قرآن و حفظ وحدت ملی و انسجام اسلامی

سال 86 با تدبیر رهبر فرزانه انقلاب به نام «سال اتحاد ملی و انسجام اسلامی» نام گرفت.توجه به تعالیم دینی و ایات قرآن به خوبی اهمیت بحث اتحاد و همبستگی را در میان امت اسلامی روشن می‌سازد.
در واقع،تعالیم اسلام به گونه‌ای است که اتحاد و همبستگی مسلمانان را صرف نظر از تنوع قومی، نژادی، زبانی و فرقه‌ای ترویج می‌کند.خدایی که مؤمنان می‌پرستند،یکی است، شعارشان ـ لا اله الا الله ـ است و همه به رسالت محمدی(ص)ایمان دارند، تمامی مسلمانان،قرآن را کتاب مقدس آسمانی خویش می‌دانند،همه به سوی قبله‌ای واحد نماز می‌خوانند،بانگ اذان همه یکی است،زمان معین آنان برای روزه‌داری و عبادت،ماه «رمضان» است،آنها،با هم،در حرم امن الهی اجتماع می‌کنند؛تا مراسم حج ابراهیمی را انجام دهند،این موارد به خوبی می‌تواند دل‌ها را به یکدیگر پیوند دهد و روح همبستگی اسلامی را که عظمت مسلمانان را به نمایش می‌گذارد، زنده نماید.
قرآن و دعوت به اتحاد اسلامی
با نگاهی به تاریخ نزول قرآن،در می‌یابیم،قرآن در جامعه‌ای نازل شد که مردم آن،به علت زندگی قبیلگی حکومت واحدی نداشتند و فقط پیوند خونی و قبیلگی بود که بر ارزش‌ها و روابط میان مردم حکم می‌راند.قسمت‌هایی از سرزمین آنها نیز،توسط دو قدرت امپراتوری روم و ساسانی اداره می‌شد.و این سلطه‌گری‌ها جدایی قبایل از یکدیگر را تشدید می‌نمود.
در طول سال‌های متمادی کینه‌های ریشه‌داری در دل قبیله‌ها انباشته شده بود،به طوری که یک موضوع ساده و جزئی،شعله جنگ خونینی میان آنان برمی‌افروخت؛و این،اسلام بود که توانست،اقوام و طوایف پراکنده و کینه‌توز را تبدیل به ملتی واحد و متحد و برخوردار از آگاهی کند.
قرآن کریم از همان آغاز نزول،با نظام قبیلگی که ریشه تمامی اختلاف‌ها بود،مبارزه کرد و «ایمان به خدای یکتا» را اساس ارزش‌ها معرفی نمود. بدین ترتیب،«ایمان مشترک» را نهادینه ساخت و تمامی مؤمنان را با هم برادر دانست.
انّما المؤمنون اخوة؛در حقیقت مؤمنان با یکدیگر برادرند .(سوره حجرات، ایه 10) قرآن کریم در حالی که آنها را در کنار هم و متعلق به یک امت یکپارچه (یعنی امت اسلامی) می‌داند،تأکید می‌نماید: و انّ هذه امّتکم امة واحدة و انا ربکم فاتّقون؛و این امت شما امتی یگانه و یکپارچه است و من پروردگار شمایم، پس مرا بپرستید .(سوره مؤمنون، ایه 52) همچنین انسان‌ها را به همدلی و اتّحاد فرا می‌خواند و خاطر نشان می‌سازد که الفت، مهربانی و برادری نعمتی است که با پذیرش دین خدا از سوی پروردگار دو جهان به آنها عطا شده است و مسلمانان باید قدر دان این محبت و برادری باشند: و اعتصموا بحبل اللّه جمیعاً و لاتفرّقوا و اذکروا نعمة الله علیکم اذ کنتم اعداء فالّف بین قلوبکم فاصبحتم بنعمته اخواناً؛و همگی به ریسمان محکم الهی چنگ زنید و پراکنده نشوید،و نعمت خداوند را بر خود به یاد آورید،آن گاه که دشمن بودید،پس میان شما یک دلی و مهربانی ایجاد نمود،تا اینکه به نعمت و لطف او با هم برادر شدید . (سوره آل عمران، ایه 103)
خداوند متعال در این ایه شریفه،همان مسئله اتحاد و مبارزه با هر گونه تفرقه را مطرح می‌کند و از مسلمانان می‌خواهد که همگی به ریسمان الهی چنگ زنند و پراکنده نشوند.
مفسران درباره اینکه منظور از «حبل اللّه» چیست،احتمالاتی را نقل کرده‌اند.بعضی می‌گویند:منظور از حبل اللّه، قرآ ن است ‌‌و بعضی دیگر، اسلام را مقصود از آن می‌داند. برخی هم گفته اند که منظور خاندان پیامبر و ائمه معصومین(ع) 3 هستند.البته در روایات اسلامی نیز همین تعبیرات گوناگون دیده می‌شود.
در «معانی الاخبار» از امام سجاد(ع) نقل شده است که فرمود:حبل الله، قرآن است.
در تفسیر عیاشی آمده است که امام باقر(ع) فرمود:«حبل اللّه، آل محمد(ص)هستند که مردم مأمور به پبروی و یاری طلبی از آنها در زمینه ارتباط با خدا می‌باشند».
اما،آنچه در تفاسیر و احادیث شریف آمده است،هیچ کدام با یکدیگر اختلافی ندارند و همگی به یک حقیقت اشاره دارند؛زیرا منظور از«ریسمان الهی» هر گونه وسیله ارتباط با خداوند متعال است و تمام آنچه در این زمینه گفته شده است،در مفهوم وسیع ارتباط با خدا که از «حبل اللّه» فهمیده می‌شود، مشترک است.
این ایه شریفه از همه مسلمانان می‌خواهد که به ریسمان الهی،یعنی همان نقطه ارتباط با خدای متعال چنگ زنند و همگان بر این محور، اتفاق و اتحاد داشته باشند.
سپس،قرآن کریم به نعمت بزرگ اتحاد و برادری اشاره می‌کند و مسلمانان را به تفکر در وضع اندوهبار گذشته و مقایسه آن با شرایط خود به هنگام وحدت فرا می‌خواند و می‌فرماید:فراموش نکنید که در گذشته چگونه با هم دشمن بودید،ولی خداوند در پرتو اسلام و ایمان،دل‌های شما را به هم مربوط ساخت و شما دشمنان دیروز، برادران امروز شدید.
رسول گرامی اسلام،در جریان «حجة الوداع» که شرایط حساس و خاصی بر مسلمانان حاکم بود، در مسجد «نجف» چنین ایراد سخن فرمودند:«خدا یاری کند بنده‌ای را که گفتار مرا بشنود و حفظ کند و سپس آن را به کسانی که نشنیده‌اند،برساند».این تعبیر آن حضرت، نشان از اهمیت موضوع دارد. آن گاه فرمود:«سه خصلت است که دل هیچ مسلمانی در مورد آنها خیانت نمی‌کند:
1.اخلاص عمل برای خدا.
2.نصیحت و خیرخواهی برای رهبران مسلمانان.
3.همبستگی و شرکت در اجتماع مسلمانان».
این حدیث،اهمیت حفظ اتحاد را در میان مسلمانان،به روشنی بیان می‌کند.
اعلام همبستگی میان مسلمانان با اجرای برنامه «عقد اخوت» از طرف پیامبر عظیم الشان اسلام(ص) که از سوی خداوند متعال به انجام آن ماموریت یافته بود،به نحو شایسته‌ای پایان پذیرفت.آن حضرت، به این وسیله میان یاران و هواداران خویش پیمان برادری جاری فرمود و در محفل انسی که تشکیل یافته بود،به مسلمانان فرمود:«هر یک از شما با یک نفر از مسلمانان پیمان اخوت ببندد» و به این ترتیب،پیام قرآنی«همبستگی» را در قالب «انما المؤمنون اخوة» به نظر همگان رسانید.
حضرت علی(ع) نیز،بزرگترین عامل پیروزی ملت‌ها را «اتحاد» و مهم‌ترین علت شکست آنها را «تفرقه» می‌دانستند.ایشان درطول زندگی خود،همیشه مردم را به اتحاد و همبستگی دعوت می‌کردند.
آن حضرت می‌فرمایند:«همیشه،همراه بزرگترین جمعیت‌ها باشید که دست خدا با جمعیت است. از پراکندگی دوری کنید که انسانِ تک رو،بهره‌ شیطان است».
حضرت علی(ع)،همیشه به فکر همبستگی مسلمانان بودند.ایشان،سختی‌های زیادی را تحمل کردند؛تا مسلمانان پراکنده نشوند.هر چند با این وجود،گروهی از مردم،پیوسته در میان مسلمانان اختلاف و جدایی ایجاد می‌نمودند و سرانجام هم،همان‌ها امام علی(ع) را به شهادت رساندند.