خود بیابد؛زیرا زندگی به سرعت درحال پیشرفت است،ولی چهارچوب‌های اولیه و آرمان‌هایی که خداوند آنها را نازل فرموده،همواره مشخّص است: أَفَغَیرَ اللّهِ أَبْتَغِی حَکَماً وَ هُوَ الَّذِی أَنْزَل‌َ إِلَیکُم‌ُ الْکِتَابَ مُفَصَّلاً؛ایا داوری غیر خدا را بجویم؟ در حالی که اوست که این کتاب را به سوی شما فرو فرستاد.کتابی که احکام و معارف آن،به روشنی بیان شده است .(سوره انعام ایه 114)
کسی که به حکم خدا پناه ببرد و از آن تبعیت کند،روانش آرامش می‌یابد؛زیرا او دردها و غم‌های خود را به کسی می‌سپارد که به عدالت حکم می‌کند،به هیچ کس،حتی به اندازه ارزنی،ظلم نمی‌کند و از آنجایی که انسان را آفریده و از مصلحت او آگاه است، حکمش نیز به صلاح آدمی.
خداوندی که خود حاکم و داوری عادل است،نه فقط پیامبرانش را به داوری عادلانه در حکمش نیز به صلاح آدمی می‌باشدکه میان مردم فرمان می‌دهد که مردم را نیز به عدالت‌ورزی فرا می‌خواند: فَلاَ وَ رَبِّکَ لاَ یؤْمِنُون‌َ حَتّی یحَکِّمُوکَ فِیمَا شَجَرَ بَینَهُم‌ْ ثُم‌َّ لاَ یجِدُوا فِی أَنْفُسِهِم‌ْ حَرَجاً مِمّا قَضَیت‌َ وَ یسَلِّمُوا تَسْلِیماً؛پس چنین نیست که اگر مردم رسالت را تصدیق کنند، مؤمن باشند،به پروردگارت سوگند، تا آنان تو را در آنچه میانشان مایه اختلاف است،داور نسازند و آن گاه از داوری تو در خود احساس هیچ گونه دلتنگی نکنند و کاملاً تسلیم حکم تو باشند،مؤمن نخواهند بود .(سوره نسأ،ایه 65)
عدل،پایه و اساس مُلک و حکومت است و آن برترین آرمانی است که امتها و مردم خواهان آن هستند: إِن‌َّ اللهَ یأْمُرُکُم‌ْ أَن‌ْ تُؤَدُّوا اْلأَمَانَات‌ِ إِلی‌َ أَهْلِهَا وَ إِذَا حَکَمْتُم‌ْ بَین‌َ النّاس أَن‌ْ تَحْکُمُوا بِالْعَدْل‌ِ إِن‌َّ اللهَ نِعِمّا یعِظُکُم‌ْ بِه‌ِ إِن‌َّ اللهَ کَان‌َ سَمِیعاً بَصِیراً؛خداوند به شما امر می‌فرماید که امانتها را به صاحبانشان بازگردانید و چنانچه در میان مردم داوری نمودید،به عدالت حکم کنید،خداوند شما را پندی نیکو می‌دهد؛چرا که او شنونده و بینا است .(سوره نسأ،ایه 58)
رسول خدا(ص) نه تنها درداوری بین مسلمانان که میان تمامی انسان‌ها،عدالت را مورد نظر قرار می‌دادند.ایشان، همواره آنها را از ظلم و دروغ باز می‌داشتندو سفارش می‌نمودند که پیوسته حق را بگویند و مساوات را رعایت نمایند و هزینه‌های آن را نیز بپذیرند.با اندکی تأمل در قرآن و سیره عملی پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) ماهیت و شرایط مساوات وداوری بر مبنای حق روشن می‌گردد و خواهید فهمید که آن از مسائل اساسی است که به هیچ نحوی قابل چشم پوشی نمی‌باشد.خداوند عمل به عدالت را از مردم خواسته و فرموده است: وَ لاَ یجْرِمَنَّکُم‌ْ شَنئان‌ُ قَوْم‌ٍ عَلی أَلاّ تَعْدِلُوا اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَب‌ُ لِلتَّقْوی؛مبادا دشمنی شما با قومی وادارتان کند که به عدالت رفتار نکنید.عدالت پیشه کنید،به درستی که آن به تقوا نزدیکتر است .(سوره مائده،ایه 8)
دوست عزیز،خداوند از ما می‌خواهد،همواره مراقب باشیم؛تا حتی در مورد دشمن خود نیز ظلم و بی‌عدالتی روا نداریم و جز حقیقت را در مورد او نگوییم،اگر چه به ضرر ما تمام شود که این رسم مردان شجاع است.
بارخدایا!از تو می‌خواهیم ما را از کسانی قرار دهی که اگر قضاوت کردیم و حکمی صادر نمودیم، عادلانه باشد!
تبلیغات
