باران

بی‌شک باران یکی از مهم‌ترین عوامل زندگی در روی زمین و شرط لازم برای دوام آن در هر منطقه به شمار می‌رود.اهمّیت فراوان آن برای تمام موجودات زنده به ویژه انسان،مسئله‌ای است که در آیات گوناگون قرآن مورد اشاره قرار گرفته و در خلال آن یک سلسله اطّلاعات اساسی درباره تناسب و پی‌آمدهای مربوط به تشکیل باران ارائه نموده است.کشف برخی از دانشِ قابل توجهی که اکنون بر ما روشن شده،در دوره نزول قرآن امکانپذیر نبوده است و همین دلالت دارد به این که قرآن کلام خداست.
حال اجازه دهید برخی از داده‌های قرآنی درباره باران را بررسی نمائیم.
تناسب در بارش
در آیه یازدهم سوره «زخرف» باران به عنوان «آبی که به اندازه مشخص و مقدّر از آسمان فرو می‌ریزد»،معرفی شده است.در این آیه آمده:
«و الذی نزّل من السّماء ماءً بقدر فانشرنا به بلدة میتاً کذلک تخرجون؛ و آن کسی که آبی به اندازه از آسمان فرو آورد پس به واسطه آن زمین مرده را زنده گردانیدیم همین گونه نیز شما (از گورها) برای حسابرسی بیرون می آیید.
«اندازه‌ای که در آیه مزبور مورد اشاره واقع شده،از دو بعد درباره باران قابل طرح است:نخست آن که نزول باران بر روی زمین همواره در اندازه یکنواختی صورت می‌گیرد.طبق برآوردهای انجام شده،در هر ثانیه 16 میلیون تن آب از سطح زمین تبخیر می‌شود و این رقم دقیقاً برابر با آن مقدار آبی است که در هر ثانیه به زمین می‌بارد.این بدان معناست که آب هر لحظه طی یک چرخه متعادل دائماً در حال گردش بوده و این فرایند با یک اندازه معین مطابقت می‌کند.
بُعد دیگر،رعایت اندازه و تناسب در بارش،مربوط به سرعت آن است.کمترین حدّی که آب باران به شکل توده‌های ابر ظاهر می‌شود،ارتفاع 1200 متری است.چنانچه هر چیز دیگری در اندازه و سنگینی قطرات باران از این ارتفاع سقوط کند،لحظه به لحظه بر سرعت آن افزوده می‌شود تا جایی که نهایتاً با سرعت 558 کیلومتر در ساعت به زمین می‌افتد.مطمئناً هر چیز دیگری با این سرعت به زمین برخورد نماید،خسارات زیادی بر جای خواهد گذاشت بنابراین اگر باران نیز به این شیوه ببارد،همه محصولات کره زمین را از بین برده و به مناطق مسکونی و اتومبیل‌ها آسیب می‌رساند.مردم هم بدون پیش بینی تدابیر ضروری قادر نخواهند بود از پناهگاه خود خارج شوند.به یاد داشته باشیم که این محاسبات در مورد ابرهایی صورت گرفته که در ارتفاع 1200 متری تشکیل شده‌اند.حال آن که ابرهای باران زایی نیز وجود دارند که در ارتفاع 10000 متری شکل می‌گیرند.
اگر یک قطره باران از چنین ارتفاعی سقوط کند،به طور طبیعی این توانایی را دارد که به بالاترین سرعت ویرانگر خود برسد.اما در واقع چنین اتفاقی روی نداده و هیچ ماده‌ای غیر از باران نیز از این ارتفاع به زمین نمی‌افتد.وقتی قطرات باران به زمین می‌رسند سرعت آنها تنها بالغ بر 8 تا 10کیلومتر در ساعت است.دلیل آن هم حالت و شکل خاصی است که هنگام بارش به خود می گیرند.این شکل خاص باعث افزایش اصطکاک با اتمسفر می‌شود و از شتاب بیشتر آنها جلوگیری کرده و سرعت آن را به حدّ مشخصی می‌رساند.(امروزه چتر نجات بر اساس این تکنولوژی طراحی شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد).
البته این تمام چیزی نیست که می‌توان درباره «اندازه» باریدن باران گفت.به عنوان نمونه در قسمتی از لایه‌های اتمسفر که بارش از آنجا آغاز می‌شود،دمای هوا ممکن است به کمتر از 400 درجه زیر صفر برسد.با وجود این هیچ گاه قطرات باران به قطعات یخ تبدیل نمی‌شوند(که اگر چنین نبود تهدید کشنده‌ای برای موجودات زنده روی زمین به حساب می‌آمد) چون آب در اتمسفر به شکل خالص وجود دارد.و همانطور که می‌دانیم آب خالص به سختی منجمد می‌شود حتی در دمای خیلی پایین.
اندازه و تناسب در تشکیل باران
این که بارش باران چگونه روی می‌‌دهد،مدت‌ها بود که به عنوان یک معمّای بزرگ برای مردم باقی مانده بود.تنها پس از اختراع رادارها و ماهواره‌های فضایی آموختن درباره مراحل تشکیل باران میسر شد.تشکیل باران در سه مرحله اتّفاق می‌افتد:نخست ماده خام آن به هوا برمی‌خیزد سپس ابرها تشکیل می‌شود و در پایان باران می‌بارد.این مراحل قرن‌ها پیش به شکل واضح به همراه اطّلاعات دقیق توسط قرآن مطرح شده است:
«اللّه الذی یرسل الرّیاح فتثیر سحاباً فیبسطه فی السماء کیف یشاء و یجعله کسفاً فتری الودق یخرج من خلله فإذا اصاب به من یشاء من عباده اذا هم یستبشرون».(سوره روم،آیه 48)
اکنون اجازه دهید این مراحل سه گانه در آیه شریفه را از نظر بگذارنیم:
مرحله اول:
«خدایی که بادها را گسیل می‌دارد تا ابرها را برانگیزد…»
حباب‌های بی‌شماری توسط کف اقیانوس‌ها تشکیل می‌شوند که مدام با ترکیدن خود ذرات آب را به هوا پرتاب می‌کنند.این ذرات آب که در نمک دریا دارای بار الکتریکی شده‌اند به وسیله بادها به این سو و آن سو منتقل شده و در اتمسفر به سمت بالا حرکت می‌کنند سپس ذرات مذکور گرد هم آمده و در کنار یکدیگر به شکل توده‌های بخار در می‌آیند و همین طور قطرات بسیار ریز،به واسطه مکانیزمی که «Water Trap» نامیده می‌شود،دوباره از سطح دریا برمی‌خیزند.
مرحله دوم:
«و آن را در آسمان هر گونه که بخواهد گسترده می‌سازد و آن گاه آن را تراکم می‌بخشد…»
ابرهایی که از بخار آب تشکیل شده‌اند، اطراف بلورهای نمک یا گرد و غبار موجود در هوا متراکم می‌شوند.از آنجا که قطرات آب در این حالت بسیار ریز هستند،(با ضخامتی بین 01/0 تا 02/0 میلی‌متر) ابرها در هوا معلق مانده و سپس در آسمان پراکنده می‌شوند.به این ترتیب آسمان پوشیده از ابر می شود.
مرحله سوم:
«تا این که شما مشاهده می‌کنید قطره‌های باران از لابلای آن بیرون می‌آیند…»
ذرات ریز آب که اطراف بلورهای نمک یا غبارها جمع شده‌اند غلیظ و فشرده شده و به شکل قطره‌های باران در می‌آیند و بالاخره آن قدر سنگین می‌شوند که از ابرها شروع به چکیدن کرده و به سمت زمین می‌بارند.
نتیجه می‌گیریم که هر کدام از مراحل تشکیل باران در آیات قرآن مورد اشاره قرار گرفته است.
به علاوه روشن می‌شود که هر کدام از این مراحل در چه رتبه‌ای قرار گرفته‌اند.درست شبیه بسیاری دیگر از پدیده‌های طبیعی در جهان. بازهم این قرآن است که صحیح‌ترین تعریف را درباره آن ارائه نموده است.نکته مهم‌تر این که قرن‌ها پیش از کشف این حقایق است که قرآن مردم را نسبت به آن آگاه فرموده است. برخی از نکات ظریف مربوط به این فرایند در آیات مشابه دیگر ذکر شده است از جمله آیه 43 سوره نور.