کلید فهم: شناخت قرآن از قرآن

توصیه به تدبّر در ایات قرآنی
«اَفلا یتَدَبَّرونَ القرآن ام علی قلوب اقفالُها؛ایا به ایات قرآن نمی‌اندیشند؟ یا بر دلهایشان قفل‌هایی است».(سوره محمد، ایه 24)
لغات قابل توجه:
1) تدبّر ـ از دبر به معنای عقب و تدبّر به معنای تفکر و تأمّل است.
تدبّر الامر ـ یعنی به عواقب کار نظر کرد و تأمّل نمود.
2) قلب ـ برگرداندن، وارونه کردن.
قرآن به قلب بیشتر تکیه کرده و به او چیزهایی نسبت می‌دهد که به مغز نسبت می‌دهند. قرآن قلب را منشأ خیر و شر می‌داند.برای بیشتر روشن شدن قلب از نظر قرآن،باید الفاظ قلب، نفس ، صدر و فؤاد را با هم مقایسه نمود.
3) أقفال جمع «قفل» است و یک مرتبه در سوره محمد(ص) ایه 24 آمده است.
امام خمینی ـ رحمة الله علیه ـ درباره تفکّر و تدبّر در ایات شریفه قرآن در صفحه 199 کتاب «آداب الصلوة» می‌فرمایند:«یکی دیگر از حجب که مانع از استفاده از این صحیفه نورانیه است، اعتقاد به آن است که جز آنچه که مفسران نوشته یا فهمیده‌اند کسی را حق استفاده از قرآن شریف نیست و تفکّر و تدبّر در ایات شریفه را به تفسیر رای که ممنوع است، اشتباه نموده‌اند و بواسطه این عقیده باطله، قرآن شریف را بکلی مهجور نموده‌اند.»
پیام‌های ایه:
1. امر به تدبر در ایات قرآنی.
2.عمل به دستورات قرآنی به هر مقدار که فهمیده‌شود.
الف) عمل کردن به اوامر قرآنی
ب) دوری کردن از نواهی آن
3. توبیخ و سرزنش کسانی که قرآن می‌خوانند و در ایات آن تدبّر نمی‌کنند.
4. آنکه قرآن می‌خواند و در ایات آن تدبّر نمی‌کند، با دست خود قفل بر دل خود زده و قفل زدن به دل،یعنی عدم تدبّر در ایات قرآن.
ایه‌ای دیگر درباره توصیه به تدبّر
«کتاب انزلناه الیک مبارک لِیدَّبَّرُوا ایاتِه وَ لِیتَذَکَّر اولوا الالباب؛(این) کتاب مبارکی است که آن را به سوی تو نازل کردیم تا درباره (ایات) آن بیاندیشند و خردمندان پند گیرند».(سوره ص، ایه 28)
لغات قابل توجه:
1) انزلنا ـ در شماره پیشین به آن اشاره شد.
2) مبارک ـ در شماره پیشین به آن اشاره شد.
3) تدبر ـ در همین مقاله به آن اشاره شد.
4) تذکّر ـ مصدر است به معنای یادآور شدن و به یاد آوردن.
ذکر ـ به معنای یاد کردن خواه به زبان باشد یا در قلب و هم چنین به معنی نگهداری و حفظ نیز آمده‌است.
5) الباب ـ جمع لب است به معنای خرد و عقل و اندیشه.
اولواالالباب ـ صاحبان خرد و اندیشه.
پیام‌های ایه:
1. ایه با کتاب شروع می‌شود، توجهی است برای خواننده قرآن که به موضوع بعد از کتاب دقت نماید.
2.نزول قرآن از طرف فرستنده به منظور آشنا شدن با موضوعات آن است.
3.کتاب، کتاب مبارکی است.اگر خواننده کتاب دستورات آن را سرلوحه برنامه زندگی خود قرار دهد، همانگونه که کتاب مبارک است، برای خود و جامعه‌ای که در آن زیست می‌نماید، مبارک و با برکت است.
4. برای درک مفاهیم ایات این کتاب، باید در ایات آن تدبّر و تفکّر نمود.
5. صاحبان اندیشه، با اندیشه در ایات قرآن، مطالبی که پروردگار متعال بالقوّه در وجودشان به ودیعه نهاده،به‌یاد خواهند آورد.
قرآن برای عموم بیان و برای متقین ارشاد و موعظه است
«هذا بیان للنّاس و هدی و موعِظَة لِلمتَّقین؛این قرآن برای مردم بیانی و برای متقین (پروا پیشگان) رهنمود و اندرزی است».(سوره آل عمران، ایه 138)
لغات قابل توجه در ایه:
1) بیان ـ از بان به معنای آشکار و ظاهر شدن است.
بیان به معنی آشکار شدن و هم چنین قطع شدن گفته شده‌است.
2) للنّاس ـ برای نوع انسان‌ها.
3) هدی ـ به معنای هدایت یافتن و هدایت کردن ـ ارشاد و راهنمایی از روی لطف و خیرخواهی گفته شده.
4) موعظه ـ وعظ مصدر است که اسم مصدر آن موعظه است و به معنای اندرز و پند دادن می‌باشد.
5) متقین ـ جمع متقی است ـ متقی از تقواست ـ ریشه لغت تقوا، وقایه است ـ وقایه،یعنی نگهداری از ضررهایی که به چیزی می‌رسد.هر فرد مسلمان باید از ضررهایی که به اندیشه و گفتار و کردارهای او می‌رسد خود را حفظ کند تا با تقوا باشد.خوب بیاندیشد، زیبا سخن بگوید و کرداری نیکو داشته باشد و از این جهت است که قرآن اشاره دارد که فقط منحصراً اعمال متقین مورد پذیرش پروردگار خواهد بود.
«انّما یتَقَبَّلَ اللّه مِنَ اللّه المتّقین».(سوره مائده ایه 27)
پیام‌های ایه:
1. قرآنی که توسط پروردگار فرستاده شده، دستورات و اوامر آن برای عموم مردم روشن است و اوامر و دستوارت اخلاقی آن برای همه قابل استفاده و هم چنین قابل اجرا و عملی است.
2. سراسر قرآن ارشاد و راهنمایی است. باید قرآن خواند و با مفاهیم آن آشنا شد و به دستورات آن عمل نمود تا از ارشاد و راهنمایی های قرآنی بهره‌های معنوی برد.
3. انسان در هر حال و موقعیتی باشد، نیاز به موعظه و پند و اندرز دارد، چه بهتر با موعظه‌های قرآنی آشنا شویم و سعی کنیم، اندرزهای قرآنی را عمل نماییم.
4. برای اینکه از ارشاد و اندرز قرآنی استفاده کنیم، باید بر اساس توضیحی که در معنای متقین داده شد، با تقوا باشیم.