ابزار شیطان

شیطان،شیاطین، وسوسه و وسواس، چهار واژه‌اند، که در قرآن مجید از آنها بسیار سخن به میان آمده است.خود این امر بازگو کننده وجود این موجود با روش‌ها و شیوه‌های خود و خطراتی که برای انسان ایجاد می‌کند می‌باشد.
واژه«شیطان » هفتاد مرتبه،واژه «شیاطین» هجده مرتبه، واژه وسوسه و وسواس هر کدام یک بار در قرآن آمده‌اند.
تکرار این لغات در قرآن نشانگر نقش مهم شیطان و القائات آن در سرنوشت بشر است.
آنچه که از روایات به خصوص آیات کریمه قرآن استفاده می‌شود این است که القائات شیطانی، غیر از بندگان خالص و پاک خداوند یا معصوم(ع)، در بقیه افراد اثرگذار خواهد بود.
قرآن در این مورد می‌فرماید:
«قال فبعزّتک لأغوینّهم اجمعین الا عبادک منهم المخلصین؛شیطان گفت:پس به عزّت تو سوگند که همه آنها را گمراه خواهم نمود.جز بندگان ناب و خالص شده ات را».1
و در آیه دیگری از تهدیدهای شیطان این گونه سخن به میان آمده است.
«لازیننّ لهم فی الأرض و لأغوینّهم اجمعین.الا عبادک منهم المخلصین؛با زیبا جلوه دادن مظاهر مادّی و ظاهری زمین، آنها را گمراه خواهم نمود،جز بندگان ناب و خالص شده‌ات را».2
دام‌ها و ابزار شیطان
قرآن می‌فرماید:«انّما یرید الشیطان ان یوقع بینکم العداوة و البغضاء فی الخمر و المیسر و یصدّکم عن ذکر اللّه و عن الصّلوة فهل انتم منتهون؛شیطان می‌خواهد به وسیله شراب و قمار،در میان شما، عداوت و کینه و دشمنی ایجاد کند و شما را از یاد خدا و نماز غافل سازد.آیا با این همه زیان و فساد و با این همه نهی و هشدار، خودداری خواهید کرد؟!»3
در این آیه چند مورد از ابزار شیطان معرفی شده است:
1. ایجاد دشمنی و دعوا؛
2. کینه توزی از طریق قمار و شراب؛
3. تلاش برای از یاد بردن خدا؛
4. تلاش برای رها کردن نماز؛
قرآن در جایی دیگر می‌فرماید:
«الشیطان یعدکم الفقر و یأمرکم بالفحشاء و اللّه یعدکم مغفرةً منه و فضلاً و اللّه واسع علیم؛شیطان شما را از فقر و تهی دستی می‌ترساند و به فحشا و زشتی و گناه فرمان می‌دهد،ولی خداوند وعده آمرزش و فزونی نعمت به شما می‌دهد و خداوند قدرتش گسترده و بیکران است و به هر چیز داناست»4
در این آیه ابزار شیطان چنین معرفی شده است:
1. ایجاد ترس از کم شدن مال و ثروت و فقر، در حقیقت عدم اعتماد به خدا.
2. وادار کردن به فحشا و فساد،وادار کردن مردم به معصیت خدا.
شیطان هنگام ادای زکات مال،وسوسه می‌کند که ندهید مبادا خود فقیر شوید.واژه «فحش» و «فاحش» نیز در لغت به معنای بخیل است.اینک شیطان شما را به فحشا و زشتکاری وادار می‌کند، یعنی با ایجاد بخل در وجود انسان مؤمن او را وادار به معصیت و ترک اطاعت خدا نموده و نمی‌گذارد حقوق واجب را بپردازد.5
یکی دیگر از ابزارهای شیطان در داستان درس آموز حضرت آدم و حوّا، در قرآن آمده است.
«و قاسمهما انّی لکما لمن النّاصحین.فدلّهما بغرور…؛شیطان برای آدم و حوّا، قسم یاد کرد که من خیر خواه شما هستم، و به این ترتیب آنها را با فریب از مقامشان فرود آورد».6
آن دو وقتی از آن میوه ممنوع چشیدند متوجّه شدند که فریب شیطان ر خورده‌اند.و بعد با خجلت و شرمندگی به خاطر ترک اولی، دست به دعا و عذرخواهی برداشتند و رو به درگاه خداوند نمودند وگفتند:
«ربنا ظلمنا انفسنا و ان لم تغفرلنا و ترحمنا لنکوننّ من الخاسرین؛خداوندا ما به خودمان ستم کردیم و اشتباه رفتیم. اگر ما را مورد بخشش خودت قرار ندهی هر آینه از زیانکاران خواهیم شد».
نقل کردند که آدم و حوا، برای جبران اشتباه خود سیصد سال جدا از یکدیگر اشک ریختند و از خدا طلب آمرزش کردند که پس از آن، جبرئیل نازل شد و به آدم آموخت که خدا را با نام پنج تن آل عبا قسم بده تا تو را ببخشد.
آدم گفت:«اللهم انّی اسئلک بحقّ محمد و آل محمد لما غفرت لی و غفراللّه له؛ای خدا به حق محمد و آل محمد(ص) از م درگذر و ما را بیامرز، و خداوند آنان را بخشید».8
هشدار
خداوند برای هشدار دادن خطر شیطان به فرزندان آدم، این گونه خطاب می‌کند:«یا بنی آدم لایفتننکم الشّیطان کما اخرج ابویکم من الجنة…؛هان ای فرزندان آدم، مبادا که شیطان شما را دچار فتنه و فریب کند؛همچنانکه پدر و مادر شما را فریب داد و از بهشت زیبا و پر نعمت بیرون کرد و از آن مقام بلند به زیر کشید».9
با این همه هشدارها در مورد خطرات شیطان، خداوند به مؤمنین امید می دهد و شیطان را مأیوس کرده، چنین می‌فرماید:«انّ عبادی لیس لک علیهم سلطان الا من اتّبعک من الغاوین؛همانا تو بر بندگان من هیچ سلطه‌ای نداری، مگر آنان که فریب تو را بخورند و در اثر نیرنگ تو از تو تبعیت کنند».
1. سوره ص، آیه 83 ـ 82.
2. سوره حجر،آیه 40 ـ 39.
3. سوره مائده، آیه 91.
4. سوره بقره،آیه 268.
5.مجمع البیان، ج 1، ص 381.
6. سوره اعراف، آیه 22.
7. سوره اعراف، آیه 23.
8. در پرتو ولایت، ص 157.
9. سوره اعراف، آیه 27.
10. سوره حجر، آیه 42.