حسد از دیدیگاه قرآن و روانشناسان (قسمت دوم)

عوامل حسادت و راه‌های پیشگری و درمان آن
به نظر روانشناسان هر صفتی که در وجود انسان به صورت عادت در می‌آید،علل و عواملی دارد که شناخت آنها در ارائه راهکارهای درمان مؤثر است.دلیل حسادت نیز ممکن است یکی از عوامل زیر می‌باشد:
1.کوردلی(ضعف فکری):حسود خود را ناتوان‌تر از دیگران می‌بیند و سعی می‌کند دیگران را به عقب برگرداند.
2.ضعف و نقص ایمان:یعنی ایراد به اینکه چرا خداوند به دیگران نعمت عطا فرموده است؟
3.اخلاق‌های شخصیتی:تنگ‌نظری،کوته بینی،رزالت شخصیتی،عقده حقارت و عدم اعتماد به نفس می‌تواند انسان را به مسیر حسادت بکشاند.
4.پلیدی نفس (بدون دشمنی)
6.شهرت‌طلبی.
7.علاقه به ریاست و مقام و تحمل حقارت،دستور و نصیحت شنیدن را نداشتن.
8.دنیاخواهی و منفعت طلبی:که علت اصلی حسد است.
9.تکبّر:حسادت اکثر کفار با پیامبر اکرم(ص) از این قبیل بود،زیرا می‌گفتند:چرا قرآن بر مرد عظیم الشأنی از اهل این دو شهر [مکه و طائف] نازل نشده است؟ (سوره زخرف،آیه 31)
عزیزان،همیشه پیشگیری راحت‌تر از درمان است،دیدیم که حسادت بیماری روحی خطرناکی است،پس قبل از مبتلا شدن از آن پیشگیری کنیم.
راه‌های پیشگیری از حسادت
1.پرهیز از حسادت؛به محض احساس حسادت در دل یا ذهن‌مان آن را از بین ببریم، تا برای ما به صورت عادت در نیاید.
2.راضی به رضای خدا باشیم؛بدانیم که هر چه خدا بخواهد همان می‌شود.
خداوند در قرآن می‌فرماید:هر کسی از زن و مرد کار نیکی به شرط ایمان به خدا به جای آورد… اجری بسیار بهتر از عمل نیکی که کرده به او می‌دهیم.(سوره نحل،آیه 97)
3.بدانیم که از حسادت ما به کسی ضرر نمی‌رسد:مانند شیطان که ضرر حسادتش به خودش رسید،از درگاه خداوند رانده شد و حضرت آدم(ع) برگزیده شد.
4.حسادت را به زبان نیاوریم و به مقتضای آن عمل نکنیم،تا در اعمال و رفتار ما ظاهر نشود.
5.برای جلب محبّت مردم حسادت را ترک کنیم؛تا شریک خوبی‌ها و شادی‌های مردم باشیم.
6.استغفار کنیم.
7.به جایگاه اخروی ترک حسادت توجه کنیم.
8.به خدا پناه ببریم.
درمان حسادت
برای درمان عملی حسادت دو مرحله وجود دارد.
مرحله اول:توجه به آثار حسادت
1.از یاد بردن ناپایداری دنیا:قرآن کریم می‌فرماید:«آنچه نزد شماست فانی می‌شود و آنچه نزد خداوند متعال است باقی می‌ماند…».(سوره نحل،آیه 96)
2.موجب فراموشی مرگ می‌شود:خداوند می‌فرماید:«هر کجا باشید…مرگ شما فرا می‌رسد».(سوره نساء،آیه 78)
3.ضرر دینی و دنیوی.
4.ضایع شدن اعمال خوب انسان.
5.خشم به قضای الهی،یعنی انکار فضل خدا و کوری دل.
6.ترک دوستی و به وجود آمدن کینه و دشمنی.
7.شریک شیطان و به سرنوشت او دچار شدن.
8.بیماری روح:حسادت چون خوره روح انسان را از درون می‌پوساند.
9.ضرر جسمی:وقتی روح‌مان همبشه ناراحت باشد جسم هم دچار بیماری می‌شود.
9.گناهی است که از آن هیچ لذتی برده نمی‌شود.
10.عذاب الهی:به پرتگاه شرک و کفر سقوط کردن.
11.به تو نیز حسادت می‌شود.
12.از دست دادن دوستان و برانگیختن دشمنی دیگران.
13.آرامش خیال نداشتن و بهره مناسب نبردن از نعمت‌ها.
مرحله دوم درمان:
توجه به علل و عوامل حسادت
در این مرحله باید بکوشیم تا ریشه‌ها و انگیزه‌های پیدایش حسادت را قطع کنیم.
1.تواضع کنیم،تا تکبر و حسادت از ما دور شود.
2.خوب‌گویی به جای غیبت از روی حسادت.
3.حلالیت خواهی؛چرا که حسادت نوعی پایمال کردن حق دیگران است.(در دل و عمل)
4.احسان و نیکی،بخشندگی و خیرخواه دیگران بودن؛زیرایکی از مقام‌های والای انبیاء الهی است.
قرآن کریم درباره خیر خواه بودن انبیاء می‌فرماید:«ابلّغکم رسالات ربّی و انا لکم ناصح امین؛ پیام‌های پروردگارم را به شما می‌رسانم،برای شما خیرخواهی امینم».(سوره اعراف،آیه 68)
5.احترام به دیگران.
6.افشای سلام(بلند سلام کردن).پیامبر(ص) ضمن بیان نکات جالبی،افشای سلام را درمان‌گر کینه‌ها و حسادت‌ها معرفی فرمودند.2
7.سرزنش نفس و خودسازی.
نوجوان و جوان عزیز،با توجه به آشنایی اجمالی با آثار حسادت و عواقب دنیوی و اخروی آن،لازم است که در صدد رهایی و دوری از این خصیصه شیطانی برآییم.
پس باید:نسبت به دیگران خیرخواه باشیم و آنان را از خود بدانیم.
سعی کنیم با تلاش خود، به مرتبه‌های فضل و کمال دست یابیم.آنچه خداوند به دیگران داده ـ اگر طالب آنیم ـ فقط از او طلب کنیم.و نسبت به آنچه خداوند در اختیار ما قرار داده و می‌دهد،قانع و راضی باشیم.
چرا که:«و ما عندکم ینفد و ما عنداللّه باق.و ما عنداللّه خیر و ابقی؛ آنچه نزد شماست از بین می‌رود،و آنچه نزد خداوند است بهتر است و باقی می‌ماند».
1.دعای کمیل.
2.نهج الفصاحه/1555.