هوالعادل
آرشیو
چکیده
متن
عدل دارای معانی فراوان و گسترده‌ای می‌باشد و صفتی از صفات خداوند است.او عدل مطلق است و همواره میان بندگان خود به عدالت رفتار می‌کند.او به نیکوکاران پاداش می‌دهد و به سزای بدکاران می‌رسد.اینگونه است که هر چیز را در جای مناسب خود قرار می‌دهد و هر صاحب حقی را به حق خود می‌رساند.
قرار دادن هر چیزی در جای خودش عین عدالت و قرار دادن آن در غیر مکانش عین ظلم است.در حدیث قدسی آمده است که خداوند می‌فرماید:«ای بندگان! من ظلم را بر خود حرام کردم و بین شما نیز آن را عملی حرام قرار دادم، پس ظلم نکنید.»
ایات قرآنی که به این حقیقت دلالت دارند، فراوانند:«و ما انا بظلام للعبید؛و من هیچ گاه به بندگانم ظلم نمی‌کنم»(سوره ق،ایه 29) و نیز «و من یعمل من الصّالحات و هو مؤمن فلایخاف ظلماً و لا هضما؛هر که از مؤمنان کارهای نیک انجام دهد، از ظلم و تباه شدن عمل خود نهراسد».(سوره طه،ایه 112)عدل از صفات ضروری خداوند است و او جز به حق حکم نمی‌کند و جز حق نمی‌گوید و جز حق انجام نمی‌دهد.
صفت عدل مطلق خداوند سبب می‌شود که انسان از سرنوشت خود مطمئن باشد،او می‌داند که اعمالش بیهوده نمی‌باشند و از بین نمی‌روند.هر خیری خیر است و هر شری شر.
از صفات خداوند (عدل)است که همه چیز را با میزانی دقیق و توازنی عجیب آفرید. اوّلین موجودی که توازن دقیق در آن نمایان می‌شود، انسان است.
به طوری که خداوند او را به بهترین شکل آفرید: «یا ایها الانسان ما غرّک بربّک الکریم.الّذی خلقک فسواک فعدلک.فی ای صورة ماشاء رکّبک؛ای انسان! به چه چیزی تو را در برابر خدای کریمت مغرور ساخت.کسی که تو را آفرید و ساخت.و همانگونه که می‌خواست ترکیب نمود».(سوره انفطار،ایه 6-8)
اگر انسان به دقت در جهان هستی بنگرد و به آنچه را که در بر می‌گیرد از زمین گرفته تا آسمان و ستارگان و سیارات و دریاها خوب نگاه کند، به این نتیجه خواهد رسید که میزان خلقت معتدل است و در آن خللی وجود ندارد.
دانشمندان برای ما از معجزه خداوند در آفرینش این نظام هستی و دقت و توازن عجیب آن، سخن می‌گویند.اگر خورشید اندکی به زمین نزدیک شود، آن را خواهد سوزاند و اگر اندکی دور گردد، یخبندان شکل می‌گیرد.اگر ماه بیش از این به زمین نزدیک شود،زمین خشک را در درون خود غرق خواهد کرد و اگر اندکی دورتر‌شود، تمام زمین به خشکزار تبدیل می‌شود و اگر این اتفاقها بیفتد، جنب و جوش زندگی به طور کامل متوقف خواهد شد.
خداوند متعال می‌فرماید:«تبارک الّذی بیده الملک و هو علی کلّ شیءٍ قدیر.الّذی خلق الموت و الحیاة لیبلوکم ایکم احسن عملا و هو العزیز الغفور.الّذی خلق سبع سماوات طباقاً ما تری فی خلق الرّحمن من تفاوت فارجع البصر هل تری من فطور.ثمّ ارجع البصر کرّتین ینقلب إلیک البصر خاسئاً وَ هوَ حسیر؛[ای پیامبر!] خجسته است خدایی که سلطنت و ملک هستی بدست قدرت اوست و بر همه چیز توانایی دارد.خدایی که مرگ و زندگی را آفرید که شما بندگان را بیازماید تا کدام نیکو کار است و او مقتدر و آمرزنده گناهان است.آن خدایی که هفت آسمان بلند را به طبقاتی منظم بیافرید و هیچ در نظم خلقت خدای رحمان نقصان نخواهی یافت. بارها به دیده عقل در نظام مستحکم آفرینش بنگر و باز دوباره به چشم بصیرت دقت کن تا نگاهت زبون و خسته به سوی تو بازگردد».
منزّه باد داور عادلی که به هیچ کس ظلمی روا نمی‌دارد؛ حتی به اندازه یک مثقال و اگر ببخشاید از گناه، از فضل اوست و اگر مجازات نماید، از عدلش و منزّه باد خداوند عادلی که انسان و جهان و جهانیان را در حالتی از تعادل شگفت انگیز آفرید، در دقّتی نامتناهی که هر عاقلی را به ایمان به عظمت و قدرتش رهنمون می‌سازد.
خداوند کسانی را که در گفتارشان و در قضاوتهایشان عدالت پیشه‌اند و در رعایت عدالت نیز دیگران را امر می‌کنند، برتری داده؛ زیرا این امر دلیلی است بر پایبندی آنها به ارزشها و آرمانهای اسلامی.
خداوند متعال می‌فرماید:«و ضرب اللّه مثلاً رجلین احدهما ابکم لایقدر علی شیء و هو کلّ علی مولاه اینما یوجّهه لا یأت بخیرٍ هل یستوی هو و من یأمر بالعدل و هو علی صراط مستقیم؛و خداوند مثلی زده که دو نفر مرد:یکی بنده‌ای باشد گنگ و از هر جهت عاجز و سر بار جامعه، کلّ بر مولای خود و از هیچ راه،خیری به مالک خویش نرساند و دیگری مردی آزاد و مقتدر که به خلق به عدالت فرمان دهد و خود هم به راه مستقیم باشد ایا این دو نفر یکسانند».(سوره نحل،ایه76)
خداوند به پیامبر خود خبر داد: از جمله کسانی که در روز قیامت زیر سایه رحمت او قرار می‌گیرند، رهبران عادلند. از جمله ایات زیبایی که به برخی از آداب و اخلاق اشاره می‌کند این ایه است:«إنّ الله یأمر بالعدّل و الاحسان و ایتاء ذی‌القربی و ینهی عن الفحشاء و المنکر و البغی یعظکم لعلّکم تذکّرون؛همانا که خداوند به عدل و نیکی و رسیدگی به یتیمان و نزدیکان امر می‌کند و از فحشا و منکر و بغی نهی می‌کند شما را موعظه می‌کند تا شاید آگاه شوید».(سوره نحل،ایه90)
آنکه در این معانی زیبا و دلنشین دقت نماید، این مسأله را درک خواهد کرد که خداوند متعال جز به خیر، نیکی و زیبایی رهمنون نمی‌سازد تا زندگی ما در راه حق و عدل و برابری و دوستی استوار گردد و هیچ گاه ما را به گناه و سرکشی و نفرت دعوت نمی کند؛ زیرا زندگی به جهنمی تبدیل خواهد شد که زندگی در آن غیر ممکن است.
قرار دادن هر چیزی در جای خودش عین عدالت و قرار دادن آن در غیر مکانش عین ظلم است.در حدیث قدسی آمده است که خداوند می‌فرماید:«ای بندگان! من ظلم را بر خود حرام کردم و بین شما نیز آن را عملی حرام قرار دادم، پس ظلم نکنید.»
ایات قرآنی که به این حقیقت دلالت دارند، فراوانند:«و ما انا بظلام للعبید؛و من هیچ گاه به بندگانم ظلم نمی‌کنم»(سوره ق،ایه 29) و نیز «و من یعمل من الصّالحات و هو مؤمن فلایخاف ظلماً و لا هضما؛هر که از مؤمنان کارهای نیک انجام دهد، از ظلم و تباه شدن عمل خود نهراسد».(سوره طه،ایه 112)عدل از صفات ضروری خداوند است و او جز به حق حکم نمی‌کند و جز حق نمی‌گوید و جز حق انجام نمی‌دهد.
صفت عدل مطلق خداوند سبب می‌شود که انسان از سرنوشت خود مطمئن باشد،او می‌داند که اعمالش بیهوده نمی‌باشند و از بین نمی‌روند.هر خیری خیر است و هر شری شر.
از صفات خداوند (عدل)است که همه چیز را با میزانی دقیق و توازنی عجیب آفرید. اوّلین موجودی که توازن دقیق در آن نمایان می‌شود، انسان است.
به طوری که خداوند او را به بهترین شکل آفرید: «یا ایها الانسان ما غرّک بربّک الکریم.الّذی خلقک فسواک فعدلک.فی ای صورة ماشاء رکّبک؛ای انسان! به چه چیزی تو را در برابر خدای کریمت مغرور ساخت.کسی که تو را آفرید و ساخت.و همانگونه که می‌خواست ترکیب نمود».(سوره انفطار،ایه 6-8)
اگر انسان به دقت در جهان هستی بنگرد و به آنچه را که در بر می‌گیرد از زمین گرفته تا آسمان و ستارگان و سیارات و دریاها خوب نگاه کند، به این نتیجه خواهد رسید که میزان خلقت معتدل است و در آن خللی وجود ندارد.
دانشمندان برای ما از معجزه خداوند در آفرینش این نظام هستی و دقت و توازن عجیب آن، سخن می‌گویند.اگر خورشید اندکی به زمین نزدیک شود، آن را خواهد سوزاند و اگر اندکی دور گردد، یخبندان شکل می‌گیرد.اگر ماه بیش از این به زمین نزدیک شود،زمین خشک را در درون خود غرق خواهد کرد و اگر اندکی دورتر‌شود، تمام زمین به خشکزار تبدیل می‌شود و اگر این اتفاقها بیفتد، جنب و جوش زندگی به طور کامل متوقف خواهد شد.
خداوند متعال می‌فرماید:«تبارک الّذی بیده الملک و هو علی کلّ شیءٍ قدیر.الّذی خلق الموت و الحیاة لیبلوکم ایکم احسن عملا و هو العزیز الغفور.الّذی خلق سبع سماوات طباقاً ما تری فی خلق الرّحمن من تفاوت فارجع البصر هل تری من فطور.ثمّ ارجع البصر کرّتین ینقلب إلیک البصر خاسئاً وَ هوَ حسیر؛[ای پیامبر!] خجسته است خدایی که سلطنت و ملک هستی بدست قدرت اوست و بر همه چیز توانایی دارد.خدایی که مرگ و زندگی را آفرید که شما بندگان را بیازماید تا کدام نیکو کار است و او مقتدر و آمرزنده گناهان است.آن خدایی که هفت آسمان بلند را به طبقاتی منظم بیافرید و هیچ در نظم خلقت خدای رحمان نقصان نخواهی یافت. بارها به دیده عقل در نظام مستحکم آفرینش بنگر و باز دوباره به چشم بصیرت دقت کن تا نگاهت زبون و خسته به سوی تو بازگردد».
منزّه باد داور عادلی که به هیچ کس ظلمی روا نمی‌دارد؛ حتی به اندازه یک مثقال و اگر ببخشاید از گناه، از فضل اوست و اگر مجازات نماید، از عدلش و منزّه باد خداوند عادلی که انسان و جهان و جهانیان را در حالتی از تعادل شگفت انگیز آفرید، در دقّتی نامتناهی که هر عاقلی را به ایمان به عظمت و قدرتش رهنمون می‌سازد.
خداوند کسانی را که در گفتارشان و در قضاوتهایشان عدالت پیشه‌اند و در رعایت عدالت نیز دیگران را امر می‌کنند، برتری داده؛ زیرا این امر دلیلی است بر پایبندی آنها به ارزشها و آرمانهای اسلامی.
خداوند متعال می‌فرماید:«و ضرب اللّه مثلاً رجلین احدهما ابکم لایقدر علی شیء و هو کلّ علی مولاه اینما یوجّهه لا یأت بخیرٍ هل یستوی هو و من یأمر بالعدل و هو علی صراط مستقیم؛و خداوند مثلی زده که دو نفر مرد:یکی بنده‌ای باشد گنگ و از هر جهت عاجز و سر بار جامعه، کلّ بر مولای خود و از هیچ راه،خیری به مالک خویش نرساند و دیگری مردی آزاد و مقتدر که به خلق به عدالت فرمان دهد و خود هم به راه مستقیم باشد ایا این دو نفر یکسانند».(سوره نحل،ایه76)
خداوند به پیامبر خود خبر داد: از جمله کسانی که در روز قیامت زیر سایه رحمت او قرار می‌گیرند، رهبران عادلند. از جمله ایات زیبایی که به برخی از آداب و اخلاق اشاره می‌کند این ایه است:«إنّ الله یأمر بالعدّل و الاحسان و ایتاء ذی‌القربی و ینهی عن الفحشاء و المنکر و البغی یعظکم لعلّکم تذکّرون؛همانا که خداوند به عدل و نیکی و رسیدگی به یتیمان و نزدیکان امر می‌کند و از فحشا و منکر و بغی نهی می‌کند شما را موعظه می‌کند تا شاید آگاه شوید».(سوره نحل،ایه90)
آنکه در این معانی زیبا و دلنشین دقت نماید، این مسأله را درک خواهد کرد که خداوند متعال جز به خیر، نیکی و زیبایی رهمنون نمی‌سازد تا زندگی ما در راه حق و عدل و برابری و دوستی استوار گردد و هیچ گاه ما را به گناه و سرکشی و نفرت دعوت نمی کند؛ زیرا زندگی به جهنمی تبدیل خواهد شد که زندگی در آن غیر ممکن است.
تبلیغات
