علم النفس اسلامى (49) ارواح انسانها بعد از مردن به کجا میروند و چه حالی دارند؟
حوزه های تخصصی:
دریافت مقاله
آرشیو
چکیده
متن
از بررسى آیات و روایات معتبر در مساله مربوط به «عالم برزخ» در مقالات گذشته به این نتیجه رسیدیم که انسانها بعد از مرگ مثل سایر موجودات مادى فانى نشده، از بین نمىروند و در عالمى به نام «عالم مثال» زندگى مىکنند و «عالم مثال» قالبى است که روح انسانها در آن قالب تا روز قیامت زندگى خود را خوب یا بد، در فردوس و یا عذاب و گرفتارى، ادامه مىدهند . این عالم به نام «عالم برزخ» یا «قالب مثالى» نامیده مىشود .
این قالب مثالى، جرم ندارد و مادى نبوده، داراى حجم و وزن نیست و عالم خواب، نمونهاى کامل از عالم مثال است و براى تصویر عالم برزخ، تصویر کیفیتخواب دیدن و جریان و احوال آن کافى است چنانکه از پیامبر گرامى اسلام نقل شده است که فرمود:
«النوم اخ الموت کما تنامون تموتون و کما تستیقضون تبعثون» .
«خواب برادر مرگ است، همانطور که مىخوابید مىمیرید (و به عالم برزخ و عالم مثال وارد مىشوید) و همانطور که بیدار مىشوید، برانگیخته مىشوید (و قدم به عالم آخرت و عالم سؤال و جواب و عالم بررسى اعمال گذشته در دنیا یعنى روز قیامت وارد مىشوید» (1) .
در قرآن مجید در سوره زمر آیه 42 چنین مىفرماید:
«الله یتوفى الانفس حین موتها و التى لم تمت فى منامها ...» .
«خداوند نفوس (انسانها) را هنگام مرگ آنها مىگیرد و نیز نفوسى را که در عالم خواب نمرده است» .
از آیه و روایتبالا نتیجه مىگیریم که اصولا خداوند خواب دیدن را براى انسانها به این جهت قرار داده است که بر آنان احتجاج کند که ارواح شما نیز بعد از مرگ چنین خواهد بود .
روایتى از امام موسى کاظم علیه السلام بر این امر دلالت دارد و آن روایت چنین است:
«انه روى فى الکافى باسناده عن ابى الحسن الکاظم علیه السلام انه قال فى قصة لمنکرى المعاد من الامم الماضیة فاحدث الله فیهم الاحلام و لم یکن قبل ذلک فاتوا نبیهم فاخبروه بما راو و ما انکروا من ذلک فقال: ان الله تعالى اراد ان یحتج علیکم بهذا هکذا تکون ارواحهم اذا متم و ان بلیت ابدانکم تصیر الارواح الى عقاب تبعث الابدان» .
«ثقةالاسلام مرحوم کلینى در اصول کافى به سند خود روایتى از امام ابوالحسن امام کاظم علیه السلام نقل مىکند که آن حضرت در بیان داستان منکرین روز قیامت از امتهاى سابق چنین فرمود: خداوند خوابدیدن را در میان آنها قرار داد در حالیکه آنان در مقابل گفتار پیامبرشان به او مىگفتند که در مورد آنچه مىگوئید که در آینده بعد از مردن رخ خواهد داد، نمونههائى نشان بده، در پاسخ آنان فرمود:
«خداوند اراده کرده استبر شما از طریق خواب دیدن احتجاج کند بر اینکه ارواح نیز بعد از مردن هم چون خواب دیدن از بدن خارج مىشوند و باز با اراده خداوند به هنگام برپائى روز رستاخیز به بدنها بر مىگردند تا عقاب الهى را ببینند» .
سؤال و پاسخ
این سؤال قرنها قبل از ظهور اسلام نیز همواره مطرح بوده است که ارواح بعد از مرگ به کجا مىروند؟ و چه کیفیتى دارند؟
«مرحوم کلینى» در کتاب «اصول کافى» به سند صحیح از امام هفتم امام موسى کاظم علیه السلام چنین نقل مىکند:
«انه قیل له یرون ان ارواح المؤمنین فى حواصل طیر خضر حول العرش» یعنى به آن حضرت گفته شد که گروهى چنین عقیده دارند که ارواح بعد از مرگ در چینهدان پرندگان سبز در اطراف عرش الهى جمع مىشوند! و در آن جاى مىگیرند! آیا به نظر شما این عقیده صحیح است؟
در پاسخ این سؤال امام معصوم روایتى از پیامبر گرامى اسلام چنین نقل فرمود:
«لا، المؤمن اکرم على الله ان یجعل روحه فى حواصل طیر و لکن فى ابدان کابدانهم» (2) .
«پیامبر فرمود: نه، مقام مؤمن بالاتر از این است که خداوند روح او را در چینهدان پرندگان قرار دهد بلکه در بدنهاى مثالى مثل بدنهاى دنیائى قرار مىگیرند» .
مطابق روایات دیگر وارد شده از ائمه علیهم السلام، زندگى در عالم مثال مثل زندگى در عالم دنیا است و هر کارى که در این دنیا انجام مىدهیم در آن دنیا نیز با بدنهاى مثالى، آنها را انجام خواهیم داد چنانکه در روایتى از امام صادق علیه السلام چنین وارد شده است:
«فاذا قبضه الله صیر تلک الروح فى قالب کقالبه فى الدنیا فیاکلون و یشربون، اذا قدم علیهم القادم عرفوه بتلک الصورة التى کانت فى الدنیا و الآخرة» .
«هنگامى که خداوند روح انسان را قبض مىکند، روح او را در قالبى قرار مىدهد مثل قالب دنیائى، پس مىخورند و مىآشامند و هنگامى که فرد جدیدى از عالم دنیا، نزد آنها برود او را به همان صورت دنیائى مىشناسند (یعنى قالب مثالى آنها به قالب دنیایىشان شباهتخواهد داشت) .
و در دنباله روایت قبلى از امام صادق علیه السلام چنین وارد است:
«ان الارواح فى صفة الاجساد فى شجرة الجنة تتعارف و تتسائل فاذا قدمت الروح على الارواح تقول دعوها فانها قد اقبلت من هول عظیم ثم یسئلونها ما فعل فلان و ما فعل فلان فان قالت لهم ترکته حیا ارتجوه و ان قالت لهم قد هلک قالوا قد هوى هوى ...» (3) .
یعنى: «ارواح در عالم مثال صفات و ویژگىهاى اجساد را دارند و در کنار درختان بهشتى قرار مىگیرند (گرچه خود اجسام و جرم آنها را ندارند) و در آنجا همدیگر را مىشناسند و از حال هم سؤال مىکنند، هنگامى که روحى تازه بر ارواح وارد مىشود ارواح به هم مىگویند او را به حال خود بگذارید زیرا او تازه از هول و هراس بزرگ و عظیمى (سختى مرگ) خلاصى یافته است .
[پس از آرامش روح تازهوارد] از برخى اشخاص اسم مىبرند و از حالات آنها در دنیا مىپرسند، روح تازهوارد (در قالب مثالى) اگر در جواب آنها بگوید هنوز زنده است، اظهار امید به ملحقشدن وى به آنها را مىکنند و اگر بگوید هلاک شده و مرده است مىگویند که به آرزوى نفس خود رسیده است .
از این روایت و روایات دیگر شبیه به آن به وضوح استفاده مىشود که انسانها بعد از مردن در قالبى شبیه قالب بدن جسمى زندگى مىکنند منتها قالب مثالى جرم مادى نداشته، اجزاء و حجم و وزن و ... ندارد .
پىنوشت:
1) کلمات مکنونة من اهل الحکمة و المعرفة، مرحوم ملا محسن فیض کاشانى، ص139 - 140 .
2) همان، ص140 - تفسیر المیزان، استاد علامه طباطبائى، ج15، ص80 - 81 .
3) همان، ص141 .
این قالب مثالى، جرم ندارد و مادى نبوده، داراى حجم و وزن نیست و عالم خواب، نمونهاى کامل از عالم مثال است و براى تصویر عالم برزخ، تصویر کیفیتخواب دیدن و جریان و احوال آن کافى است چنانکه از پیامبر گرامى اسلام نقل شده است که فرمود:
«النوم اخ الموت کما تنامون تموتون و کما تستیقضون تبعثون» .
«خواب برادر مرگ است، همانطور که مىخوابید مىمیرید (و به عالم برزخ و عالم مثال وارد مىشوید) و همانطور که بیدار مىشوید، برانگیخته مىشوید (و قدم به عالم آخرت و عالم سؤال و جواب و عالم بررسى اعمال گذشته در دنیا یعنى روز قیامت وارد مىشوید» (1) .
در قرآن مجید در سوره زمر آیه 42 چنین مىفرماید:
«الله یتوفى الانفس حین موتها و التى لم تمت فى منامها ...» .
«خداوند نفوس (انسانها) را هنگام مرگ آنها مىگیرد و نیز نفوسى را که در عالم خواب نمرده است» .
از آیه و روایتبالا نتیجه مىگیریم که اصولا خداوند خواب دیدن را براى انسانها به این جهت قرار داده است که بر آنان احتجاج کند که ارواح شما نیز بعد از مرگ چنین خواهد بود .
روایتى از امام موسى کاظم علیه السلام بر این امر دلالت دارد و آن روایت چنین است:
«انه روى فى الکافى باسناده عن ابى الحسن الکاظم علیه السلام انه قال فى قصة لمنکرى المعاد من الامم الماضیة فاحدث الله فیهم الاحلام و لم یکن قبل ذلک فاتوا نبیهم فاخبروه بما راو و ما انکروا من ذلک فقال: ان الله تعالى اراد ان یحتج علیکم بهذا هکذا تکون ارواحهم اذا متم و ان بلیت ابدانکم تصیر الارواح الى عقاب تبعث الابدان» .
«ثقةالاسلام مرحوم کلینى در اصول کافى به سند خود روایتى از امام ابوالحسن امام کاظم علیه السلام نقل مىکند که آن حضرت در بیان داستان منکرین روز قیامت از امتهاى سابق چنین فرمود: خداوند خوابدیدن را در میان آنها قرار داد در حالیکه آنان در مقابل گفتار پیامبرشان به او مىگفتند که در مورد آنچه مىگوئید که در آینده بعد از مردن رخ خواهد داد، نمونههائى نشان بده، در پاسخ آنان فرمود:
«خداوند اراده کرده استبر شما از طریق خواب دیدن احتجاج کند بر اینکه ارواح نیز بعد از مردن هم چون خواب دیدن از بدن خارج مىشوند و باز با اراده خداوند به هنگام برپائى روز رستاخیز به بدنها بر مىگردند تا عقاب الهى را ببینند» .
سؤال و پاسخ
این سؤال قرنها قبل از ظهور اسلام نیز همواره مطرح بوده است که ارواح بعد از مرگ به کجا مىروند؟ و چه کیفیتى دارند؟
«مرحوم کلینى» در کتاب «اصول کافى» به سند صحیح از امام هفتم امام موسى کاظم علیه السلام چنین نقل مىکند:
«انه قیل له یرون ان ارواح المؤمنین فى حواصل طیر خضر حول العرش» یعنى به آن حضرت گفته شد که گروهى چنین عقیده دارند که ارواح بعد از مرگ در چینهدان پرندگان سبز در اطراف عرش الهى جمع مىشوند! و در آن جاى مىگیرند! آیا به نظر شما این عقیده صحیح است؟
در پاسخ این سؤال امام معصوم روایتى از پیامبر گرامى اسلام چنین نقل فرمود:
«لا، المؤمن اکرم على الله ان یجعل روحه فى حواصل طیر و لکن فى ابدان کابدانهم» (2) .
«پیامبر فرمود: نه، مقام مؤمن بالاتر از این است که خداوند روح او را در چینهدان پرندگان قرار دهد بلکه در بدنهاى مثالى مثل بدنهاى دنیائى قرار مىگیرند» .
مطابق روایات دیگر وارد شده از ائمه علیهم السلام، زندگى در عالم مثال مثل زندگى در عالم دنیا است و هر کارى که در این دنیا انجام مىدهیم در آن دنیا نیز با بدنهاى مثالى، آنها را انجام خواهیم داد چنانکه در روایتى از امام صادق علیه السلام چنین وارد شده است:
«فاذا قبضه الله صیر تلک الروح فى قالب کقالبه فى الدنیا فیاکلون و یشربون، اذا قدم علیهم القادم عرفوه بتلک الصورة التى کانت فى الدنیا و الآخرة» .
«هنگامى که خداوند روح انسان را قبض مىکند، روح او را در قالبى قرار مىدهد مثل قالب دنیائى، پس مىخورند و مىآشامند و هنگامى که فرد جدیدى از عالم دنیا، نزد آنها برود او را به همان صورت دنیائى مىشناسند (یعنى قالب مثالى آنها به قالب دنیایىشان شباهتخواهد داشت) .
و در دنباله روایت قبلى از امام صادق علیه السلام چنین وارد است:
«ان الارواح فى صفة الاجساد فى شجرة الجنة تتعارف و تتسائل فاذا قدمت الروح على الارواح تقول دعوها فانها قد اقبلت من هول عظیم ثم یسئلونها ما فعل فلان و ما فعل فلان فان قالت لهم ترکته حیا ارتجوه و ان قالت لهم قد هلک قالوا قد هوى هوى ...» (3) .
یعنى: «ارواح در عالم مثال صفات و ویژگىهاى اجساد را دارند و در کنار درختان بهشتى قرار مىگیرند (گرچه خود اجسام و جرم آنها را ندارند) و در آنجا همدیگر را مىشناسند و از حال هم سؤال مىکنند، هنگامى که روحى تازه بر ارواح وارد مىشود ارواح به هم مىگویند او را به حال خود بگذارید زیرا او تازه از هول و هراس بزرگ و عظیمى (سختى مرگ) خلاصى یافته است .
[پس از آرامش روح تازهوارد] از برخى اشخاص اسم مىبرند و از حالات آنها در دنیا مىپرسند، روح تازهوارد (در قالب مثالى) اگر در جواب آنها بگوید هنوز زنده است، اظهار امید به ملحقشدن وى به آنها را مىکنند و اگر بگوید هلاک شده و مرده است مىگویند که به آرزوى نفس خود رسیده است .
از این روایت و روایات دیگر شبیه به آن به وضوح استفاده مىشود که انسانها بعد از مردن در قالبى شبیه قالب بدن جسمى زندگى مىکنند منتها قالب مثالى جرم مادى نداشته، اجزاء و حجم و وزن و ... ندارد .
پىنوشت:
1) کلمات مکنونة من اهل الحکمة و المعرفة، مرحوم ملا محسن فیض کاشانى، ص139 - 140 .
2) همان، ص140 - تفسیر المیزان، استاد علامه طباطبائى، ج15، ص80 - 81 .
3) همان، ص141 .
تبلیغات
