آداب مهمانداری(1)

1. اسلام و مهمان نوازی
مهمان نوازی از نشانه‌های عالی و ارزنده اخلاقی و اجتماعی هر مسلمان است.اسلام عزیز این صفت را علامت و نشانه بزرگی شمرده و پیروان خود را به پاداش‌های بزرگ و ارزنده مهمان نوازی وعده می‌دهد.
قال الصادق(ع):«ما من رجل یدخل بیته مؤمنین،فیطعمهما، شبعهما الا کان ذلک افضل من عتق نسمة؛اگر مومنی دو نفر مومن را از غذا پذیرایی کند،بالاتر از اینست که برده ای را آزاد کرده باشد».1
قال رسول اللّه(ص):«اذا اراد اللّه بقوم خیراً،اهدی الیهم هدیه، قال و ماتلک الهدیة؟ قال: الضیف ینزل برزقه و یرتحل بذنوب اهل البیت؛هرگاه خداوند بخواهد خیر و خوبی به جمعیتی برساند،هدیه‌ایی به سوی آنان می‌فرستد،سؤال شد:منظور از هدیه چیست؟فرمود:آن هدیه،مهمان است که با روزی خود وارد می شود و هنگام رفتن،گناهان آن خانواده را به همراه می‌برد!».2
قال امیر المومنین(ع):«ما من مومن یسمع بهمس الضیف و فرح بذلک الا غفرت له خطایاه و ان کان مطبقة بین السماء و الارض؛هر مومنی صدای مهمانی را بشنود و خوشحال شود، گناهانش آمرزیده می‌شود اگر چه گناهان او به اندازه زمین تا آسمان باشد».3
رسول خدا(ص) فرمودند:«هر خانه‌ای که مهمان به آن نمی‌رود فرشتگان داخل آن نمی‌شوند!».4
یک وقت امیرالمومنین(ع)را مشاهده کردند خیلی غمناک و محزون است، علت نگرانی او را سوال کردند جواب داد:«از این جهت نگران و غمناکم که هفت روز است برایم مهمان نیامده است!».5
2.پاداش مهمان نوازی در قیامت
مهمان نوازی اضافه برا اینکه در دنیا سبب فراوانی روزی و پاک شدن از گناهان است، در آخرت نیز، پاداش دارد.
امیرالمومنین(ع)فرمود:«مومنی که مهمان نواز و مهمان دوست باشد، روز قیامت هنگامی که از قبرش خارج می شود، صورتش مانند ماه شب چهارده می درخشید، وقتی مردم او را با این وضع مشاهده می‌کنند، می‌گویند:«حتما این شخص از پیامبران خداست؟!»
اما فرشته‌ایی به عنوان معرفی می‌گوید:این مرد در دنیا مهمان دوست بوده،او مهمان را خوب پذیرایی می کرده و اکنون غیر از داخل شدن در بهشت کار دیگری ندارد.
قال الصادق(ع):«من اشبع مؤمنا وجبت له الجنة؛هر کسی مومنی را سیر کند بهشت بر او واجب می‌شود…».6
رسول خدا(ص)فرمود:«هر کس سه نفر از مسلمانان را غذا بدهد،خداوند،از سه بهشت در ملکوت آسمان‌ها،که عبارت است از:فردوس،عدن و طوبی،از درختی که از جنت عدن خارج شده و نهال آن را خداوند کاشته است اطعام می‌شود».
قال امام سجاد(ع):«من اطعم مومنا من جوع اطعمه اللّه من ثمار الجنة؛هرکس مومن گرسنه ای را غذا بدهد، خداوند از میوه های بهشتی به او می‌خوراند…».7
3.قبول دعوت
یکی از وظایف اخلاقی مسلمان این است که هر گاه برای میهمانی دعوت شد،دعوت را بپذیرد.
امام صادق(ع)فرمود:«یکی از حقوق مسلمانان بر مسلمان دیگر این است که دعوت او را اجابت نماید». 8
قال رسول اللّه(ص):«اوصی الشاهدین من امتی و الغائب ان یجیب دعوة المسلم و لو علی خمسة امیال،فان ذلک من الدین؛به حاضران و غایبان امت سفارش می کنم دعوت مسلمان را قبول کنند اگر چه بنا باشد پنج میل را راهپیمایی کنند زیرا قبول دعوت دیگران نشانه دینداری است».9
در روایت دیگر فرمود:«ناتوانترین افراد کسی است که برادر مسلمانش او را برای طعام دعوت کند و او نپذیرد!»
4.نشانه صفا و محبت
میهمان نوازی اضافه برا اینکه بهترین پیوند محبت و دوستی و صفا و صمیمیت است نشانه یکرنگی و صفای باطنی هم می باشد.
امام صادق(ع)بارها می‌فرمودند:«محبت مرد نسبت به دیگری وقتی خوب شناخته می شود که ببینیم، از غذای برادر مسلمانش می خورد».«هشام بن سالم» می گوید:با «عبدالله بن ابی یعفور» وارد خانه امام صادق(ع)شدیم ما گروه زیادی بودیم و در میان آنها من از همه جوان تر بودم، امام ما را به صرف غذ دعوت نمودند همه سر سفره نشستیم و با حضرت غذا خوردیم،یکوقت به من فرمودند:هشام!مگر نمی‌دانی دوستی مسلمان نسبت به برادر مسلمانش وقتی ثابت می‌شود که با کمال میل و علاقه از غذای او میل نماید؟10
5.مهمانی های با صف
همانطور که مهمان نوازی یک وظیفه اخلاقی و دینی است و سرا نجام محصول آن هم،محبت و یکرنگی در زندگی می‌باشد.پیشوایان بزرگ ما دوست داشتند تا می توانند از «رونق» کم کنند و به صفای آن بیفزایند.
ان حرث الاعور،اتی امیر المومنین(ع)،فقال:امیر المومنین(ع) احب ان تکرمنی، بان تاکل عندی، فقال امیر المومنین(ع) علی ان لا تکلف لی شیئا فدخل فاتاه الحرث بکسرة جعل امیرالمومنین(ع) یاکل…؛ حرث اعور که یکی از یاران امیرالمومنین(ع) بود، یک روز به حضور حضرت شرفیاب شد و گفت:یا علی دوست دارم، به من افتخار بدهی و به خانه من آمده و غذایی میل نمایی.حضرت فرمود: به این شرط می‌آیم که به خاطر آمدن من،خود را به زحمت و مشقت نیندازی و به همان غذای حاضر بی آلایش قناعت کنیم!حرث قبول کرد، بعد امیرالمومنین(ع) به خانه او رفت و با غذایی کمی که موجود بود ناهار را صرف کرد».11
«صفوان»می گوید: «عبداللّه بن سنان»بر من وارد شد و گفت چیزی در خانه داری؟
گفتم: آری پسرم را فرستاده ام که گوشت و تخم مرغ بگیرد (گویا صفوان،عبداللّه را دعوت کرده و یا اینکه از آمدن او اطلاع قبلی داشته است).
گفت:او را کجا فرستادی؟ هر چه زودتر او را بر گردان مگر در خانه سرکه و روغن زیتون نداری؟
گفتم سرکه و روغن زیتون موجود است.
گفت:هر چه موجود است بیاور، بی جهت خود را به زحمت مینداز زیرا امام صادق(ع) می‌فرمودند: «نابود باد کسی که چیزی را که در خانه دارد برای برادرش نیاورد و آن چیز را کوچک و بی ارزش شمارد و نابود باد کسی که چیزی را که برایش می آورند آن را سبک شمارد».12
مردی امیرالمومنین(ع) را برای غذا به خانه دعوت کرد حضرت فرمودند:«در صورتی دعوت تو را می پذیرم که تو هم سه کار انجام بدهی».
مرد گفت آن سه کار چیست؟!
حضرت فرمودند:
1.از خارج منزل چیزی تهیه نکنی.
2. در خانه چیزی را از من پنهان ننمایی و موجودی را بیاوری.
3. به خانواده ات سختی و مشقت وارد نکنی و از خوراک آنان چیزی کم ننمایی.
مرد قبول کرد و حضرت هم دعوت را پذیرفتند.13
1. اصول کافی، ج2،ص102.
2و 3و4. سفینةالبحار،ج2،ص76و 77.
5. بحار، ج15 ، ص242.
6و7. اصول کافی،ج2،ص201.
8و9. بحار جدید. ج15. ص239.
10. بحار.ج15.ص239.
11. سفینة البحار. ج1.ص238
12. سفینةالبحار.ج2.ص76
13.بحار الانوار.ج15.ص240.