نشانههاى خدا در قرآن (6) آفرینش آسمانها و زمین نشانه قدرت و عظمتخدا
حوزه های تخصصی:
دریافت مقاله
آرشیو
چکیده
متن
آفرینش و برپائى اینهمه کهکشانها و کرات بىشمار با آن منابع بىپایانش براى بشر، بدون ستون و پایه، کار غیر خدا نمىتواند باشد .
در ادامه بحث پیرامون «نشانههاى خدا در قرآن» ، در شماره گذشته، به مساله «معیار انتخاب همسر» و «موانع ازدواج» پرداختیم و اینک بررسى آیاتى که خداوند آنها را از نشانههاى عظمت و قدرت خود معرفى کرده، مىپردازیم:
یکى از آیاتى که در آنها از نشانههاى خدا بحثشده، آیه بیست و دوم سوره روم است که اشاره به خلقت آسمانها و زمین و اختلاف زبانها و رنگهاى گوناگون انسانهاست . و به عبارت دیگر آیهاى که هم اشاره به نشانههاى آفاقى و هم به نشانههاى انفسى مىکند و مىفرماید:
«و من آیاته خلق السموات و الارض و اختلاف السنتکم و الوانکم ان فی ذلک لآیات للعالمین» (1) .
«از نشانههاى خدا آفرینش آسمانها و زمین و تفاوت زبانها و رنگهاى شماست . در این، نشانههائى استبراى عالمان» .
آسمانى که با آنهمه کرات و منظومهها و کهکشانهایش که فکر بشر از درک عظمت آنها عاجز است، و هرقدر علم پیشرفت مىکند، نکات تازهاى براى بشر کشف مىشود و پى به عظمت آن مىبرد، از نشانههاى بارز خداى جهان آفرین است .
«روزى بود که انسان با چشم غیر مسلح شمارش ستارگان را به پنجیا شش هزار مىرساند ولى با به وجود آمدن تلسکوپهاى قوى و با عظمت، شمارش تعداد ستارگان آسمان رو به فزونى نهاد تا جائى که امروزه کهکشان ما که یکى از کهکشانهاى بىشمار آسمان است، مىگویند بیش از یکصد میلیون ستاره دارد که خورشید ما با عظمتخیرهکنندهاش یکى از ستارگان متوسط آن به شمار مىآید و غیر از خدا هیچکس از تعداد آنها خبر ندارد» (2) .
همچنین هر قدر علوم طبیعى، زمینشناسى، گیاهشناسى و ... پیشرفت مىکند، کشفیات تازهاى درباره آفرینش زمین به دست مىآید که هرکدام آیت و نشانهاى از نشانههاى عظمت و قدرت خداست .
هدف از آفرینش آسمانها و زمین چیست؟
آیا مىشود گفت آفرینش آسمانها و زمین با آنهمه کهکشانها و اقمار متعدد و بىشمارى که دارند، بهطور اتفاقى به وجود آمدهاند؟ یا بیهوده خلق شدهاند؟ . که چنین چیزى را هیچ عقلى باور نمىکند چرا که کار بیهوده از حکیمى مطلق مانند خداوند بزرگ صادر نمىشود . پس خلقت اینهمه کهکشانها هدفى را دنبال مىکند که خود خلاق عالم در آیات متعددى اشاره به هدف از آفرینش آنان مىنماید که از جمله آنها هدف از خلقت ماه و خورشید که هرکدام جزئى از اجزاى کهکشانهاى آسمانها مىباشند .
حرکت ماه و خورشید امر ساده و آسانى نیست زیرا آفتاب در طلوع خود کارها را از دو جهتشروع مىکند: از جهتى موجودات زنده را در هوا و دریا به حرکت درمىآورد و از جهتى با نور خود پرندگان و چرندگان و سایر جانداران را به راه انداخته و براثر حرارت آن، زمین براى حیات و زندگى آماده مىشود . و اگر از دیدگاه یک دانشمند طبیعى بنگریم تمامى جزر و مد دریاها و رودخانهها را منتسب به آن مىدانند و عمل اختلاط آب و هوا و خاک را فراهم مىنماید .
و اگر از نظر یک حسابگر نگاه کنیم، براى حفظ اوقات و نوع حسابهاى بشر مادى بهترین ساعت کوکشده آسمانى است که براى همه دنیا و به جاى عقربه ساعتحرکات آن را به خود مىگیرد که اهل هر لغت و زبانى مىتواند بخواند چنانکه خداوند متعال مىفرماید:
«هو الذی جعل الشمس ضیاء و القمر نورا و قدره منازل لتعلموا عدد السنین و الحساب ...» (3) .
«اوست که خورشید را روشنائى و ماه را نور قرار داد، و براى آن منزلگاههایى مقدر کرد تا عدد سالها و حساب [کارها] را بدانید خداوند این را جز به حق، نیافریده است ...» .
و همچنین در آیه بعدى مىفرماید:
«مسلما در آمد و شد شب و روز و آنچه خداوند در آسمانها و زمین آفریده، نشانههائى استبراى آنها که پرهیزکارند . .» (4) .
مىدانیم که آمار و ارقام و حساب و تاریخ روز و ماه و سال چه اهمیتى در زندگى بشر دارد چرا که بشر براى قراردادها و فعالیتهاى اجتماعى، سیاسى، تجارى و اقتصادى و کشاورزى و سایر امور زندگى نیاز به نظم دارد . و این نظم نعمتى براى بشر از طرف پروردگار است . اهمیت این نعمت وقتى روشن مىشود که زندگى را بدون آن بررسى نمائیم مثلا فکر کنیم که اگر خورشید شبها هم مىتابید، همهچیز در اثر گرماى حاصل از آن ذوب مىشد و یا اصلا نمىتابید همهچیز یخ مىزد و ... .
همچنین مىشود گفت ماه، یک تقویم طبیعى است که حتى بىسوادان هم از آن استفاده مىنمایند (چنانکه مىبینیم احکام شرعى هم با ماههاى قمرى قابل اجرا است) در صورتى که از تقویمهاى ساخته و نوشته بشر فقط کسانى استفاده مىنمایند که سواد داشته باشند .
امام زینالعابدین على بن الحسین علیه السلام هنگام نگاه کردن به ماه مىفرمود:
«ایها الخلق المطیع الدائب السریع، المتردد فی منازل التقدیر، المتصرف فی فلکالتدبیر، آمنتبمن نور بک الظلم، و اوضح بک البهم، و جعلک آیة من آیات ملکه، و علامة من علامات سلطانه ... .» (5) .
«اى موجود فرمانبردار، اى دونده سریع، اى گردش کننده درگذرگاه تقدیر، اى تصرف کننده در فلک و چرخى که جاى تدبیر و نظم امور است، ایمان آوردم به آنکس که از فروغ تو تیرگیها را روشن ساخت و در سایه تو غبار ابهام را از کوه و دشتبزدود و تو را نشانهاى از نشانههاى محکم خویش قرار داد و علامتى از علامتهاى قدرت و سلطنتخود معرفى کرد . .» .
البته اینها نمونههائى از کهکشانها و اجزاى بىشمار آسمان و زمین بود که به عنوان مثال آورده شد . و گرنه نعمتهاى خداوندى قابل شمارش نیست و مرغ فکر بشر از پرواز به آسمان آنها عاجز است زیرا که بشر ناقص نمىتواند نعمتها و نشانههاى خداى کامل را بیان کند .
قیام آسمان و زمین به فرمان خدا
جالب این است که خداوند متعال یکى از نشانههاى قدرت خود را در آیه بیست و پنجم سوره روم; قیام و برپائى آسمانها و زمین به امر خود مىداند و متذکر مىشود که قیام آسمانها و زمین بدون پایه و تکیهگاهى، به امر او مستقر و پابرجا هستند چرا که مىدانیم براى ساختن یک ساختمان یا پروژه معمولى چه ستونها و پایههاى محکم آهنى و یا بتونى لازم است تا آن بنا سرپا بایستد که اگر آن پایهها نباشد، اصلا امکان سرپا ایستادن بنا نیست چنانکه خالق قادر مىفرماید:
«و من آیاته ان تقوم السماء و الارض بامره ثم اذا دعاکم دعوة من الارض اذا انتم تخرجون» (6) .
«از آیات او این است که آسمان و زمین به فرمان او برپاست . سپس هنگامى که شما را [در قیامت] از زمین فرا مىخواند، ناگهان همه خارج مىشوید» .
«تعبیر به «قیام» تعبیر لطیفى است که از حالات انسان گرفته شده، چرا که بهترین حالات انسان براى ادامه فعالیتها حالت قیام (ایستاده) است که در این حال قادر به انجام همه حوائجخود مىباشد و به اطرافش تسلط کامل دارد .
و تعبیر «امر» اشاره به نهایت قدرت خداست که براى ادامه حیات و نظم این جهان پهناور تنها یک فرمان او کافى است» (7) .
مسلم است که آسمانها و زمین به این پهناورى و عظمت، میلیونها سال است که هرکدام با نظم خاصى به گردش خود ادامه مىدهند و اختلالى به وجود نیامده، خالق توانائى چون خداوند دارد . و برپائى اینهمه کرات و کهکشانها بدون ستون و پایه کار غیر خدا نمىتواند باشد .
جالبتر این که این نظم و ترتیب آسمانها و زمین علاوه بر منافع بىشمارى که براى بشر دارد، پیامى هم دارد و آن این که انسانها هم باید در تمام کارهاى خود نظم داشته باشند . حتى در خواب و خوراک و زندگى خصوصى و مشترک زیرا بدون اقامه دلیل و برهان این مساله براى همگان تجربتا ثابتشده است کسانى که در کارها و زندگى روزمره خود نظم دارند، موفق هستند .
پىنوشت:
1) روم: 22 .
2) تفسیر نمونه، ج16، ص 393 - 394 ذیل آیه .
3) یونس: 5 .
4) یونس، 6 .
5) صحیفه سجادیه، دعاى 43 .
6) روم: 25 .
7) تفسیر نمونه، ج16، ص 402، ذیل آیه .
در ادامه بحث پیرامون «نشانههاى خدا در قرآن» ، در شماره گذشته، به مساله «معیار انتخاب همسر» و «موانع ازدواج» پرداختیم و اینک بررسى آیاتى که خداوند آنها را از نشانههاى عظمت و قدرت خود معرفى کرده، مىپردازیم:
یکى از آیاتى که در آنها از نشانههاى خدا بحثشده، آیه بیست و دوم سوره روم است که اشاره به خلقت آسمانها و زمین و اختلاف زبانها و رنگهاى گوناگون انسانهاست . و به عبارت دیگر آیهاى که هم اشاره به نشانههاى آفاقى و هم به نشانههاى انفسى مىکند و مىفرماید:
«و من آیاته خلق السموات و الارض و اختلاف السنتکم و الوانکم ان فی ذلک لآیات للعالمین» (1) .
«از نشانههاى خدا آفرینش آسمانها و زمین و تفاوت زبانها و رنگهاى شماست . در این، نشانههائى استبراى عالمان» .
آسمانى که با آنهمه کرات و منظومهها و کهکشانهایش که فکر بشر از درک عظمت آنها عاجز است، و هرقدر علم پیشرفت مىکند، نکات تازهاى براى بشر کشف مىشود و پى به عظمت آن مىبرد، از نشانههاى بارز خداى جهان آفرین است .
«روزى بود که انسان با چشم غیر مسلح شمارش ستارگان را به پنجیا شش هزار مىرساند ولى با به وجود آمدن تلسکوپهاى قوى و با عظمت، شمارش تعداد ستارگان آسمان رو به فزونى نهاد تا جائى که امروزه کهکشان ما که یکى از کهکشانهاى بىشمار آسمان است، مىگویند بیش از یکصد میلیون ستاره دارد که خورشید ما با عظمتخیرهکنندهاش یکى از ستارگان متوسط آن به شمار مىآید و غیر از خدا هیچکس از تعداد آنها خبر ندارد» (2) .
همچنین هر قدر علوم طبیعى، زمینشناسى، گیاهشناسى و ... پیشرفت مىکند، کشفیات تازهاى درباره آفرینش زمین به دست مىآید که هرکدام آیت و نشانهاى از نشانههاى عظمت و قدرت خداست .
هدف از آفرینش آسمانها و زمین چیست؟
آیا مىشود گفت آفرینش آسمانها و زمین با آنهمه کهکشانها و اقمار متعدد و بىشمارى که دارند، بهطور اتفاقى به وجود آمدهاند؟ یا بیهوده خلق شدهاند؟ . که چنین چیزى را هیچ عقلى باور نمىکند چرا که کار بیهوده از حکیمى مطلق مانند خداوند بزرگ صادر نمىشود . پس خلقت اینهمه کهکشانها هدفى را دنبال مىکند که خود خلاق عالم در آیات متعددى اشاره به هدف از آفرینش آنان مىنماید که از جمله آنها هدف از خلقت ماه و خورشید که هرکدام جزئى از اجزاى کهکشانهاى آسمانها مىباشند .
حرکت ماه و خورشید امر ساده و آسانى نیست زیرا آفتاب در طلوع خود کارها را از دو جهتشروع مىکند: از جهتى موجودات زنده را در هوا و دریا به حرکت درمىآورد و از جهتى با نور خود پرندگان و چرندگان و سایر جانداران را به راه انداخته و براثر حرارت آن، زمین براى حیات و زندگى آماده مىشود . و اگر از دیدگاه یک دانشمند طبیعى بنگریم تمامى جزر و مد دریاها و رودخانهها را منتسب به آن مىدانند و عمل اختلاط آب و هوا و خاک را فراهم مىنماید .
و اگر از نظر یک حسابگر نگاه کنیم، براى حفظ اوقات و نوع حسابهاى بشر مادى بهترین ساعت کوکشده آسمانى است که براى همه دنیا و به جاى عقربه ساعتحرکات آن را به خود مىگیرد که اهل هر لغت و زبانى مىتواند بخواند چنانکه خداوند متعال مىفرماید:
«هو الذی جعل الشمس ضیاء و القمر نورا و قدره منازل لتعلموا عدد السنین و الحساب ...» (3) .
«اوست که خورشید را روشنائى و ماه را نور قرار داد، و براى آن منزلگاههایى مقدر کرد تا عدد سالها و حساب [کارها] را بدانید خداوند این را جز به حق، نیافریده است ...» .
و همچنین در آیه بعدى مىفرماید:
«مسلما در آمد و شد شب و روز و آنچه خداوند در آسمانها و زمین آفریده، نشانههائى استبراى آنها که پرهیزکارند . .» (4) .
مىدانیم که آمار و ارقام و حساب و تاریخ روز و ماه و سال چه اهمیتى در زندگى بشر دارد چرا که بشر براى قراردادها و فعالیتهاى اجتماعى، سیاسى، تجارى و اقتصادى و کشاورزى و سایر امور زندگى نیاز به نظم دارد . و این نظم نعمتى براى بشر از طرف پروردگار است . اهمیت این نعمت وقتى روشن مىشود که زندگى را بدون آن بررسى نمائیم مثلا فکر کنیم که اگر خورشید شبها هم مىتابید، همهچیز در اثر گرماى حاصل از آن ذوب مىشد و یا اصلا نمىتابید همهچیز یخ مىزد و ... .
همچنین مىشود گفت ماه، یک تقویم طبیعى است که حتى بىسوادان هم از آن استفاده مىنمایند (چنانکه مىبینیم احکام شرعى هم با ماههاى قمرى قابل اجرا است) در صورتى که از تقویمهاى ساخته و نوشته بشر فقط کسانى استفاده مىنمایند که سواد داشته باشند .
امام زینالعابدین على بن الحسین علیه السلام هنگام نگاه کردن به ماه مىفرمود:
«ایها الخلق المطیع الدائب السریع، المتردد فی منازل التقدیر، المتصرف فی فلکالتدبیر، آمنتبمن نور بک الظلم، و اوضح بک البهم، و جعلک آیة من آیات ملکه، و علامة من علامات سلطانه ... .» (5) .
«اى موجود فرمانبردار، اى دونده سریع، اى گردش کننده درگذرگاه تقدیر، اى تصرف کننده در فلک و چرخى که جاى تدبیر و نظم امور است، ایمان آوردم به آنکس که از فروغ تو تیرگیها را روشن ساخت و در سایه تو غبار ابهام را از کوه و دشتبزدود و تو را نشانهاى از نشانههاى محکم خویش قرار داد و علامتى از علامتهاى قدرت و سلطنتخود معرفى کرد . .» .
البته اینها نمونههائى از کهکشانها و اجزاى بىشمار آسمان و زمین بود که به عنوان مثال آورده شد . و گرنه نعمتهاى خداوندى قابل شمارش نیست و مرغ فکر بشر از پرواز به آسمان آنها عاجز است زیرا که بشر ناقص نمىتواند نعمتها و نشانههاى خداى کامل را بیان کند .
قیام آسمان و زمین به فرمان خدا
جالب این است که خداوند متعال یکى از نشانههاى قدرت خود را در آیه بیست و پنجم سوره روم; قیام و برپائى آسمانها و زمین به امر خود مىداند و متذکر مىشود که قیام آسمانها و زمین بدون پایه و تکیهگاهى، به امر او مستقر و پابرجا هستند چرا که مىدانیم براى ساختن یک ساختمان یا پروژه معمولى چه ستونها و پایههاى محکم آهنى و یا بتونى لازم است تا آن بنا سرپا بایستد که اگر آن پایهها نباشد، اصلا امکان سرپا ایستادن بنا نیست چنانکه خالق قادر مىفرماید:
«و من آیاته ان تقوم السماء و الارض بامره ثم اذا دعاکم دعوة من الارض اذا انتم تخرجون» (6) .
«از آیات او این است که آسمان و زمین به فرمان او برپاست . سپس هنگامى که شما را [در قیامت] از زمین فرا مىخواند، ناگهان همه خارج مىشوید» .
«تعبیر به «قیام» تعبیر لطیفى است که از حالات انسان گرفته شده، چرا که بهترین حالات انسان براى ادامه فعالیتها حالت قیام (ایستاده) است که در این حال قادر به انجام همه حوائجخود مىباشد و به اطرافش تسلط کامل دارد .
و تعبیر «امر» اشاره به نهایت قدرت خداست که براى ادامه حیات و نظم این جهان پهناور تنها یک فرمان او کافى است» (7) .
مسلم است که آسمانها و زمین به این پهناورى و عظمت، میلیونها سال است که هرکدام با نظم خاصى به گردش خود ادامه مىدهند و اختلالى به وجود نیامده، خالق توانائى چون خداوند دارد . و برپائى اینهمه کرات و کهکشانها بدون ستون و پایه کار غیر خدا نمىتواند باشد .
جالبتر این که این نظم و ترتیب آسمانها و زمین علاوه بر منافع بىشمارى که براى بشر دارد، پیامى هم دارد و آن این که انسانها هم باید در تمام کارهاى خود نظم داشته باشند . حتى در خواب و خوراک و زندگى خصوصى و مشترک زیرا بدون اقامه دلیل و برهان این مساله براى همگان تجربتا ثابتشده است کسانى که در کارها و زندگى روزمره خود نظم دارند، موفق هستند .
پىنوشت:
1) روم: 22 .
2) تفسیر نمونه، ج16، ص 393 - 394 ذیل آیه .
3) یونس: 5 .
4) یونس، 6 .
5) صحیفه سجادیه، دعاى 43 .
6) روم: 25 .
7) تفسیر نمونه، ج16، ص 402، ذیل آیه .
تبلیغات
