هدایت‌ها و ارزش‌ها:ایمان چیست؟

بهترین چیز برای هر مسلمان ایمان او است که براساس آن سایر اعمال او مورد قبول درگاه حق واقع می شود.قبل از هر چیز باید تعریفی صحیح و جامع از ایمان ارائه داد و بهترین تعریف در خصوص ایمان؛ کلام مولای متقیان امیرمؤمنان علی(ع) است. ایشان در نهج البلاغه،کلمات قصار،ص227 می فرماید:الایمانُ مَعرِفَة بِالقَلبِ و اِقرار بِاللِّسَانِ وَ عَمَل بِالاَرکانِ.
مولا علی(ع) در این جا ایمان را دارای سه رکن دانسته‌اند:نخست معرفت؛یعنی شناختی صحیح و براساس یقین لازم است.دومین رکن اقرار به زبان است و سومین مرحله، عمل به ایمان است؛ یعنی اینکه اگر ایمان به چیزی دارد در عمل هم نشان دهد .
اینک این پرسش مطرح می‌شود که انسان باید به چند چیز ایمان داشته باشد؟
قرآن چیزهایی را که انسان باید به آن ایمان بیاورد چنین بیان کرده است:«ءامَن باللّهِ وَ الیومِ الاخِر وَ الملائِکَة و الکتاب و النّبیین .(سوره بقره،ایه 177) خداوند در این ایه می فرماید: انسان باید به پنج چیز ایمان داشته باشد . 1.خدا ، 2. جهان آخرت، 3. فرشتگان، 4.کتاب ـ که منظور قرآن، تورات و انجیل است ـ، 5.پیغمبران ـ یعنی ایمان آوردن به 124 هزار پیغمبر که ازسوی خدا برای هدایت بشر فرستاده شده‌اند ـ اگر کسی به هیچ کدام از آنها ایمان نداشته باشد، فاسق است.»
بنابراین می‌توان ایمان را به چهار نوع تقسیم بندی کرد.
1. ایمان تقلیدی
2. ایمان تحقیقی
3.ایمان حرفی
4.ایمان اضطراری
الف: ایمان تقلیدی: ایمانی است که قرآن در یات 52 و 53 سوره انبیاء به آن اشاره کرده است«اِذ قالَ لِأبیهِ وَ قَومِه ما هذِهِ التَّماثِیلُ الَّتی اَنتُم لَهَا عاکِفُونَ.قَالوا وَجَدنا آباءَنا لَهَا عابِدِینَ. آن گاه که (ابراهیم) به پدر و قوم خود گفت:این مجسمه هایی که شما همواره عبادتشان می کنید چیست؟ آنه پاسخ دادند: ما پدران خود را بر پرستش این بت‌ها یافتیم،» پس چون پدران آنها بت پرست بودند آنها هم به تقلید از آنها بت می‌پرستیدند.
ب:ایمان تحقیقی، ایمان تحقیقی ایمانی است که در سوره آل عمران، یات 190 و 191 به آن اشاره شده است: «انّ فی خلقِ السَّمواتِ و الارضِ و اختلافِ اللیلِ و النّهار لیات لأولی الالباب. الذین یذکرون الله قیاماً و قعوداً و علی جنوبهم و یتفکّرونَ فی خلق السّموات و الارض ربّنا ما خلقت هذا باطلاسبحانک فقنا عذاب النار؛مسلماً در آفرینش آسمان‌ها و زمین و در پی یکدیگر آمدن شب و روز برای خردمندان نشانه‌هایی است.همانا که خدا را (در همه احوال) ایستاده و نشسته و به پهلو آرمیده یاد می‌کنند و در آفرینش آسمان‌ها و زمین می‌اندیشند (که): پروردگارا! اینها را بیهوده نیافریده‌ای،منزهی تو! پس ما را از عذاب آتش دوزخ در امان بدار».
این ایه دلالت بر ایمان تحقیقی می کند.یعنی اینکه خدایی که از همه موجودات بی‌نیازتر است و همه موجودات عالم به او نیاز دارند .
ج: ایمان حرفی:ایمان حرفی ایمانی است که فرد فقط با زبان می گوید ایمان دارم، خداوند در سوره حج، ایه 11 می‌فرماید «وَ مِنَ النّاسِ مَن یعبُدُ اللّهَ عَلی حَرفٍ فَاِن اَصَابَهُ خیرُ اطمَاَنَّ بِهِ و إن اَصَابَتهُ فِتنَة انقَلَبَ علی وَجهِهِ خَسِرَ الدُّنیا و الأخِرَةَ ذلِکَ هُوَ الخُسرانُ المبین؛و از میان مردم کسی است که خدا را فقط بر یک حال [و بدون عمل] می‌پرستد، پس اگر خیری به او برسد بدان اطمینان یابد و چون بلایی بدو رسد روی برتابد. در دنیا و آخرت زیان دیده است، این است همان زیان آشکار».
د:ایمان اضطراری: ایمان اضطراری ایمانی است که شخص هیچ راهی و چاره ای ندارد و می‌گوید: من ایمان به خداوند می‌آورم.خداوند در سوره یونس، ایه 90 می‌فرماید:«و جَاوزنا ببنی اسرائیلَ البحر فَاَتبَعَهُم فِرعَونُ وَ جُنودُه بغیا وعدواً حتّی اذا اَدرَکَهُ الغرقُ قالَ ءامَنتُ اَنَّهُ لا اِلهَ اِلاّ الّذِی ءامَنَت بِه بنو اِسرائیلَ و اَنَا مِنَ المُسلِمِینَ؛ و فرزندان اسرائیل را از دریا گذراندیم، پس فرعون و سپاهیانش از روی ستم و تجاوز آنان را دنبال کردند تا وقتی که در شرف غرق شدن قرار گرفت، گفت:ایمان آوردم که هیچ معبودی جز آنکه فرزندان اسرائیل به او گرویده‌اند ، نیست و من از تسلیم شدگانم».
در این ایه چون فرعون دید که خود و سپاهیانش در حال نابود شدن هستند، گفت:«اینک من ایمان آوردم در حالی که چنین ایمانی اصلاً فایده‌ای ندارد».