دستورالعمل قرآنی:گوش شنوا
آرشیو
چکیده
متن
اگر افرادی در امتحان مردود شده‌اند، اگر جوانانی ترک تحصیل کرده‌اند، اگر اشخاصی در کار و صنعت با شکست مواجه گردیده‌اند، اگر جمعیتی به اشتباه، لغزش، انحراف، گناه، زندان، پریشانی، غم و اندوه و بالاخره مجازات و درد و رنج جانکاه گرفتار شده‌اند، می‌توان عمدهی علت‌های شوربختی و تیره روزی و درماندگی آنان را این جهت دانست که در برابر راهنمایی‌های دلسوزان، پند پیران، هدایت خرمندان و خلاصه ارشادهای هشدار دهندهی بزرگترها، گوش شنوایی نداشته‌اند. در مقابل، اگر جوانانی در مورد تحصیل و درس، انتخاب رشتهی تحصیلی، گزینش حرفه و شغل، ازدواج،و راه‌یابی به مدارج عالی انسانی و تکامل معنوی، به موفقیت و پیروزی دست یافته‌اند، غیر از خود آگاهی و خود جوشی، عمدهی راز پیشرفت آنان در زندگی را باید این جهت دانست که از خودسری پرهیز نموده، در هر کاری رایزنی و مشورت نموده، از تجربهی دیگران بهره جسته، از لغزش دیگران درس عبرت آموخته و خلاصه، برای فهم مطالب و درک حقایق سرنوشت ساز زندگی، گوش شنوا داشته‌اند.
بنابراین، نداشتن گوش شنوا، بزرگ‌ترین عامل بدبختی است و داشتن گوش شنوا، انسان را به کامیابی، پیروزی، خوش‌بختی و تکامل مادّی و معنوی می‌رساند واین راز بسیارمهم را کسانی خوب درک می‌کنند که طعم تلخ شور بختی یا مزهی شیرین خوش‌بختی را چشیده باشند. خوش بختانه، موضوع «حرف شنوایی» در یات قرآن کریم و احادیث فراوانی ـ به منظور دریافت شادکامی و موفقیت در دنیا و آخرت ـ مورد توجه زیاد قرار گرفته که در این نوشتار شما عزیزان را به طور خلاصه با آنها آشنا می‌کنیم.
موضوع حرف شنوایی و پند پذیری، برای رفع نواقص، برطرف نمودن عیب‌ها ونارسایی‌ها ورسیدن به بهبودی‌ها و بهروزی‌های مادّی و معنوی زندگی، تا آنجا دارای اهمّیت سرنوشت ساز است که اگر کسی را یافتیم که حتّی خود هم اهل عمل نیست و ایین و مرام او نیز با ما سازگار نیست،امّا سخن ارزنده و کلام حکیمانه و سازنده بیان می‌دارد، باید بدان گوش فرا دهیم و آن را در زندگی به کار بندیم. امام علی(ع) در این باره فرموده است:
خُذ الحِکمة ممّن أتاک بِها و‌انظر إلی ما قال و‌لا تنظر إلی مَن قال.1
سخن حکیمانه را از هر جا (و هرکس) به سوی تو روی آورد، آن را (گوش کن) و یاد بگیر، در آن گفتار دقّت کن و به گوینده (که چه کسی است) کاری نداشته باش.
شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی، ادیب و دانشمند بزرگ هم، گویا از این سخن حکیمانهی امام علی(ع) استفاده کرده و سروده است:
مرد باید که گیرد اندر گوش وَرنبشته است پند بـر دیـوار2
تلخی و شیرینی
آنان که گوشی ناشنوا دارند و از روی ناآگاهی، ساده لوحی، لجبازی و عکس العمل‌های انتقام‌جویانه، از این نعمت بزرگ خدادادی استفاده نمی‌کنند و بلکه به بازی گوشی، خودسری، غرور و بیماری خودخواهی مبتلا هستند، در مراحل مختلف زندگی خویش، باضرر و زیان، فقر و پریشانی، خودخوری و فرسودگی و سختی‌ها و تلخی‌ها مواجه می‌شوند، غیر از این که در آتش خود افروخته، رنج می‌برند و گاهی می‌سوزند، دیگران را نیز به آتش خود می‌سوزانند!
کسانی که با هوشیاری، تواضع، دلی پاک، روحی با صفا و زیرکی کار آمد، در همهی لحظه‌های زندگی سراپا گوش می‌شوند و راهنمایی آگاهان و خردمندان را آویزهی گوش قرار می‌دهند و در پرتو نور عقل و فکر، برای رفع معایب اعتقادی واخلاقی و رفتاری خویش تلاش می‌کنند، در مرحلهی نخست، خود میوهی شیرین زندگی را می‌چینند.امام زین العابدین(ع) دربارهی بهره‌برداری مفید از گوش فرموده: هر چیزی میوه‌ای دارد و میوهی گوش، آن است که سخن نیک و مفید در آن وارد شود. (و آن را بپذیرد)3
امام علی(ع) فرموده: خدا رحمت کند کسی را که سخن حکیمانه‌ای را بشنود و بپذیرد، و چون به راه راست خوانده شود، بدان قدم بگذارد و کمربند راهنمایی کنندهی خویش را بگیرد،تا از سختی‌ها و گرفتاری‌ها نجات یابد.4
به هر حال، حرف شنوایی موجب پیشرفت وتکامل مادی ومعنوی زندگی انسان می‌شود و این جهت را «فَربِهی» و توسعهی زندگی و امتیاز انسان بر حیوانات باید دانست و بی‌جهت نیست که جلال الدین مولوی سروده است:
آدمی فَـربـِه شـود از راه گـوش حَیوان فَربه شود از حلق و نوش5
تمرین لازم
حرف شنوایی، به همان میزانی که نعمت بزرگی است و افراد بسیاری هم از این ناحیه به مقام‌های بلندی رسیده‌اند، به این نکتهی مهم نیز باید توجّه داشت که برای رسیدن به بلوغ و موفقیت این نعمت بزرگ، باید تلاش فراوان و تمرین و مجاهدهی زیادی انجام داد، زیرا چنین نعمت بزرگی به سادگی به دست نمی‌اید.
امام علی(ع) هم فرموده: گوش خود را برای شنیدن سخنان خوب عادت بده و به سخنانی که به نفع وصلاح تو نیست گوش فرا مده، زیرا گوش دادن به سخنان ناروا، آئینه دل را تیره و آلوده می‌سازد و سرزنش‌ها به دنبال دارد.6
مسؤولیت شکر نعمت
همانطور که گفتیم، گوش دادن به سخنان حق، از نعمت‌های بزرگ خدا هستند، این نعمت‌های بزرگ هم شکر نعمت می‌طلبد و کفران آنها، موجب از دست دادن نعمت می‌گردد و عموماً کسانی قدر این نعمت‌ها را می‌دانند که یا از داشتن آنها محرومند یا نتوانسته‌اند از آنها استفادهی خوب ببرند. بنابراین، نعمت گوش را باید پاس داشت و «شکر این نعمت» گوش دادن به سخن حق است و اگر غیر از این باشد، مسؤولیت دنیایی و آخرتی و نیز افسوس وتأسف دنیوی و اخروی به دنبال خواهد داشت.
قرآن کریم فرموده: «إنَّ السَّمعَ والبَصَر والفُوادَ کُل أولئکَ کانَ عَنه مَسئولاً؛
به راستی که گوش و چشم و دل‌ها، همه مسؤولیت دارند (و مورد باز خواست قرار می‌گیرند». (سورهی اسراء، ایهی36)
آنهایی که در دنیا به سخن حق گوش نداده و راه انحراف را پیموده و به عذاب دردناک آخرت گرفتار شده‌اند، آن روزی که هیچ چاره و پناهگاهی ندارند، با افسوس، ناله سر می‌دهند: «لَو کُنّا نَسمَعُ أو نَعقِل ما کُنّا فی أصحابِ السَّعیر؛
اگر ما گوش شنوا داشتیم، یا عقل خود را به کار می‌گرفتیم، اکنون از یاران گرفتار در آتش دوزخ نبودیم». (سورهی ملک، ایهی10)
نصیحت گوش کن جانا که از جان دوست‌تر دارند
جــوانـان سعـادتمـنـد، پـنـد پیــر دانــا را.7
1. غرر الحکم، ج1، ص394.
2. گلستان سعدی، ص97.
3. بحارالانوار، ج 75، ص160.
4. نهج البلاغهی فیض الاسلام، خطبهی 75، ص176.
5. مثنوی معنوی، دفتر ششم، ص538.
6.غرر الحکم، ج2، ص498.
7. حافظ شیرازی.
بنابراین، نداشتن گوش شنوا، بزرگ‌ترین عامل بدبختی است و داشتن گوش شنوا، انسان را به کامیابی، پیروزی، خوش‌بختی و تکامل مادّی و معنوی می‌رساند واین راز بسیارمهم را کسانی خوب درک می‌کنند که طعم تلخ شور بختی یا مزهی شیرین خوش‌بختی را چشیده باشند. خوش بختانه، موضوع «حرف شنوایی» در یات قرآن کریم و احادیث فراوانی ـ به منظور دریافت شادکامی و موفقیت در دنیا و آخرت ـ مورد توجه زیاد قرار گرفته که در این نوشتار شما عزیزان را به طور خلاصه با آنها آشنا می‌کنیم.
موضوع حرف شنوایی و پند پذیری، برای رفع نواقص، برطرف نمودن عیب‌ها ونارسایی‌ها ورسیدن به بهبودی‌ها و بهروزی‌های مادّی و معنوی زندگی، تا آنجا دارای اهمّیت سرنوشت ساز است که اگر کسی را یافتیم که حتّی خود هم اهل عمل نیست و ایین و مرام او نیز با ما سازگار نیست،امّا سخن ارزنده و کلام حکیمانه و سازنده بیان می‌دارد، باید بدان گوش فرا دهیم و آن را در زندگی به کار بندیم. امام علی(ع) در این باره فرموده است:
خُذ الحِکمة ممّن أتاک بِها و‌انظر إلی ما قال و‌لا تنظر إلی مَن قال.1
سخن حکیمانه را از هر جا (و هرکس) به سوی تو روی آورد، آن را (گوش کن) و یاد بگیر، در آن گفتار دقّت کن و به گوینده (که چه کسی است) کاری نداشته باش.
شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی، ادیب و دانشمند بزرگ هم، گویا از این سخن حکیمانهی امام علی(ع) استفاده کرده و سروده است:
مرد باید که گیرد اندر گوش وَرنبشته است پند بـر دیـوار2
تلخی و شیرینی
آنان که گوشی ناشنوا دارند و از روی ناآگاهی، ساده لوحی، لجبازی و عکس العمل‌های انتقام‌جویانه، از این نعمت بزرگ خدادادی استفاده نمی‌کنند و بلکه به بازی گوشی، خودسری، غرور و بیماری خودخواهی مبتلا هستند، در مراحل مختلف زندگی خویش، باضرر و زیان، فقر و پریشانی، خودخوری و فرسودگی و سختی‌ها و تلخی‌ها مواجه می‌شوند، غیر از این که در آتش خود افروخته، رنج می‌برند و گاهی می‌سوزند، دیگران را نیز به آتش خود می‌سوزانند!
کسانی که با هوشیاری، تواضع، دلی پاک، روحی با صفا و زیرکی کار آمد، در همهی لحظه‌های زندگی سراپا گوش می‌شوند و راهنمایی آگاهان و خردمندان را آویزهی گوش قرار می‌دهند و در پرتو نور عقل و فکر، برای رفع معایب اعتقادی واخلاقی و رفتاری خویش تلاش می‌کنند، در مرحلهی نخست، خود میوهی شیرین زندگی را می‌چینند.امام زین العابدین(ع) دربارهی بهره‌برداری مفید از گوش فرموده: هر چیزی میوه‌ای دارد و میوهی گوش، آن است که سخن نیک و مفید در آن وارد شود. (و آن را بپذیرد)3
امام علی(ع) فرموده: خدا رحمت کند کسی را که سخن حکیمانه‌ای را بشنود و بپذیرد، و چون به راه راست خوانده شود، بدان قدم بگذارد و کمربند راهنمایی کنندهی خویش را بگیرد،تا از سختی‌ها و گرفتاری‌ها نجات یابد.4
به هر حال، حرف شنوایی موجب پیشرفت وتکامل مادی ومعنوی زندگی انسان می‌شود و این جهت را «فَربِهی» و توسعهی زندگی و امتیاز انسان بر حیوانات باید دانست و بی‌جهت نیست که جلال الدین مولوی سروده است:
آدمی فَـربـِه شـود از راه گـوش حَیوان فَربه شود از حلق و نوش5
تمرین لازم
حرف شنوایی، به همان میزانی که نعمت بزرگی است و افراد بسیاری هم از این ناحیه به مقام‌های بلندی رسیده‌اند، به این نکتهی مهم نیز باید توجّه داشت که برای رسیدن به بلوغ و موفقیت این نعمت بزرگ، باید تلاش فراوان و تمرین و مجاهدهی زیادی انجام داد، زیرا چنین نعمت بزرگی به سادگی به دست نمی‌اید.
امام علی(ع) هم فرموده: گوش خود را برای شنیدن سخنان خوب عادت بده و به سخنانی که به نفع وصلاح تو نیست گوش فرا مده، زیرا گوش دادن به سخنان ناروا، آئینه دل را تیره و آلوده می‌سازد و سرزنش‌ها به دنبال دارد.6
مسؤولیت شکر نعمت
همانطور که گفتیم، گوش دادن به سخنان حق، از نعمت‌های بزرگ خدا هستند، این نعمت‌های بزرگ هم شکر نعمت می‌طلبد و کفران آنها، موجب از دست دادن نعمت می‌گردد و عموماً کسانی قدر این نعمت‌ها را می‌دانند که یا از داشتن آنها محرومند یا نتوانسته‌اند از آنها استفادهی خوب ببرند. بنابراین، نعمت گوش را باید پاس داشت و «شکر این نعمت» گوش دادن به سخن حق است و اگر غیر از این باشد، مسؤولیت دنیایی و آخرتی و نیز افسوس وتأسف دنیوی و اخروی به دنبال خواهد داشت.
قرآن کریم فرموده: «إنَّ السَّمعَ والبَصَر والفُوادَ کُل أولئکَ کانَ عَنه مَسئولاً؛
به راستی که گوش و چشم و دل‌ها، همه مسؤولیت دارند (و مورد باز خواست قرار می‌گیرند». (سورهی اسراء، ایهی36)
آنهایی که در دنیا به سخن حق گوش نداده و راه انحراف را پیموده و به عذاب دردناک آخرت گرفتار شده‌اند، آن روزی که هیچ چاره و پناهگاهی ندارند، با افسوس، ناله سر می‌دهند: «لَو کُنّا نَسمَعُ أو نَعقِل ما کُنّا فی أصحابِ السَّعیر؛
اگر ما گوش شنوا داشتیم، یا عقل خود را به کار می‌گرفتیم، اکنون از یاران گرفتار در آتش دوزخ نبودیم». (سورهی ملک، ایهی10)
نصیحت گوش کن جانا که از جان دوست‌تر دارند
جــوانـان سعـادتمـنـد، پـنـد پیــر دانــا را.7
1. غرر الحکم، ج1، ص394.
2. گلستان سعدی، ص97.
3. بحارالانوار، ج 75، ص160.
4. نهج البلاغهی فیض الاسلام، خطبهی 75، ص176.
5. مثنوی معنوی، دفتر ششم، ص538.
6.غرر الحکم، ج2، ص498.
7. حافظ شیرازی.
تبلیغات
