گسترش جهان

و السّماء بنیناها بأیید و انّا لموسعون.(سوره ذاریات،آیه 47)
ایید:هم به معنای قدرت و هم به معنای نعمت است.موسع:از وسع و (سعه)به معنای فراخی و گسترش است.خواه در مکان باشد مثل«ألم تکن ارض الله واسعة فتهاجروا فیها».(سوره نساء،آیه 97)
و خواه در مثل «لینفق ذو سعتة من سعته».(سوره طلاق، آیه 7) به معنای آنکه ثروتمند (در وسعت زندگی خود) از ثروت خویش انفاق کند.واسع از اسماء حسنی به معنای صاحب سعه است یعنی علم، قدرت، رحمت و فضل او وسیع است.موسع یعنی ثروتمند و آنکه در وسعت نعمت است.اوسع ایساعاً یعنی صاحب وسعت شد.
و آیه «و السماء بنیناها بأیید و انا لموسعون»:ایساع در آیه، ظاهراً به معنی وسعت و گسترش دادن است و دلالت بر انبساط آسمان بلکه جهان دارد.
صاحب المیزان با توجه به معنای (ایید) این آیه را به معنای زیر آورده است.
اگر ایید به معنای قدرت باشد کلمه «موسعون» این گونه معنا می شود:
ما آسمان را با قدرتی بنا کردیم که با هیچ مقیاسی توصیف و اندازه‌گیری نمی شود.و ما دارای وسعتی در قدرت هستیم که هیچ چیز آن قدرت را مبدل به عجز نمی‌کند.
و اگر (ایید) را به معنای نعمت در نظر بگیریم، آیه را این گونه معنا کرده اند:«ما آسمان را بنا کردیم در حالیکه بنا کردنش مقارن با نعمتی بود که آن نعمت را با هیچ مقیاسی نمی‌توان تقدیر کرد و ما دارای نعمتی واسع هستیم…»1
علامه طباطبایی در نهایت بحث این آیه می‌فرماید:بنابر احتمال کلمه موسعون از اصطلاح اوسع فی النفقه (فلانی در نفقه توسعه داد) یعنی خرج کرد گرفته شده در نتیجه منظور توسعه دادن به خلقت آسمان خواهد بود که بحث‌های ریاضی امروز هم آن را تائید می‌کند.2 چهارده قرن پیش قرآن به توسعه جهان خلقت اشاره نموده و دانشمندان فیزیک در قرن بیست و یکم در تحقیقات علمی خود به این نتیجه رسیده اند که جهان در حال انبساط و گسترش است.اکنون خلاصه این نتیجه را در این گفتار بیان می‌کنیم:
«قوی‌ترین تلسکوپ‌های جهان، ابر نواخترهای دور دست را نشانه رفته اند تا انرژی تاریک را شناسایی کنند.انرژی تاریک، موجود اسرار آمیزی است که به نظر می‌رسد عامل اصلی انبساط جاودانه ماست».
تحقیقاتی که تا کنون در مورد انرژی تاریک انجام شده نشان می‌دهد انرژی تاریک می‌تواند همسان ثابت کیهان شناختی باشد که انیشتین زمانی به اشتباه وارد معادلات نسبیت عام خود کرده بود.اخترشناسان نخستین بار در اواخر دهه 1990 توانستند وجود انرژی تاریک را آشکار کنند، آن هم با بررسی ابر نواخترهای نوع اول.این نوع ابرنواخترها که از انفجار کوتوله‌های سفید به وجود می‌آیند،این خصوصیت را دارند که حداکثر درخشندگی‌شان در تمام جهان یکسان است:اما از سوی دیگر،نور ابر نواختر درون عالم منبسط شونده حرکت کرده است، سرعت انبساط عالم سبب می شود نور این ابر نواختر کشیده شود و به سمت قرمز منتقل شود.این پدیده که انتقال به سرخ نام گرفته بدان معناست که هر چه سرعت انبساط عالم در زمان انفجار ابرنواختر بیشتر باشد، انتقال به سرخ هم بیشتر است.حال اگر تمام ابرنواخترها را بر اساس انتقال به سرخ و فاصله‌شان مرتب کنیم، می‌توانیم بفهمیم روند انبساط عالم چگونه بوده است. در سال 1998نتیجه بررسی ده‌ها ابر نواخترها نوع اول منتشر شد و مشخص شد عالم ما در حال انبساط است و آهنگ این انبساط هم مثبت است یعنی یک عامل ناشناس هر لحظه روند انبساط را بیشتر و بیشتر می کند فیزیکدانان این عامل ناشناس را انرژی تاریک نام نهادند و علی رغم آنکه هفت سال از کشف گذشته،ماهیت و عملکرد انرژی تاریک هنوز ناشناخته است.البته چند نظریه کلی ارائه شده است.گروه تحقیقاتی جست و جو میراث ابر نواخترها(SNLS)برای بررسی نظریه‌های ارائه شده، برنامه‌ای تدوین کرده که طی آن صدها ابرنواخترها نوع اول را در پهنه کیهان شناسایی می‌کند.این گروه بین المللی را از تلسکوب کانادا ـ فرانسه ـ هاوایی استفاده می‌کند که آینه‌ای به قطر 6/3 متر دارد و یکی از پیشرفته‌ترین آشکارسازی CCD جهان در آن نصب شده است.این تلسکوپ که بر فراز قله 4200 متری جهان موناکی مستقر شده می‌توان بخش وسیعی از آنان را در هر شب جست و جو کند و تاکنون توانسته‌دویست ابرنواخترها را در کهکشان‌های دور دست شکار کند هنگامی‌که این تلسکوپ ابر نواختر را در کهکشان‌های دور دست شکار کند هنگامی که این تلسکوپ ابرنواختری را آشکار کرد و درخشندگی را اندازه گرفت تلسکوپ‌های بسیار بزرگتری وارد عمل می‌شوند تا از این ابرنواختر بسیار کم فروغ طیف نگاری کنند و انتقال به سرخ آن را تعیین کنند.در این مرحله از بزرگترین تلسکوپ‌های موجود استفاده می شود.نتیجه ابتدایی این طرح که با بررسی هفتاد ابرنواختر به دست آمده، منطبق با پیش بینی‌هایی است که محافظه کارترین نظریه انرژی تاریک ارائه می‌دهد، این که فضا نوعی انرژی دارد که موجب انبساط جهان می شود.انیشتین نشان داده بود که خلاء فضا، دارای مقدار ثابتی انرژی باشد، نیرویی تولید می‌کند که گرانش را خنثی می‌کند.انیشتین این انرژی ثابت را ثابت کیهانی نامید و تحقیقات گروه SNLS نشان داده آهنگ انبساط عالم در طول زمان منطبق با انتظاراتی است که ثابت کیهانی ایجاب می‌کند.و جالب‌تر اینکه مشاهدات نشان داده نیروی انبساطی انرژی تاریک در هشت میلیارد سال گذشته بیش از 20 درصد تغییر نکرده است، در هشت میلیارد سال پیش،عالم نصف ابعاد امروزی‌اش را داشت. تمام فرشته‌های علوم ثابت می‌کند که در دنیا نظام معجزه‌آسایی سیادت می‌کند که اساس آن قوانین و سنن ثابت و لا یتغیر کونی است و کوشش دانشمندان و احاطه به این قوانین امکان می‌دهد که بشر از خسوف و کسوف و دیگر پدیده‌ها صدها سال قبل از وقوع آنها آگاه شود.3برای رسیدن به آن حقیقت نباید از حواسی که جز مادیات قادر به حس چیزی نیستند توسل جست برای دیدن وی عنصر غیرمادی عقل و بصیرت نیز لازم است کسی که در پی درک آیات ذات تعالی است باید چشم از خاک برگیرد و بدون تعصب عقل خود را به کار اندازد.4 قرآن در این زمینه می‌فرماید:
انّ فی خلق السموات والارض و اختلاف اللیل و النّهار لآیات لاولی الالباب.(سوره آل عمران،آیه190) آنگاه با تأمّل در برخی از دستاوردهای جدید دانش امروز بعضی از آیات قرآن بهتر درک می‌کنیم آنجا که می‌فرماید:
«یسئله من فی السموات و الارض کل یوم هو فی شأن؛یعنی خداوند هر روز دست به آفرینش بدیع و نو میزند که تکراری نیست».(سوره الرحمن،آیه29)
1. قریشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، دارالکتب الاسلامیه، ج 7، ص 217.
2. طباطبایی، محمد حسین، المیزان، به ترجمه:محمد باقر موسوی همدانی، مرکز فرهنگی نشر رجاء، ج 18، ص 605.
7/10/1384، سال 14، شماره 3886، سبعNew Scientis,8 Dec.2005
4.جان کلوور مونسما، اثبات وجود خدا، ترجمه احمد آرام، انتشارات حقیقت، 1355.
5. المیزان، ج 19، ص 204.