فضه در قرآن
آرشیو
چکیده
متن
خداوند متعال لباس‌های بهشتیان را از جنس پارچه نازک حریر و ابریشم توصیف می کند در سوره کهف، آیه31 و حج،آیه23 در مقام تزئین غلمان بهشتی می‌فرماید:«من أساور من ذهب» دست‌بندهای آنان از طلاست و در سوره فاطر می‌فرماید:«جنّات عدّن یدخلونها یحلّون فیها من أساور من ذهب و لولوء؛در بهشت‌های همیشگی که به آنها در خواهند آمد در آنجا با دست بندهایی از زر و مروارید زیور یابند».(سوره فاطر، آیه 34) اما در سوره انسان خداوند در توصیف جنس ظروف و دست‌بندهای بهشتیان تنها از جنس نقره که در زبان عربی فضّه است،یاد می‌کند. و این کلمه را در این سوره در سه جا نام می‌برد:
ـ «و یطاف علیهم بآنیة من فضّه و أکواب کانت قواریراً»(سوره انسان،آیه 15)
کلمه «آنیة» جمع «اناء» به معنای ظرف.و «اکواب» جمع «کوب»،به معنای ظرف آب است؛البته ظرفی که مانند لیوان نه دسته داشته باشد و نه لوله.
خدّام بهشتی (غلمان) برای اهل بهشت طعام و آب می‌آورند. با چنین ظرف‌های نقره فام دور آنان طواف می‌کنند
ـ «قواریر من فضّة قدّروها تقدیرا؛ آن بلورین کوزه‌های نقره فام و به اندازه و تناسب (اهلش) مقدّر کرده‌اند».(سوره انسان، آیه 16)
ـ «علیهم ثیاب سندس خضر و استبرق و حلّوا اساور من فضّة و سقاهم ربّهم شراباً طهورا؛بر بالای بهشتیان، دیبای سبز و حریر سطبر (زخیم) است و بر دستهایشان دستبند نقره فام و خدایشان شرابی پاک و گوارا بنوشاند».(سوره انسان، آیه 21)
بر اساس روایات؛ حسن و حسین (ع) بیمار شدند. پیامبر بزرگ اسلام (ص) با جمعی از یاران به عیادتشان آمدند.پیامبر (ص) به علی (ع) فرمودند:ای ابوالحسن! خوب بود برای شفای فرزندان خود نذری می‌کردی، علی (ع) و فاطمه (س) و فضّه نذر کردند که اگر آنها شفا یابند،سه روز،روزه بگیرند. بنابه روایت امام صادق (ع):نزد فاطمه (س) مقداری جو بود،آن را آسیاب کرد و با آن غذایی تهیه کرد، همین که آن را پختند و پیش روی خود نهادند تا تناول کنند، مسکینی آمد و گفت:سلام بر شما ای اهل بیت محمد (ص)! خدا رحمتتان کند، مسکینی هستم،علی (ع) برخاست و یک سوم آن طعام را به سائل داد، چیزی نگذشت که یتیمی آمد و گفت:خدا رحمتتان کند، باز علی (ع) برخاست و یک سوم دیگر را به یتیم داد، پس از لحظه‌ای اسیری آمد و گفت خدا رحمتتان کند، باز علی(ع) ثلث آخر را هم به او داد، و آن شب حتی طعم آن غذا را نچشیدند و خدای تعالی این آیات را در شأن ایشان نازل کرد و این آیات در مورد هر مؤمنی که در راه خدا چنین کند، جاری است.
این سوره به عنوان یکی از افتخارات و فضائل مهم علی (ع) و فاطمه (س) و فرزندانشان محسوب می شود.1
نعمت‌های بهشتی که در این سوره بیان گردیده،عبارتند از:لباس‌های بهشتیان از جنس حریر و استبرق، انواع نوشیدنی‌ها از جمله با طعم کافور و زنجبیل مخصوص و چشمه سلسبیل، درختان بهشتی و سهل الوصول بودن دست یابی به میوه‌های آنان، خادمان بهشتی(غلمان) که به مروارید‌های درخشان و پراکنده تشبیه شده‌اند و در اطراف بهشتیان مشغول خدمتگزاری هستند و آنقدر چهره‌هایشان نورانی است که نور رویشان به روی یکدیگر می‌تابد، و در دستهایشان دست‌بندی از جنس نقره است.
در این سوره خداوند در آیه:«سقاهم ربهم شراباً طهوراً» همه واسطه‌ها را حذف کرده، نوشاندن شراب طهور را مستقیماً به خود نسبت داده است.
جنس کلیه ظروف طعام و آب را از جنس نقره بیان می‌کند. و منظور از نقره‌ای بودن آنها تشبیه رسای ظروف بهشتیان است که از نظر صفا و زیبایی مانند نقره است، نه اینکه حقیقتاً از جنس نقره باشد.2
این را هم باید دانست که در آیات مورد بحث جزو نعمت‌های بهشتی،حورالعین ذکر نگردیده، با اینکه در قرآن کریم هر جا سخن از نعمت‌های بهشتی شده،حورالعین جزو مهم‌ترین آنها ذکر گردیده است. ممکن است از ظاهر آیات چنین فهمیده شود که علت آن این بوده که در بین افراد،کسی از زنان بوده، و خدای تعالی برای رعایت حرمت ایشان سخن از حورالعین به میان نیاورده است.در تفسیر روح المعانی همین معنا را از لطائف قرآن دانسته و گفته:در صورتی که آیات درباره اهل بیت (ع) نازل شده باشد، ذکر نشدن حورالعین از لطیف‌ترین نکات خواهد بود.و به خاطر رعایت احترام انسیه حور حضرت فاطمه (س) است.3 و نیز در بیان جنس ظروف و دست بندهای آنان،اشاره به فضّه می‌کند.
این کنیز در خانه دختر پیامبر (ص) به عنوان یک همکار و یکی از اعضای خانواده، مورد احترام بود و هرگز به چشم کنیز و خدمتکار به او نگاه نمی‌شد.کارهای خانه به طور عادلانه میان حضرت زهرا (س) و فضّه خادمه،تقسیم شده بودوتا فاطمه (س) زنده بود، فضه او را خدمت کرد.پس از وفات او،در خدمت دخترش زینب کبری (س) باقی ماند.
در کربلا نیز به همراه اهل بیت (ع) بود. و از آن جایی که در خانه عصمت و طهارت و در کانون مهبط وحی رشد و نمو کرده بود، آورده‌اند که قریب به بیست سال جز به قرآن تکلّم نمی‌کرد.وی علاوه بر مقام علمی و احاطه بر قرآن و فضائل اخلاقی،همچون دیگر بانوان اهل بیت (ع) مصائب بزرگی را متحمّل شد.4 وی از پیروان صدیق و از شیعیان واقعی خاندان نبوّت بود و خدای سبحان همانگونه که به پاس و بزرگداشت از حضرت فاطمه (س) در این سوره از حورالعین نامی نمی‌برد.با لطافت خاصی نام فضّه را بدون ذکر طلا در قرآن می‌آورد.و این گونه از تلاش نیکوکاران به صورت اشاره تشکر می‌کند.
1. محمد حسین طباطبائی، المیزان، ترجمه:سید محمد باقر موسوی همدانی، ج 3، ص 364.
2. همان.
3. بانو سیده نصرت امین، مخزن العرفان، ج 3، ص 240 ـ 244، ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 25، ص 342 ـ 348.
4. دکتر احمد بهشتی، زنان قهرمان،ص 146 ـ 152 و عبدالحسین دستغیب، زندگانی حضرت فاطمه زهرا(س) و زینب کبری،ص 150 به بعد.
ـ «و یطاف علیهم بآنیة من فضّه و أکواب کانت قواریراً»(سوره انسان،آیه 15)
کلمه «آنیة» جمع «اناء» به معنای ظرف.و «اکواب» جمع «کوب»،به معنای ظرف آب است؛البته ظرفی که مانند لیوان نه دسته داشته باشد و نه لوله.
خدّام بهشتی (غلمان) برای اهل بهشت طعام و آب می‌آورند. با چنین ظرف‌های نقره فام دور آنان طواف می‌کنند
ـ «قواریر من فضّة قدّروها تقدیرا؛ آن بلورین کوزه‌های نقره فام و به اندازه و تناسب (اهلش) مقدّر کرده‌اند».(سوره انسان، آیه 16)
ـ «علیهم ثیاب سندس خضر و استبرق و حلّوا اساور من فضّة و سقاهم ربّهم شراباً طهورا؛بر بالای بهشتیان، دیبای سبز و حریر سطبر (زخیم) است و بر دستهایشان دستبند نقره فام و خدایشان شرابی پاک و گوارا بنوشاند».(سوره انسان، آیه 21)
بر اساس روایات؛ حسن و حسین (ع) بیمار شدند. پیامبر بزرگ اسلام (ص) با جمعی از یاران به عیادتشان آمدند.پیامبر (ص) به علی (ع) فرمودند:ای ابوالحسن! خوب بود برای شفای فرزندان خود نذری می‌کردی، علی (ع) و فاطمه (س) و فضّه نذر کردند که اگر آنها شفا یابند،سه روز،روزه بگیرند. بنابه روایت امام صادق (ع):نزد فاطمه (س) مقداری جو بود،آن را آسیاب کرد و با آن غذایی تهیه کرد، همین که آن را پختند و پیش روی خود نهادند تا تناول کنند، مسکینی آمد و گفت:سلام بر شما ای اهل بیت محمد (ص)! خدا رحمتتان کند، مسکینی هستم،علی (ع) برخاست و یک سوم آن طعام را به سائل داد، چیزی نگذشت که یتیمی آمد و گفت:خدا رحمتتان کند، باز علی (ع) برخاست و یک سوم دیگر را به یتیم داد، پس از لحظه‌ای اسیری آمد و گفت خدا رحمتتان کند، باز علی(ع) ثلث آخر را هم به او داد، و آن شب حتی طعم آن غذا را نچشیدند و خدای تعالی این آیات را در شأن ایشان نازل کرد و این آیات در مورد هر مؤمنی که در راه خدا چنین کند، جاری است.
این سوره به عنوان یکی از افتخارات و فضائل مهم علی (ع) و فاطمه (س) و فرزندانشان محسوب می شود.1
نعمت‌های بهشتی که در این سوره بیان گردیده،عبارتند از:لباس‌های بهشتیان از جنس حریر و استبرق، انواع نوشیدنی‌ها از جمله با طعم کافور و زنجبیل مخصوص و چشمه سلسبیل، درختان بهشتی و سهل الوصول بودن دست یابی به میوه‌های آنان، خادمان بهشتی(غلمان) که به مروارید‌های درخشان و پراکنده تشبیه شده‌اند و در اطراف بهشتیان مشغول خدمتگزاری هستند و آنقدر چهره‌هایشان نورانی است که نور رویشان به روی یکدیگر می‌تابد، و در دستهایشان دست‌بندی از جنس نقره است.
در این سوره خداوند در آیه:«سقاهم ربهم شراباً طهوراً» همه واسطه‌ها را حذف کرده، نوشاندن شراب طهور را مستقیماً به خود نسبت داده است.
جنس کلیه ظروف طعام و آب را از جنس نقره بیان می‌کند. و منظور از نقره‌ای بودن آنها تشبیه رسای ظروف بهشتیان است که از نظر صفا و زیبایی مانند نقره است، نه اینکه حقیقتاً از جنس نقره باشد.2
این را هم باید دانست که در آیات مورد بحث جزو نعمت‌های بهشتی،حورالعین ذکر نگردیده، با اینکه در قرآن کریم هر جا سخن از نعمت‌های بهشتی شده،حورالعین جزو مهم‌ترین آنها ذکر گردیده است. ممکن است از ظاهر آیات چنین فهمیده شود که علت آن این بوده که در بین افراد،کسی از زنان بوده، و خدای تعالی برای رعایت حرمت ایشان سخن از حورالعین به میان نیاورده است.در تفسیر روح المعانی همین معنا را از لطائف قرآن دانسته و گفته:در صورتی که آیات درباره اهل بیت (ع) نازل شده باشد، ذکر نشدن حورالعین از لطیف‌ترین نکات خواهد بود.و به خاطر رعایت احترام انسیه حور حضرت فاطمه (س) است.3 و نیز در بیان جنس ظروف و دست بندهای آنان،اشاره به فضّه می‌کند.
این کنیز در خانه دختر پیامبر (ص) به عنوان یک همکار و یکی از اعضای خانواده، مورد احترام بود و هرگز به چشم کنیز و خدمتکار به او نگاه نمی‌شد.کارهای خانه به طور عادلانه میان حضرت زهرا (س) و فضّه خادمه،تقسیم شده بودوتا فاطمه (س) زنده بود، فضه او را خدمت کرد.پس از وفات او،در خدمت دخترش زینب کبری (س) باقی ماند.
در کربلا نیز به همراه اهل بیت (ع) بود. و از آن جایی که در خانه عصمت و طهارت و در کانون مهبط وحی رشد و نمو کرده بود، آورده‌اند که قریب به بیست سال جز به قرآن تکلّم نمی‌کرد.وی علاوه بر مقام علمی و احاطه بر قرآن و فضائل اخلاقی،همچون دیگر بانوان اهل بیت (ع) مصائب بزرگی را متحمّل شد.4 وی از پیروان صدیق و از شیعیان واقعی خاندان نبوّت بود و خدای سبحان همانگونه که به پاس و بزرگداشت از حضرت فاطمه (س) در این سوره از حورالعین نامی نمی‌برد.با لطافت خاصی نام فضّه را بدون ذکر طلا در قرآن می‌آورد.و این گونه از تلاش نیکوکاران به صورت اشاره تشکر می‌کند.
1. محمد حسین طباطبائی، المیزان، ترجمه:سید محمد باقر موسوی همدانی، ج 3، ص 364.
2. همان.
3. بانو سیده نصرت امین، مخزن العرفان، ج 3، ص 240 ـ 244، ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 25، ص 342 ـ 348.
4. دکتر احمد بهشتی، زنان قهرمان،ص 146 ـ 152 و عبدالحسین دستغیب، زندگانی حضرت فاطمه زهرا(س) و زینب کبری،ص 150 به بعد.
تبلیغات
